Türk bankalarında 'batık kredi' endişesi

Gündemde olan hususlardan biri de batık kredi sorunu. Memleketler arası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, geçen hafta Türk bankalarının 2020 yılı sonu prestijiyle batık kredi oranlarında yüzde 7-8'e çıkacağını açıkladı.

Kasım 2019 prestijiyle yüzde 5,23 olarak gerçekleşen batık kredi oranı, böylece 2008 krizi düzeylerine ulaşmış oldu. Aralık 2019 prestijiyle Türk bankalarındaki toplam kredi hacmi ise 2,5 trilyon TL civarında. Fitch'in öngörüsünün gerçekleşmesi halinde 2020 sonuna kadar yaklaşık 200 milyar TL'lik kredi borcu ‘batık' yani ödenemez hale gelecek.

Bir yanda borçlarını ödeyemediği için iflas eden on binlerce şirket, öbür yanda bankaların bozulan bilançoları sorunu büyürken, hükümetin 2020’de bu mevzuda atacağı adımlar merak konusu.

DW Türkçe, Türkiye iktisadının yumuşak karnı haline gelen şirket borçları ve batık kredi meselesini beş soruda derledi:

‘Batık kredi’ nedir? 



Vadesi gelmiş olmasına karşın borçlu tarafından ödenmeyen, takibe alınmış, borçluya ödemesi için bildirimde bulunulmuş olmasına karşın ödenmeyen kredilere geri dönmeyen krediler (NPL), ya da bir diğer deyişle ‘batık kredi’ deniyor. Türkiye'nin son açıklanan 2019 üçüncü çeyrek bilgilerine nazaran gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH) yani bir yıl içinde ülke içinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin bedeli kabaca 1 trilyon TL olarak gerçekleşti. Hasebiyle 2020 sonunda batık kredilerin toplam kredilere oranının yüzde 7-8’lere çıkması halinde, GSYH’nin beşte biri kadar bir ölçü kredi batmış olacak. 

Türkiye’de batık kredi ölçüsü ne kadar?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgilerine nazaran, batık kredilerin toplamı Kasım 2018-Kasım 2019 ortasındaki son bir yılda yüzde 41 artarken, batan kredi ölçüsü ise 142 milyar TL’ye ulaştı. Batık KOBİ kredisi ölçüsü ise son bir yılda yüzde 50 arttı. Batık KOBİ kredileri, Kasım 2019 prestijiyle 60 milyar 382 milyon TL’ye çıktı. Takipteki KOBİ sayısı ise 337 bin 210’a ulaştı. CHP Meclis Grubu'nun hazırladığı rapora nazaran, sırf şirketler değil, gelir istikrarı bozulan vatandaş da kredi çekerek geçimini sağlamaya çalışıyor. Vatandaşların bankalara ve finansman şirketlerine olan tüketici kredisi ve kredi kartı borçları büyük bir süratle artıyor. Raporda tüketici ve kredi kartı borçlarının 1 Ocak-22 Kasım 2019 tarihleri ortasında toplam 51,3 milyar lira artarak 569,5 milyar lirayla yeni bir rekor kırdığı vurgulandı.

Son bir yılda kaç şirket iflas etti?



İflas etmemek için direnen yüz binlerce işletme için tek deva, daha fazla borçlanmak. Fakat pek çok işletme de borçlarını ödeyemediği için faaliyetlerine son verme tehlikesi altında. Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) datalarına nazaran, Türkiye’de yalnızca 2019’da 114 bin 977 esnaf iflas bayrağını çekti. Son dokuz yılın en yüksek sayısına ulaşan iflaslar, 2018 yılına nazaran yüzde 8,2 artmış oldu. 

Bankacılık dalı tehlikede mi?

Batık krediler ve şirket iflasları, gözlerin Türk bankacılık sistemine çevrilmesine neden oluyor. Batık kredilerdeki artışa karşın, açıklanan son datalar Türk bankalarının sermaye gücünü koruduğunu gösteriyor. BDDK datalarına nazaran bankacılık kesiminin ocak-kasım net kârı geçen yıl tıpkı periyoda nazaran yüzde 8 düşüşle 46,61 milyar lira oldu. Bankacılık bölümünün toplam kredileri ise kasım sonu prestijiyle 2,6 trilyon lira oldu. Bankacılık dalında öz kaynaklar ile risk yüklü varlıkların oranını söz eden “sermaye yeterlilik rasyosu” ise kasım sonu prestijiyle yüzde 19 olarak kaydedildi. Hasebiyle mevcut durumda yüzde 5,23’lük batık kredi oranı, kısa vadede bankalar için bir risk yaratmıyor. Lakin gerçek durumda batık kredi oranının çok daha fazla olduğu belirtiliyor. 

Batık krediler sorunu nasıl çözülür?



İktisat idaresi bir yandan kamu bankalarında düşük faizle kredi sağlamaya devam ederken, başka yandan BDDK eliyle sıkıntılı kredilerin takibini sıkılaştırıyor. BDDK Eylül 2019’da birçok güç ve inşaat bölümüne verilmiş 46 milyar lira büyüklüğündeki kredinin takibe atılması gerektiğini açıklamıştı. BDDK, bankaların bunları yine sınıflamaları ve oluşabilecek ziyanlar için karşılık ayırmaları için talimat vermişti.

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) da kasım ayında Türk bankalarında bulunan sıkıntılı kredilerin yabancı yatırımcıya satışını kolaylaştırmak maksadıyla kanun ve düzenlemelerde 30 hususta değişiklik yapılmasını öngören bir tavsiye raporu hazırlamıştı.