Tüp bebek ve yumurta dondurma

Tüp bebek ve yumurta dondurma Son zamanlarda yazılmış ve görsel medyada tüp bebek konusu ile ilgili olarakpeşpeşe haberler çıkmaktadır Tüp bebek merkezlerine hasta çekilmesine yönelik bu cepheli haberler bana kalırsa hastaların kafasını daha da karıştırmaktadır Bu hatalı haberler hastaların gereksiz yere ümitlenmesine ve ardından da hayal kırıklığına yol açmaktadır Bu alıcı haberlerle daha artı hasta çekmenin tıbbi etikle bağdaşmadığını düşünüyorum Tüp bebek artık dünyanın her yerinde ve ülkemizde sadece büyük şehirlerde değil daha küçük pek fazla kentde de uygulanır hale geldi Vatandaşın konu hakkında bilinçlenmesi ve kısırlığa yönelik öteki tedavi yöntemlerinin göreceli olarak daha eksik başarılı olması tüp bebeğin yaygın olarak tercihe dilmesinin nedenlerinin başında gelmektedir Tüp Bebek yönteminde başarı: İyi bir tüp bebek merkezinde 100 kadından sıradan 40 hamilelik elde edilebilir, eve giden bebek sayısı ise sıradan 3032 civarındadır Yani yüzde 80 – 100 başarı oranı veren merkezlere bundan böyle inanan hastanın da kaldığını sanmıyorum Başarılı merkezler çiftin kişisel gereksinimlerini ve psikolojisini de gözönüne alarak en yerinde ve etkili tedaviyi en yüksek gebelik oranı ve minimum komplikasyon ile uygulayan merkezlerdir Çift için en uygun tedavinin planlanması ve başarısızlığa niçin olabilecek faktörlerin ortaya çıkarılıp giderilmesi çok önemlidir bu nedenle çiftin detaylı olarak değerlendirilmesinin önemi büyüktür Psikoloji tedavinin başarısında fazla önemlidir Başarılı bir merkez en az sayıda embryo transferi ile en yüksek gebelik oranı sunabilen ve başarılı bir dondurma programına sahip olan merkezdir Donmuş embryolar ile gebelikler: Embryo dondurulmasının başarılı bir şekilde uygulandığı merkezlerde toplam hamilelik oranı adı bahşedilen bir çare ile çok sayıda embryo transferi yerine getirmek mümkün olmakta ve keza başarı yükselmekte ve maliyet fazla daha ucuzlamaktadır Çiftlere eksik sayıda embryo transfer edildiğinde ikizden fazla çoğul gebeliklerin sayısında azalma olur ve daha artı embryo dondurulabilir Bu da çoğul gebeliklerin yol açtığı komplikasyonları (erken doğum gibi) azaltarak, toplamda maliyetin oldukça azalmasını sağlar Yumurta Dondurma: Kadınların toplumdaki yerinin hızla değişmesi, kariyer yapan kadın sayısındaki çoğaltma ve evlenme yaşının ilerlemesi gibi nedenlerle çocuk doğurma planlarını erteleyen çift sayısı da giderek artmaktadır Kadın yaşının ilerlemesiyle birlikte yumurtalık rezervi azalmakta ve bunun sonucunda da doğurganlık potansiyeli azalmaktadır Ayrıca özellikle ailede erken menopoz öyküsü, geçirilmiş yumurtalık cerrahisi veya kemoterapi öyküsü olan kadınlar öncelikle olmak üzere, bazı kadınlarda over rezervi daha erken yaşta azalmaya başlamakta ve gebe kalma olasılığı erken yaşlarda azalmaktadır bu nedenle birçok kadın ileride çocuk sahibi olabilme ile ilgili yoğun kaygılar yaşamaktadır Sperm veya embryo dondurma teknik olarak daha kolay ve galibiyet oranı epeyce yüksektir Ancak yumurta hücrelerini dondurma işlemi teknik olarak daha zor ve kısa bir vakit öncesine dek başarı oranı oldukça düşüktü Yumurta hücreleri (oosit) vücudun en büyük hücrelerinden biri olup, ısıya oldukça duyarlıdır Dondurma ve çözme işlemi yerinde yapılmadığı zaman hücrelerin genetik yapısı bozulabilmekte ve ardından döllenme olmamakta veya olağandışı bir embryo oluşumuna neden olabilmektedir Dondurmaçözme işlemi sırasında hücrenin kalıtımsal yapısı, zarı ve hücresel içerisindeki öteki yapılarda zedelenme olabilir Ama son zamanlarda dondurmaçözme tekniklerindeki gelişmeler sayesinde canlı ve adi yumurta hücresi elde etme oranları epeyce yükselmiş ve taze yumurta hücresi kullanımına yakın gebelik oranları elde edilebilmiştir Bilhassa güvenilirliği tatmin edici olarak kanıtlanmamış olmakla birlikte “vitrifikasyon adı bahşedilen yöntemle epeyce başarılı sonuçlar bildirilmiştir Yapılan çalışmalarda oluşan zedelenmelerden bir bölümünün çözme işleminden sonradan kendi kendine onarıldığı gösterilmiştir Bu yöntemden kimler yararlanabilir: Kemoterapi ya da pelvis bölgesine radyoterapi almak zorunda olan hastalar, geç yaşta evlenebilecek ya da çocuk sahibi olma yaşını geciktirmek isteyenler, ailesinde erken menpoz öyküsü olan ve ileride çocuk sahibi edinmek isteyen kadınlar, embryo dondurmanın hukuki olmadığı ya da dini yönden yasak olduğu ülkelerde tüp bebek uygulaması sırasında elde edilen artı yumurtalar döllenmeden dondurulabilir Galibiyet Oranları: Son zamanlarda yapılan çalışmalarda dondurmaçözme işleminden sonradan yumurta hücrelerinin %7076’sının canlı olduğu gösterilmiştir Bu yumurta hücrelerine adi tüp bebek işlemi uygulandığında döllenme oranı %3035 ve anormal döllenme oranı %7 olarak bulunmuştur Bu olağandışı döllenme oranı bayağı taze hücrelerde görülen orandan yüksek değildir Dondurmaçözme işleminden sonradan canlı kalan hücrelere mikroenjeksiyon işlemi uygulandığında ise döllenme oranları daha yüksek olup %70 olarak bulunmuştur Dondurulmuş yumurtalara tüp bebek uygulaması ile ilk hamilelik 1986 yılında elde edilmiş ve sonraki 10 yıl içerisinde teknikte manâlı bir ilerleme sağlanmadığı için fazla eksik hamilelik bildirilmiştir Bu yumurtalara mikroenjeksiyon uygulaması ile ilk defa 1997 yılında gebelik elde edilmiş ve hamilelik sayısı bundan daha sonra çabuk artmıştır Vitrifikasyon yöntemi ile birincil gebelik ise 1999’da elde edilmiştir Tekrar 1999 yılında hiç spermi olmayan erkeklerin epididim ya da testisinden alınan spermlerin b uyumurtalara enjekte edilmesi sonrası hamilelik elde edilmiştir Bugün mikroenjeksiyon yöntemi ile sıradan döllenme oranları %6570 ve gebelik oranı ise çözülen yumurta başına %4 olarak bildirilmektedir Yumurta, sperm dondurma ile ilgili yasal sorunlar: Yumurta dondurmanın ülkemizde hukuki olup olmadığıyla ilgili net bir bilgi henüz mevcut değildir Evli çiftler hukuki olarak 5 yıllığına embriyo(döllenmiş yumurta) dondurabilirler Sperm dondurma ama tıbbi koşullarda yasaldır Özellikle Kuzey Avrupa ülkeleri hastalara yasal nedenlerden nedeniyle fazla embriyo transferi yapılamıyor Bir embriyo aktarma ediliyor kalanları donduruluyor ve daha sonra teker teker transfer ediliyor Böylece çoğul gebelik riski azaltılıyor Dondurmaçözme sonrası eğer bir laboratuvar yüzde 30 gebelik elde ediyorsa bu iyi bir sonuçtur Embriyonun kalıtımsal yapısına da bakılabilir (genel olarak en sık görülen hastalıklara bakılabiliyor, down sendromu gibi) Menopozda analık: Erken ve normal yaşta menopoza girmiş olan kadınlar veya tekrarlayan tüpbebek uygulamalarında kötü nitelikli embryo gelişimi nedeni ile gebe kalamayan kadınlarda bugün için elimizdeki yegâne çare seçeneği yumurta bağışıdır Medyada 50 yaşında ikiz doğurdu, 60 yaşında gebe kaldı gibih aberlere kaynak yaratıcı kadınlar bu usul ile gebe kalmışlardır pratik olarak 45 yaşından sonra bir kadının kendi yumurtları ile gebe kalabilme şansı mucizelere bağlıdır Yumurta bağışında genç bir kadından (verici) alınan yumurtalar alıcının eşinin spermleri ile döllendikten sonradan rahme (alıcıya) nakledilerek hamilelik sağlanır Yumurtalar diğer bir kadından alındığından iyice vericinin kalıtımsal yapısını taşır Alıcı ise eşi ve vericinin genetik yapılarından oluşan çocuğu taşır ve doğurur Yumurta bağışı ile gebe kalan ve doğuran kadınların bebeklerine olan sevgi ve ilgilerinde kendi genetik yapılarına sahip olan bebekleri doğuran kadınlar ile kıyaslandığında herhangi bir ayrım görülmemiştir Bu nedenlerden nedeniyle yumurta bağışı ile üreme dünyada en sık başvurulan 3 birey ile üreme(third party reproduction) yöntemlerinden biridir Yumurta bağışı ülkemizde yasalar ile kısıtlanmış olup oysa yurt dışındaki tüp bebek merkezlerinde uygulanma olasılığı vardır Menopoza girmiş ve ileri yaşlardaki kadınlarda ise yumurta bağışı öncesinde kişinin gebeliği sağlıklı bir şekilde taşıyabileceğinin gösterilmesi için yürek, böbrekler, karaciğer ve diğer organ sistemlerinin titiz bir şekilde incelenmesi gerekir Gebeliğin bayan sağlığını tehlikeye atabileceği durumlarda yumurta bağışı yapılması önerilmez 50 yaşını geçmiş olan kadınlarda yumurta bağışı yapılmasını doğruluğu tartışmalıdır Her çifte farklı çare: İnfertilite tedavisi her çift için genelleştirilemez ve bu şekilde uygulandığında da başarılı netice vermez Manâlı olan şiddet çiftlerde galibiyet sağlanmasıdır Tedavinin şeklinin zaten muhakkak olduğu genç ve daha önce başarısız denemeleri olmayan kadınlarda tüp bebek uygulamaları genelde yüksek hamilelik oranları ile seyretmektedir Fakat toplum içinde çocuk sahibi olmayı isteme yaşı kadınların meslek hayatında gitgide artarak daha artı yeralmaları ve kariyer öncelikleri nedeni ile ileri yaşlara kaymaktadır Kadının yaşının 35’i geçtiği çiftlerde başarı oranları daha düşüktür Özellikle tekrarlayan tüp bebek uygulamalarına karşın gebe kalamayanç iftler doktorlardan değişik ve daha önce uygulanamamış tedavilerin beklentisi içinde olmaktadır Maalesef önerilen o kadar fazla tedavi etkinliği kanıtlanmamış veya tıp dilinde ampirik yani ya tutarsa şeklindekiu ygulamalardır Herhangi bir tedavinin etkinliğinin kanıtlanmış olabilmesiiçin rasgele seçilmiş çiftler üzerinde uygulanması ve benzer şeklide seçilen ve önerilen tedaviyi görmeyen çiftlerle karşılaştırılması gerekir Bu şekilde yapılmış çalışmalar çok azdır veya hiç yoktur Medyada yer alan yapay rahim, embryo yapıştırıcısı, sperm mıknatısı, lazer uygulamaları,bağışıklık sistemi tedavileri, HLA, ve ilaçsız tüp bebek gibi o kadar çokyöntem ancak gerektiğinde ve çiftlere özelleştirildiğinde bedel kazanabilmektedir Diğer vurgulanması gereken fazla manâlı bir nokta ülkemizde hasta çekmek amacı ile her geçen gün yeni ve herkesin derdine derman olduğu idda edilen tedavilerin ortaya atılıyor olmasıdır Etap edavilerin önemli bir kısmının kanıtlanmış herhangi bir etkinliği yoktur Tüp Bebek uygulamalarında bilimsel anlamda etkinliği kanıtlanmış olan tedaviler uygulanmasının başarsızlığa alt hayal kırıklığını azaltacağı kanısındayım Dr Gökhan GÜMÜŞTAŞ