Türk Dilleri Ailesi

Türk Dilleri araştırmaları
Türk Dilleri Ailesi


Türk dilleri ailesi olarak Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına dek uzanan bir alanda belli başlı dil olarak 180 milyon kişi tarafından, ikinci dil olarak konuşanlar da sayılırsa 200 milyon birey tarafından konuşulan, birbirleri ile çok yakın akraba olan ve 40 dilden oluşan bir dil ailesi tanımlanır Türk dilleri Altay dilleri ailesine aittir En fazla konuşulan Türk dili, Türkiye Türkçesi'dir
Tüm Altay dillerinde olduğu gibi Türk dillerinde de büyük ve ufak ses uyumu vardır, yazımda sözcükler son ekler alarak uzarlar ve cümle yapısı öznenesnefiil sırasıyla oluşturulur
Yüzyıllar boyunca Türk dillerini konuşan halklar göçebe hayatı sürdürdürmüşler ve özellikle İran, İslav ve Moğol gibi öbür toplumlarla birçok alanda etkileşimde bulunmuşlardır Geniş bir tarihe yayılan bu etkileşim sürecinden Türk dilleri de kayda değer oranda etkilenmiştir Bu etkileşim sürecinde Türk dilleri de kendi aralarında bazen birbirlerinden uzaklaşıp bazen de göçebe hayat şekli sebebiyle bitmiş yaklaşıp kaynaşmışlardır Bu yüzden Türk dil grubu ve içindeki dillerin tarihi gelişimleri kısmen belirsizleştirmiş, bu yüzden Türk dillerinin sınıflandırılmasının pat diye pozitif sistemi oluşmuştur Günümüzde en genel kabul görmüş derecelendirme sistemi Samiloviç'in ırsi sınıflandırması olmakla beraber ayrıntılarda tartışmalar sürmektedir

Türk dilleri ailesi


Toplam 40 bambaşka dilden oluşan, 180 milyon belli başlı dili olarak konuşanı ile Türk dilleri ailesi, Altay dilleri grubunda büyük farkla en büyük dil ailesini oluşturur Dünyadaki tüm dil aileleri aralarında yedinci büyük dil grubunu oluşturur ve önümüzdeki on yıllar içinde daha da yükselme kapasitesine sahiptir

Dünyadaki büyük dil aileleri:
1 HintAvrupa dil ailesi
2 ÇinTibet
3 NijerKongo
4 AfroAsya
5 Avustronezce
6 Dravid
7 Türk dilleri ailesi
Türk dillerinin coğrafyası

Türk dilleri, Doğu ve Güneydoğu Avrupa, Batı, Orta ve Kuzeyasya gbi büyük bir coğrafyaya dağılmıştır Bu bölge Balkanlar'dan Çin'e, İran'dan Kuzey Denizine değin uzanır Asya'nın takriben otuz ülkesinde en düşük bir Türk dili, sözünü etmeye bedel yaygınlıkta konuşulur Bunun yanına Almanya'da büyük bir azınlık Türkiye Türkçesini başlıca dili olarak konuşur

Büyük Türk dilleri ve anlaşılabirlik

Türk dillerini konuşanların dörtte üçü, en büyük üç Türk dilinden birini kullanır:
Türkiye Türkçesi; 70 milyon ana dili olarak konuşanı vardır Türkiye, Balkanlar, Batı ve Orta Avrupa'daki ikinci dil olarak konuşanlar ile 80 milyonu bulur
Azerice (Azerbaycan Türkçesi); 30 milyon konuşucu: Azerbaycan ve Kuzeybatı İran
Özbekçe; 24 milyon konuşucu: Özbekistan, Kuzey Afganistan, Tacikistan ve Batı Çin
Bir milyondan fazla konuşucusu olan diğer Türk dilleri:
Kazakça 11 Mio Konuşucu: Kazakistan, Özbekistan, Çin, Rusya
Uygurca 8 Mio Konuşucu: Çin Sincan
Türkmence 6,8 Mio Konuşucu: Türkmenistan, Kuzey Iran
Kırgızca 3,7 Mio Konuşucu: Kırgizistan, Kazakistan, Çin Türkistanı
Çuvaşça 1,8 Mio Konuşucu: Rusyanın Avrupa kısmında
Başkırca 2,2 Mio Konuşucu: Başkıristan
Tatarca 1,6 Mio Konuşucu: (ırksa olarak 6,6 Mio) Merkez Rusyadan Batı Rusyaya değin
Kaşgayca 1,5 Mio Konuşucu: Iranin Fars ve Çuzistan illerinde
Sayılar 32006 tarihli kaynaklardan alınmışdır %5 %10 daha yüksek sayılar belirten kaynaklar bulmakta mümkündür
Anlaşılabirlik

Hemen Hemen tüm Türk dillerinin fonoloji, morfoloji ve sentaksları aynıdır Yalnızca Çuvaşça, Halaçça ve Yakutça ile Dolganca gibi Sibirya Türk dilleri bu noktalarda farklıdır Bunun yanında komşu ülkelerin sınırlarında kaynaşmadan ileri gelen ve bazen dil gruplarının sınırlarını da aşan lehçeler bulunur
Türk dilleri birbirlerini anlıyabilen dillerden oluşan grublara ayırılır En büyük grub Türkiye Türkçesi, Azerice ve Türkmenceyi içine alan Oğuz grubudur Öteki grublar, Uygur, Kıpçak, Ogur, Sibirya ve Argu grublarıdır Benzer grubun içinde yer alan dillerin arasındaki ayrım bir lehçe farkı kadardır, oysa iki bambaşka gruba ait dilin arasında anlaşabirliği zorlaştıran veya imkansız kılan gramer farkları vardır Buna rağmen tüm dillerde az kalsın defalarca benzer kalan çoğu kelimeler vardır:
Türkçe milli diller

Türkiye Türkçesi, Azerice, Türkmence, Kazakça, Kırgızca ve Özbekçe, ülkelerinin milli dilidir Bunun yanına bir takım özerk Türk Cumhuriyetlerinde ve bölgelerinde resmi dil olarak geçenler vardır: Çuvaşça, Kumıkça, KaraçayBalkarcası, Tatarca, Başkırca, Yakutça, Çakasça, Tuva, Altayca ve Çin'de Uygurca

Ülkelere göre Türk dilleri

Türk dilleri Avrupa'nın ve Asya'nın otuz ülkesinde konuşulur Tablo daha aşağı gruplara ayrılmıştır ve sayılar yalnızca esas dili olarak konuşanları göstermektedir
Tükenmek üzere olan Türk dilleri

Bir Takım diller yalnızca birkaç ihtiyar birey göre konuşulmaktadır ve yok olma yolundadırlar Kaybolmak üzere olan diller şunlardır:
Güney Sibirya'da Tofa veya Karagasça
Litvanya'da ve Polonya'da Karaimce
MuseviKırımTatarcası
Kuzeybatı Çin'de Ili Turki (Ili ovasında)
Sadece birkaç bin konuşanı kalmış olanlar:
İran'da Aynallu dili
Çin'de Yugurca (Gansu ili)
Kaşgarca (Kaşgar ili)
Kuzey Sibirya'da Dolganca
Güney Sibirya'da Çulimce (Altay bölgesinin kuzeyinde Çulım ırmağı kenarında)
Öteki Türk dilleri böyle bir yok olma tehlikesi taşımıyor ve büyük Türk dillerinin konuşucu sayısı gitgide artarak artmaktadır

Türk dillerinin sınıflandırılması


Derecelendirme sorunları

Dillerin benzerliğinden ve tarihte birbirlerinden fazla etkileşmiş olmalarından dolayı, Türk dil grubunun sınıflandırılması kolay değildir Ayrıca Türk halklarının geçmişteki göçebe yaşam tarzı coğrafi sınırlar çizilmesini de zorlaştırır Bu yüzden bambaşka sınıflandırmalara rastlamak mümkündür Birçok, Rus dil bilimcisi Aleksander Samoiloviç'in 1922'de yaptığı sınıflandırmanın üstüne kurulmuştur Dil ailelerindeki sınıflandırmaların genel olarak kalıtımsal bilgilere dayanarak yapılmasına rağmen, Türk dil grubunda coğrafi bölüştürme daha büyük rol oynamaktadır

Çuvaşçanın farkı

Çuvaşça, şimdiden ölmüş eski Ön Bulgar dili ile birlikte diğer Türk dillerine daha uzakta kalan Bolgarca dalını oluşturur Bir Takım bilimciler, öteki Türk dillerinden bambaşka olduğu için Çuvaş dilini reel Türk dili olarak tanımazlar Bu büyük farkın, diğer Türk dillerinden daha erken ayrılmasından kaynaklanmış olup olmayacağı sorusu az önce yanıtlanamamıştır Bu farklardan birisi diğer Türk dillerinde sonu z ile biten sözcüklerin r ile bitmesidir:
Çuvaşca tahar, lakin Nogayca togiz– (dokuz)Çuvaşca âmâ, lakin Türkçe közÇuvaşça Rusya'nın Avrupa tarafında, Moskova'nın doğusunda Çuvaşistannda 1 milyon birey kadar konuşulur Başkıristan ve Tataristan'daki konuşucuları ile birlikte toplam 1,8 milyon konuşanı vardır Çuvaşlar HristiyanOrtodoks'tur ve Kiril alfabesi'ni kullanırlar, Çuvaşça dergiler, gazeteler, radyo ve TV programları vardır Kendilerini kültürel ve tarihsel olarak Volga Bulgarlarının torunları olarak görürler

Halaçcanın farkı

Öteki Türk dillerine en uzaktan kalan Halaç dilidir Dil bilimcisi Gerhard Doerfer'in görüşüne göre Halaç, Türk dillerinin Argu grubunun son üyesidir Türkçe'den fazla erken bölünmüş ve 13 yüzyılda İran'da, etrafı Farsça konuşanlarla çevrili kalmıştır (Yani ETHNOLOGUE 2005'te 1 bahis edildiği gibi, Azerice ile yakın akrabalığı yoktur) Halaç bugün 40000 kişi tarafından İran'ın Kom ve Akar illerinde konuşulur ve İran'daki Türk dilleri arasında en ilginçlerindendir Diğer lehçelerden bambaşka kalması ve Farsça'dan etkilenmesine karşın, ana dilden parçalar korumuştur Fakat sesi Farsça'ya aynı

Diğerleri

Türk dillerinin diğer dört grubu günümüzdeki coğrafi dağılımlarına kadar yok, eski kavimlerin dağılımına tarafından sınıflandırılmıştır Bu Nedenle;
Kıpçakça: Kuzeybatı Türkçe
Oğuzca: Güneybatı Türkçe
Uygurca: Güneydoğu Türkçe ve
Sibirya Türkçesi diye ayrılırlar
Yakutça ve Dolganca da uzun süre farklı kalmalarından nedeniyle diğer Türk dillerinden farklıdır Bu diller zamanla daha çok Tunguz ve Moğol dillerine yaklaşmışlardır, öteki dillerdeki Arapça ve Farsça sözcükler bunlarda bulunmaz
Müslüman Türk halklarının dillerinin benzemesinde, İslam'a geçişle birlikte Arapça ve Farsça'dan etkilenmiş olmalarının da payı vardır Eski Sovyetler Birliği'nde yaşayanlar Rusça'dan da etkilenmişlerdir *