Tumevarım Ne Demek
Tekil ve tikelden tumeli, ozelden geneli cıkaran uslamlama yontemi
Francis Bacon, bilimsel araştırma yonteminin felsefesel iceriğini saptayarak tumevarımı şoyle tanımlamıştır: “bilmek icin sınamak, gozlemlemek, olayları cozumlemek ve sonra ayrı olaylardan genellemeler yapmak ve sonuclar cıkarma yontemi tumevarım yontemi , bilimsel onemini 17 ve 18 yuzyıllarda kazanmış ve Francis Bacon, Galile , Newton ve John Stuart Mill ’in katkılarıyla bir hayli gelişmiştir Bugun iki turlu tumevarım ayırt edilmektedir: Bir sınıfa giren butun oğelerin incelenmesi sonucu olan tam tumevarım, butun oğelerin incelenemeyeceği durumlarda zorunlu olarak başvurulan ve cok sayıda oğenin incelenmesiyle yetinen eksik tumevarım Eksik tumevarımlarda varılan sonuc belkili bir sonuctur Orneğin bircok kedinin kuyruklu olduğuna bakarak butun kedilerin kuyruklu olduğu yolunda tumevarımsal bir sonuc cıkarırız, ne var ki Man adalarında yaşayan kediler kuyruksuzdur Bu yuzden “butun kediler kuyrukludur dememiz daha doğru olurdu
Deneysel bilimler, olaylardan yasalara goturen bir yontem olan tumevarım yontemini kullanırlar, tumdengelimi kullanırlar orneğin bir buz parcasının ateş ustunde eridiğini bircok kez gorsek “ateş buzu eritir tumevarımını uslamlarız Bilim, şoyle bir tasımlama yaparak bunu yasalaştırır: birinci oncule nedensellik ilkesini koyar ve “ aynı nedenler aynı koşullarda aynı sonuclar verir der İkinci oncule deneylerimizin sonuclarını yerleştirir ve “ateş buzu eritir der Sonra bu sonucu tumelleyip bilimsel bir yasa haline getirir ve “ısı her zaman buzu suya donuşturur der Bu yasayı bilimsel olarak ortaya koyan , gorulduğu gibi, nedensellik ilkesidir, sadece gozlemlerimiz ve deneylerimiz değildir
Diyalektik materyalizm, tumevarımla tumdengelimi, bilgi surecinin, birbirlerini belirleyen ve kopmaz bir bağımlılık icinde bulunan yanları olarak gorur; ayrı ayrı yeterli bulmaz ve bunlardan birinin saltıklaştırılmasına karşıdır Tumevarımla tumdengelimin bağımlılığı, kuramla kılgının bağımlılığı gibidir Deneysel verilerden kuramsal sonuclar cıkarılırken (tumevarım) o kuramsal sonucları deneyleyerek (tumdengelim) doğrulamak gerekir
Tekil ve tikelden tumeli, ozelden geneli cıkaran uslamlama yontemi
Francis Bacon, bilimsel araştırma yonteminin felsefesel iceriğini saptayarak tumevarımı şoyle tanımlamıştır: “bilmek icin sınamak, gozlemlemek, olayları cozumlemek ve sonra ayrı olaylardan genellemeler yapmak ve sonuclar cıkarma yontemi tumevarım yontemi , bilimsel onemini 17 ve 18 yuzyıllarda kazanmış ve Francis Bacon, Galile , Newton ve John Stuart Mill ’in katkılarıyla bir hayli gelişmiştir Bugun iki turlu tumevarım ayırt edilmektedir: Bir sınıfa giren butun oğelerin incelenmesi sonucu olan tam tumevarım, butun oğelerin incelenemeyeceği durumlarda zorunlu olarak başvurulan ve cok sayıda oğenin incelenmesiyle yetinen eksik tumevarım Eksik tumevarımlarda varılan sonuc belkili bir sonuctur Orneğin bircok kedinin kuyruklu olduğuna bakarak butun kedilerin kuyruklu olduğu yolunda tumevarımsal bir sonuc cıkarırız, ne var ki Man adalarında yaşayan kediler kuyruksuzdur Bu yuzden “butun kediler kuyrukludur dememiz daha doğru olurdu
Deneysel bilimler, olaylardan yasalara goturen bir yontem olan tumevarım yontemini kullanırlar, tumdengelimi kullanırlar orneğin bir buz parcasının ateş ustunde eridiğini bircok kez gorsek “ateş buzu eritir tumevarımını uslamlarız Bilim, şoyle bir tasımlama yaparak bunu yasalaştırır: birinci oncule nedensellik ilkesini koyar ve “ aynı nedenler aynı koşullarda aynı sonuclar verir der İkinci oncule deneylerimizin sonuclarını yerleştirir ve “ateş buzu eritir der Sonra bu sonucu tumelleyip bilimsel bir yasa haline getirir ve “ısı her zaman buzu suya donuşturur der Bu yasayı bilimsel olarak ortaya koyan , gorulduğu gibi, nedensellik ilkesidir, sadece gozlemlerimiz ve deneylerimiz değildir
Diyalektik materyalizm, tumevarımla tumdengelimi, bilgi surecinin, birbirlerini belirleyen ve kopmaz bir bağımlılık icinde bulunan yanları olarak gorur; ayrı ayrı yeterli bulmaz ve bunlardan birinin saltıklaştırılmasına karşıdır Tumevarımla tumdengelimin bağımlılığı, kuramla kılgının bağımlılığı gibidir Deneysel verilerden kuramsal sonuclar cıkarılırken (tumevarım) o kuramsal sonucları deneyleyerek (tumdengelim) doğrulamak gerekir