Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Türk Tarih Kurumu
Türk Dil Kurumu Tarihçesi ile ilgili veri
yeni türk dil kurumunun tarihçesi
türk dil kurumu tarihi
Türk Dil Kurumu Tarihçe
Türk dil kurumu nedir
Türk Dil Kurumu, Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla 12 Temmuz 1932'de Atatürk'ün talimatıyla kurulmuştur Cemiyetin kurucuları, tümü de milletvekili ve dönemin ünlü edebiyatçıları olan Sâmih Rif'at, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri'dir Kurumun birincil başkanı Sâmih Rif'at'tır Türk Dili Muayene Cemiyetinin amacı, Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri aralarında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmekolarak saptama edilmiştir Atatürk'ün sağlığında, 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç kurultayda hem Kurumun yönetim organları seçilmiş, hem dil politikası emin, ayrıca de bilimsel bildiriler sunulup tartışılmıştır 26 Eylül5 Ekim 1932 tarihleri aralarında Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı sonunda Kurumun LügatIstılah, DilbilgisiSentaks, Derleme, LenguistikFiloloji, Etimoloji, Yayınadları ile altı kol hâlinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edilmiştir Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları bölünmüş, bazıları baştan birleştirilmiş; fakat esas çatı değiştirilmemiştir 1934'te yapılan kurultayda Cemiyetin adı, Türk Dili Araştırma Kurumu; 1936'daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu olmuştur
Türk Dil Kurumu başlangıçtan beri çalışmalarını iki belli başlı eksen üstünde yürütmüştür:
1 Türk dili üstünde incelemeler gerçekleştirmek, yaptırmak;
2 Türk dilinin aktüel sorunlarıyla ilgilenerek çözüm yolları bulmak
Atatürk'ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araştırmaları kanımca inceleyerek, dönemindeki bilginleri Türk dili üstünde araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir Nitekim Türk dilinin en eski anıtları olan Göktürk (Runik) yazılmış metinlerin birincil iki cildi onun sağlığında yayımlanmış; 1940'larda yayınlama hayatına çıkabilen Divanü Lügati'tTürk, Kutadgu Bilig gibi eserler üstünde de yeniden onun sağlığında çalışılmaya başlanmıştır daha sonra çoğu deri hâlinde ortaya çıkacak olan Tarama ve Derleme Sözlüğü'yle ilgili araştırmalar da Atatürk'ün sağlığında başlamıştır Tarama Sözlüğü, 13 yüzyılda başlayan Batı Türkçesinin eski eserlerinin taranmasıyla; Derleme Sözlüğü, Anadolu ağızlarında kullanılan kelimelerin derlenmesiyle oluşturulmuş büyük sözlüklerdir Çağdaş Türkçenin grameri, sözlüğü, imlâsı ve terimleriyle ilgili incelemeler da Atatürk göre merakla izlenmiştir
Türk Dil Kurumunun kuruluşuyla birlikte çağdaş Türkçede fazla seri bir arılaştırma akımı da başlamıştır Kanımca Atatürk'ün öncülük ettiği, Türk dilinin tanıdık olmayan kökenli sözlerden temizlenmesi akımı 1935 güzüne dek sürmüş; halkın diline girip belirlenmiş kelimelerin dilden atılması işleminden bu tarihte vazgeçilmiştir Atatürk'ün ölümünden daha sonra öz Türkçe akımı Türk aydınları aralarında sürekli tartışılan bir konu olmuş ve bilhassa 1960'tan daha sonra Türk Dil Kurumu bu akımın öncülüğünü yapmaya devam etmiştir 1980'den sonradan tartışmalar durulmuş, bilimsel çalışmalar hız kazanmıştır
Atatürk, ölümünden kısa bir zaman önce yazdığı vasiyetname ile mülk varlığını Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumuna bırakmıştır Bu iki kurumun bütçesi bugün de Atatürk'ün mirasından karşılanmaktadır Bu servet bugün Türkiye'nin en büyük bankalarından biri olan Türkiye Iş Bankası sermayesinin %28,9'unu oluşturmaktadır
Türk Dil Kurumunun yapısıyla ilgili birincil kayda değer değişiklik 1951 yılındaki doğaüstü kurultayda yapılmıştır Atatürk'ün sağlığında Millî Eğitim Bakanının Kurum başkanı olmasını sağlayan tüzük maddesi 1951'de değişmiş; böylece Kurumun devletle bağlantısı koparılmıştır İkinci manâlı yapı değişikliği 19821983 yıllarında gerçekleştirilmiştir 1982'de kabul edilen ve şu anda da yürürlükte olan Tüzük ile Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, bir Anayasa kuruluşu olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altına gücenmiş; böylece devletle olan bağlar her yerde ve daha kuvvetle kurulmuştur
Atatürk, 1 Kasım 1936'da Türkiye Büyük Ahali Meclisinin V dönem 2 yasama yılını açış konuşmasında Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun geleceği ile ilgili dileklerini şu sözlerle dile getirmişti:
Başlarında kıymetli Eğitim Bakanımız yer alan, Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumunun her gün yeni gerçek ufuklar açan, ciddî ve kesintisiz çalışmalarını iltifat ile hatırasına yapmak isterim Bu iki ulusal kurumun, tarihimizin ve dilimizin, karanlıklar içinde unutulmuş derinliklerini, dünya kültüründe başlangıcı temsilcilik ettiklerini, makul bilimsel belgelerle ortaya koydukça, yalnız Türk ulusunun yok, tüm bilim dünyasının ilgisini ve uyanmasını sağlayan, kutsal bir atama yapmakta olduklarını güvenle söyleyebilirim (Alkışlar)Tarih Kurumunun Alacahöyük'te yaptığı kazılar sonucunda, ortaya çıkardığı beş bin beş yüz takvim maddî Türk tarih belgeleri, dünya kültür tarihinin yeni her yerde incelenmesini ve derinleştirilmesini gerektirecektir Birçok Avrupalı bilim adamının katılması ile toplanan son Dil Kurultayının parlak sonuçlarını görmekle fazla mutluyum Bu milli kurumların eksik zaman içinde ulusal akademilere dönüşmesini dilerim Bunun için, gayretli tarih, dil ve bilim adamlarımızın, bilim dünyasınca tanınacak orijinal eserlerini görmekle mutlu olmanızı dilerim
Atatürk'ün bu dileği dikkate alınarak her iki kurum da bu nedenle akademik bir yapıya kavuşturulmuştur
Bugün Türk Dil Kurumu, 20'si Yüksek Öğretim Kurumu; 20'si Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yüksek Kurulu tarafından seçilen 40 ana üyeye sahiptir Üyelerin büyük çoğunluğu Türk üniversitelerinde çalışan Türkologlardır Başbakanın önerisiyle Cumhurbaşkanınca ödev edilen Kurum Başkanı ve 40 başlıca üye Bilim Kurulunu oluşturur Kurumun bilimsel çalışmaları bu komite kadar plânlandığı gibi idare işlerini üstlenen Yürütme Kurulu ile bilimsel çalışmaları yürüten Kol ve Komisyonların üyeleri de bu kurul kadar seçilir
Bilimsel çalışmaları yürüten kollar şunlardır:
1 Sözlük Bilim ve Kullanım Kolu,
2 Gramer Bilim ve Başvuru Kolu,
3 Dil Bilimi Bilim ve Uygulama Kolu,
4 Terim Bilim ve Başvuru Formu Kolu,
5 Ağız Araştırmaları Bilim ve Başvuru Formu Kolu,
6 Kaynak Eserler Bilim ve Tatbik Kolu
Türkiye Türkçesinin çağdaş sözlüğünü aralıksız geliştirerek yayımlayan ve Genel Ağ ortamında aralıksız güncelleyen Türk Dil Kurumu, Imlâ Kılavuzu'nu 2000 yılında yayımlamış olup, 2004 yılında İlköğretim Okulları için Imlâ Kılavuzu' nu yayımlamıştır 1998 yılı içinde 9 baskısı çıkmış olan Türkçe Sözlük'te 75000 civarında sözcük yer almıştır
Son dönemde, yılda 3040 bilimsel eseri yayın dünyasına kazandıran Türk Dil Kurumunun üç süreli yayını da bulunmaktadır Güncel dil konularını ve geniş kitlenin anlayacağı dilde yazılmış araştırmaları içine bölge Türk Dili dergisi ayda bir yayımlanmaktadır Altı ayda bir yayımlanan Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi; Kazak, Kırgız, Tatar vb Türk topluluklarının dil ve edebiyatlarıyla ilgili araştırmalara yer verir Türk Dili Araştırmaları YıllığıBelleten ise ayrıntılarıyla bilimsel araştırmaları içine alır ve yılda bir sayı yayımlanır
Türk Dil Kurumunda şu anda, üç proje yürütülmektedir:
1 Türklük Bilimi (Türkoloji) Alanında Yabancıların Eserlerinin Türkçeye Çevrilmesi Projesi,
2 Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi,
3 Mühendislik Terimleri Sözlüğü Projesi
Kurumumuzun biten projeleri ise şunlardır:
1 Türkiye Türkçesi Sözlükleri Projesi,
2 Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri ve Şiveleri Sözlüğü ve Grameri Saha Araştırması Projesi,
3 Türkiye Türkçesi ve Tarihî Devirler Yazı Dilleri Grameri Projesi,
4 Göktürk (Runik) Yazılı Evrak, Kitabe ve Anıtların Albümü Projesi
Türk Dil Kurumu 800'e ulaşan yayını, 40 Bilim Kurulu üyesi, 17 uzmanı, 56 çalışanı ve zengin bir araştırma kütüphanesiyle Türkiye'nin saygıdeğer bilim kuruluşlarından biri olarak çalışmalarını sürdürmektedir *
Türk Dil Kurumu Tarihçesi ile ilgili veri
yeni türk dil kurumunun tarihçesi
türk dil kurumu tarihi
Türk Dil Kurumu Tarihçe
Türk dil kurumu nedir
Türk Dil Kurumu, Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla 12 Temmuz 1932'de Atatürk'ün talimatıyla kurulmuştur Cemiyetin kurucuları, tümü de milletvekili ve dönemin ünlü edebiyatçıları olan Sâmih Rif'at, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri'dir Kurumun birincil başkanı Sâmih Rif'at'tır Türk Dili Muayene Cemiyetinin amacı, Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri aralarında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmekolarak saptama edilmiştir Atatürk'ün sağlığında, 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç kurultayda hem Kurumun yönetim organları seçilmiş, hem dil politikası emin, ayrıca de bilimsel bildiriler sunulup tartışılmıştır 26 Eylül5 Ekim 1932 tarihleri aralarında Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı sonunda Kurumun LügatIstılah, DilbilgisiSentaks, Derleme, LenguistikFiloloji, Etimoloji, Yayınadları ile altı kol hâlinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edilmiştir Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları bölünmüş, bazıları baştan birleştirilmiş; fakat esas çatı değiştirilmemiştir 1934'te yapılan kurultayda Cemiyetin adı, Türk Dili Araştırma Kurumu; 1936'daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu olmuştur
Türk Dil Kurumu başlangıçtan beri çalışmalarını iki belli başlı eksen üstünde yürütmüştür:
1 Türk dili üstünde incelemeler gerçekleştirmek, yaptırmak;
2 Türk dilinin aktüel sorunlarıyla ilgilenerek çözüm yolları bulmak
Atatürk'ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araştırmaları kanımca inceleyerek, dönemindeki bilginleri Türk dili üstünde araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir Nitekim Türk dilinin en eski anıtları olan Göktürk (Runik) yazılmış metinlerin birincil iki cildi onun sağlığında yayımlanmış; 1940'larda yayınlama hayatına çıkabilen Divanü Lügati'tTürk, Kutadgu Bilig gibi eserler üstünde de yeniden onun sağlığında çalışılmaya başlanmıştır daha sonra çoğu deri hâlinde ortaya çıkacak olan Tarama ve Derleme Sözlüğü'yle ilgili araştırmalar da Atatürk'ün sağlığında başlamıştır Tarama Sözlüğü, 13 yüzyılda başlayan Batı Türkçesinin eski eserlerinin taranmasıyla; Derleme Sözlüğü, Anadolu ağızlarında kullanılan kelimelerin derlenmesiyle oluşturulmuş büyük sözlüklerdir Çağdaş Türkçenin grameri, sözlüğü, imlâsı ve terimleriyle ilgili incelemeler da Atatürk göre merakla izlenmiştir
Türk Dil Kurumunun kuruluşuyla birlikte çağdaş Türkçede fazla seri bir arılaştırma akımı da başlamıştır Kanımca Atatürk'ün öncülük ettiği, Türk dilinin tanıdık olmayan kökenli sözlerden temizlenmesi akımı 1935 güzüne dek sürmüş; halkın diline girip belirlenmiş kelimelerin dilden atılması işleminden bu tarihte vazgeçilmiştir Atatürk'ün ölümünden daha sonra öz Türkçe akımı Türk aydınları aralarında sürekli tartışılan bir konu olmuş ve bilhassa 1960'tan daha sonra Türk Dil Kurumu bu akımın öncülüğünü yapmaya devam etmiştir 1980'den sonradan tartışmalar durulmuş, bilimsel çalışmalar hız kazanmıştır
Atatürk, ölümünden kısa bir zaman önce yazdığı vasiyetname ile mülk varlığını Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumuna bırakmıştır Bu iki kurumun bütçesi bugün de Atatürk'ün mirasından karşılanmaktadır Bu servet bugün Türkiye'nin en büyük bankalarından biri olan Türkiye Iş Bankası sermayesinin %28,9'unu oluşturmaktadır
Türk Dil Kurumunun yapısıyla ilgili birincil kayda değer değişiklik 1951 yılındaki doğaüstü kurultayda yapılmıştır Atatürk'ün sağlığında Millî Eğitim Bakanının Kurum başkanı olmasını sağlayan tüzük maddesi 1951'de değişmiş; böylece Kurumun devletle bağlantısı koparılmıştır İkinci manâlı yapı değişikliği 19821983 yıllarında gerçekleştirilmiştir 1982'de kabul edilen ve şu anda da yürürlükte olan Tüzük ile Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, bir Anayasa kuruluşu olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altına gücenmiş; böylece devletle olan bağlar her yerde ve daha kuvvetle kurulmuştur
Atatürk, 1 Kasım 1936'da Türkiye Büyük Ahali Meclisinin V dönem 2 yasama yılını açış konuşmasında Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun geleceği ile ilgili dileklerini şu sözlerle dile getirmişti:
Başlarında kıymetli Eğitim Bakanımız yer alan, Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumunun her gün yeni gerçek ufuklar açan, ciddî ve kesintisiz çalışmalarını iltifat ile hatırasına yapmak isterim Bu iki ulusal kurumun, tarihimizin ve dilimizin, karanlıklar içinde unutulmuş derinliklerini, dünya kültüründe başlangıcı temsilcilik ettiklerini, makul bilimsel belgelerle ortaya koydukça, yalnız Türk ulusunun yok, tüm bilim dünyasının ilgisini ve uyanmasını sağlayan, kutsal bir atama yapmakta olduklarını güvenle söyleyebilirim (Alkışlar)Tarih Kurumunun Alacahöyük'te yaptığı kazılar sonucunda, ortaya çıkardığı beş bin beş yüz takvim maddî Türk tarih belgeleri, dünya kültür tarihinin yeni her yerde incelenmesini ve derinleştirilmesini gerektirecektir Birçok Avrupalı bilim adamının katılması ile toplanan son Dil Kurultayının parlak sonuçlarını görmekle fazla mutluyum Bu milli kurumların eksik zaman içinde ulusal akademilere dönüşmesini dilerim Bunun için, gayretli tarih, dil ve bilim adamlarımızın, bilim dünyasınca tanınacak orijinal eserlerini görmekle mutlu olmanızı dilerim
Atatürk'ün bu dileği dikkate alınarak her iki kurum da bu nedenle akademik bir yapıya kavuşturulmuştur
Bugün Türk Dil Kurumu, 20'si Yüksek Öğretim Kurumu; 20'si Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yüksek Kurulu tarafından seçilen 40 ana üyeye sahiptir Üyelerin büyük çoğunluğu Türk üniversitelerinde çalışan Türkologlardır Başbakanın önerisiyle Cumhurbaşkanınca ödev edilen Kurum Başkanı ve 40 başlıca üye Bilim Kurulunu oluşturur Kurumun bilimsel çalışmaları bu komite kadar plânlandığı gibi idare işlerini üstlenen Yürütme Kurulu ile bilimsel çalışmaları yürüten Kol ve Komisyonların üyeleri de bu kurul kadar seçilir
Bilimsel çalışmaları yürüten kollar şunlardır:
1 Sözlük Bilim ve Kullanım Kolu,
2 Gramer Bilim ve Başvuru Kolu,
3 Dil Bilimi Bilim ve Uygulama Kolu,
4 Terim Bilim ve Başvuru Formu Kolu,
5 Ağız Araştırmaları Bilim ve Başvuru Formu Kolu,
6 Kaynak Eserler Bilim ve Tatbik Kolu
Türkiye Türkçesinin çağdaş sözlüğünü aralıksız geliştirerek yayımlayan ve Genel Ağ ortamında aralıksız güncelleyen Türk Dil Kurumu, Imlâ Kılavuzu'nu 2000 yılında yayımlamış olup, 2004 yılında İlköğretim Okulları için Imlâ Kılavuzu' nu yayımlamıştır 1998 yılı içinde 9 baskısı çıkmış olan Türkçe Sözlük'te 75000 civarında sözcük yer almıştır
Son dönemde, yılda 3040 bilimsel eseri yayın dünyasına kazandıran Türk Dil Kurumunun üç süreli yayını da bulunmaktadır Güncel dil konularını ve geniş kitlenin anlayacağı dilde yazılmış araştırmaları içine bölge Türk Dili dergisi ayda bir yayımlanmaktadır Altı ayda bir yayımlanan Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi; Kazak, Kırgız, Tatar vb Türk topluluklarının dil ve edebiyatlarıyla ilgili araştırmalara yer verir Türk Dili Araştırmaları YıllığıBelleten ise ayrıntılarıyla bilimsel araştırmaları içine alır ve yılda bir sayı yayımlanır
Türk Dil Kurumunda şu anda, üç proje yürütülmektedir:
1 Türklük Bilimi (Türkoloji) Alanında Yabancıların Eserlerinin Türkçeye Çevrilmesi Projesi,
2 Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi,
3 Mühendislik Terimleri Sözlüğü Projesi
Kurumumuzun biten projeleri ise şunlardır:
1 Türkiye Türkçesi Sözlükleri Projesi,
2 Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri ve Şiveleri Sözlüğü ve Grameri Saha Araştırması Projesi,
3 Türkiye Türkçesi ve Tarihî Devirler Yazı Dilleri Grameri Projesi,
4 Göktürk (Runik) Yazılı Evrak, Kitabe ve Anıtların Albümü Projesi
Türk Dil Kurumu 800'e ulaşan yayını, 40 Bilim Kurulu üyesi, 17 uzmanı, 56 çalışanı ve zengin bir araştırma kütüphanesiyle Türkiye'nin saygıdeğer bilim kuruluşlarından biri olarak çalışmalarını sürdürmektedir *
