Türk Kültürü ve Tarihinde Bozkurt

Türk Kültürü ve Tarihinde Bozkurt türk kültürüne ait bir efsane türk destanlarında milli kültür unsurları destanlarındaki milli kültür unsurları destanlarının kültürüne ait motifler Bozkurt'un Türk destanlarındaki, dolayısıyla Türk Milleti'nin inanışlarındaki rolü üç şekildedir: Ata olarak Bozkurt Kılavuz olarak Bozkurt Kurtarıcı olarak Bozkurt Bozkurt'tan türemiş elde etmek inancı Türklere uzun süre boyunca büyük bir kibir, emniyet ve geleceğe güvenle bakma duygusu vermiştir Bazı Türk destanlarında belli başlı, bazı Türk destanlarında baba olarak görülen Bozkurt çok kez Türk neslinin yok olacağı vakit ortaya çıkmakta ve Türklerin neslinin devam etmesini sağlamaktadır Bu Nedenle Türklerin soyunu kutsallaştırmaktadır Türklerin halk müziği hayatında büyük tesiri olacak hareketlere girişecekleri zamanlarda Bozkurt onlara yol göstermekte, rehberlik yapmaktadır Ergenekon Destanı'nda ve Kut Dağı efsanesinde Bozkurt milli bir rehber rolünü oynamaktadır Türk'ün güç duruma düştüğü zaman Bozkurt'un ortaya çıkarak onu kurtarması, evladı üstüne eğilen bir *n ya da babanın şefkat duygusunu hatırlatacak derecede derin bir mana da taşımaktadır Benzeri Bozkurt manevi bir alemden Türk Milleti'nin akıp dışarı giden hayatını devamlı takip etmekte ve onların başının sıkıştığı, çaresiz kaldıkları zaman ortaya çıkarak yol göstermektedir Türk tarihinde pek çok kahraman, Bozkurt simgesi ile temsil edilmiştir Aşına sözcüğünün hem Bozkurt anlamına gelmesi, hem de Hun ve Göktürk hükümdar sülalesinin adı olması tesadüf değildir Eski Türkçe'de Bozkurt'a, Kök Böri(ya da Börü) adı verilirdi Buradaki Böri(veya Börü) sözcüğü Kurtanlamına gelirken, Kökde bugünkü Göksözcüğünün eski söyleniş biçimidir Fakat Kök (Gök) kelimesi mavi rengi betimlemek ya da gökyüzünden bahsetmek için değil, Uluanlamında kullanılır Mesela Kök Tengri, Yüce Tanrıanlamına kazanç Türk destanları aralarında, ulusal motifler bakımından bilhassa dikkat çekenler şunlardır: Oğuz Destanı Bozkurt Destanı Ergenekon Destanı Göç Destanı Bu dört destandaki müşterek ve temel motif, Bozkurt'tur Oğuz Destanı'nda, seferleri esnasında Oğuz Kağan'a Bozkurt yol gösterip kılavuzluk yapmış, Oğuz Kağan'ın orduları bu sayede zaferler kazanmıştır Bozkurt Destanı'nda, ayakları ve kolları kesilip ölüme terk edilen bir oğlan çocuğunu kadınsı bir kurt iyileştirip beslemiş; düşman askerlerinin genci öldürmek istemesi üzerine de Altay Dağları'na kaçırıp kurtarmıştır daha sonra kadınsı kurt, bu çocuktan gebe kalarak 10 erkek çocuk doğurmuştur Bu oğlanların büyüyüp çoğalması ile, Türk soyu eriyip gitmekten kurtulmuştur Hükümdar olan Aşına, Bozkurt'un anısını unutmadığını göstermek için, çadırının önüne kurt başlı bir sancak dikmiştir Ergenekon Destanı'nda ise, Bozkurt, demir dağı eritip çıkan Türklere yol göstermiştir Ergenekon'dan çıktıktan sonra, Türklerin ilk hükümdarı BörteÇine (BozKurt) adını almıştır Göç Destanı'nda, asıl yurtlarından terketmek zorunda kalan Türklere, bir Bozkurt yol göstermiştir Bu destanlarda, Bozkurt'un şu nitelikleri ortaya çıkmaktadır: Soyun devamını temin etmek Türklere kılavuzluk etmek Türkleri felaketlerden kurtarmak Kurt, Türk efsanelerinde merkezi bir konumdadır Gök Türk kağan sülalesi olan Aşına ailesinin atası bir dişi kurt idi Gök Türk kağanları, atalarının anısına saygı olarak, otağlarının önüne altından kurt başlı bir tuğ dikerlerdi Böylece kurt başlı bayrak, Türklerde kağanlık (hakanlık) alameti olmuştur Fakat bu gelenek yalnızca Gök Türklere özgü olmayıp, kökeni Asya Hun Türklerine ve Türklerin eski atalarına dek gider MÖ'ki Asya Hunları'nda ve hatta o çağlarda Batı Türkistan'da yaşayan Usun (Wusun) Türkleri'nde, tıpkı bildiğimiz Bozkurt Destanı'nda olduğu gibi, kurttan türeme efsanesi ve dişi kurdun verdiği süt ile beslenme inancı yaşıyordu Aynı efsane Tabgaç Türklerinde de vardı; Tabgaç ülkesinde kurt dağları, kurt ırmaklarıbulunmaktaydı Uygur Türklerinin kökenlerine ilişkin bir efsane de onları kurda bağlıyordu (Uygur Kağanlığı, Göktürk Kağanlığı'nı takiben kurulan bir Türk devleti olup, onun devamıdır) Kurt, eski Türk kültüründe beygirile birlikte en kayda değer yeri tutan hayvandır Türkler kendilerinin kurt soyundan indiklerine, seferlerde kendilerine kurdun yol gösterdiğine inanmışlardır Türkler, enerjik ve kavgacı bir hayvan olan kurdu kendilerine amblem olarak seçtikleri gibi, komşuları da onları kurttan türemiş saldırgan karakterli ahali olarak tanımışlardır Gök Türklere kadar dişi kurt yüce başlıca, Uygur Türklerine tarafından de erkek kurt yüce atadır Oğuz Kağan Destanı'nda, Oğuz'a her sefere çıkışında gök bir kurt öncülük eder Cengizname'de Alanguva, gökten inen bir kurttan hamile kalır ve doğan çocuğun soyundan da Cengiz Han kazanç Büyükbaba Korkut Öyküleri'nde kurt yüzünün kutsal olduğu belirtilir Yeniden Dede Korkut Öyküleri'nden birinde Salur Kazan, kurtla haberleşir, kendisine yurdundan haber vermesini ister Irkbilim bilimine kadar, kurt motifi Türkler için ''tipik''tir; yani, başka kavimlerde görülmeyen etnografik bir belirtidir Eski Çin kaynaklarında bile Türk soyundan olan kavimler Kurt'tan Türeyenlerolarak tanımlanırken, Türk soyundan olmayan kavimler Kurt'tan Türeyenlerden Değildirlerbiçiminde ayırt edilmiştir Türk destanlarında kurt yol bildiren, tedirgin anlarda yardıma yetişen bir varlıktır Uygur Türklerinin Kutlu Dağ Destanı'nda kurt, ülkeye bereket ve mutluluk getirdiğine inanılan kutlu bir kayanın Çinlilere verilmesinden daha sonra, üzerine şanssızlık çöken ülkenin açlığa mahkum olması üzerine kendilerine yeni bir yurt arayan Türklere kılavuzluk etmişti Batıda (11 yüzyılın sonu) Kuman Türklerinde yardımına başvurulduğuna ilişkin kayıtlar bulunan kurdun kılavuzluk işlevi, 2 yüzyılın ortalarına dek gitmektedir 160170 yılları aralarında topraklarından ayrılmak zorunda kalan Tabgaç Türklerinin ataları (yani Hun Türkleri) bir Bozkurt'un önderliğinde yolsuz dağlardan aşabilmişlerdi En büyük ve en eski Türk destanı olan Oğuz Kağan Destanı'nda Oğuz Kağan, gün ışığının içinden meydana çıkan bir Bozkurt'un öncülüğünde dünyayı fethetmiştir Şimdiki Bulgaristan topraklarında bulunan Madara'daki kaya kabartmasında görkemli bir atlı şeklinde gösterilen Kurum Han'ın yan kurt tasviri de, Türk bozkurt geleneğinin taşa tamamlanmış örneklerinden biridir Kurt motifi, çobancılık ve besicilikle (Eski Türklerin ekonomisi hayvan besiciliğine dayanır) olan sıkı ilgisinden ötürü bozkırlı ve doğrudan doğruya Türk'tür Bundan nedeniyle, bugün zeka dünya Türkleri aralarında söylenen masal ve ırk öykülerinde ayrıca ata, ayrıca de kurtarıcıkılavuz nitelikleri ile Bozkurt, bütün Türkler kadar kutlu sayılmış ve Türklüğün milli simgesi olmuştur Bozkurt, destanlarda Türk'ün hayat ve savaş gücünü temsil eder Türkler kahramanlarını gök kurtlara benzetmiş, kağanlarının cisim yapılarına bile kurt çizgisini işlemişlerdir Oğuz Kağan Destanı'nda Oğuz'un beli kurt beline benzetilir Benzer destanda Oğuz Kağan, hükümdarlığını halka bildirdiğinde Kök Böri bolsungıl uran(Gök Börü olsun savaş narası) demiştir Yine Oğuz Destanı'nda, Türk ordularına gök tüylü, gök yeleli bir erkek kurt yol gösterir Kırgız Türklerinin büyük destanı Manas Destanı'nda kurt, bir düş yorumu olarak karşımıza çıkar Destana tarafından Manas Han'ın karısı Kanıkey Hatun düşünde bir eğe görür ve eğeyi alıp saklar Ertesi gün uyanınca ülkenin tecrübeli ihtiyar kişilerine düşünü anlatır Ihtiyar kişiler bu düşü duyunca sevinip Kanıkey Hatun'a şöyle derler: Senin çocuğun, gök yeleli korkunç bir kurt gibi olacakKırgız Türkleri, nesil ve güzel atlara da ''Kök Böri'' (Gök Kurt, Boz Kurt) adını verirlerdi