Türk sinemasının "Çirkin Kral"ı Yılmaz Güney'in ölüm yıldönmümü

Asıl ismi Yılmaz Pütün olan sanatçı, Hamit ve Güllü Pütün çiftinin çocuğu olarak 1937'de Adana'nın Yenice köyünde dünyaya geldi. Birinci ve orta tahsilini Adana'da tamamlayan sanatçı, harçlığını çıkarmak üzere, şimdi 13 yaşındayken bisikletiyle sinemalara 16 milimetrelik sinema bobinleri taşıdı, sırtındaki panoda, sinema afişlerini sergileyerek sinemaya birinci adımını attı.

Ardında çok sayıda unutulmaz eser bırakan Güney, verdiği bir röportajda çocukluk yıllarına ait şu bilgileri vermişti:

"Adım, zorluklar karşısında eğilmez, ümitsizliğe kapılmaz, yılgınlığa düşmez ve baş eğmez manasına gelir. Soyadım Pütün ise bir dağ meyvesinin kırılmaz çekirdeği demektir. 1937 yılında, Türkiye'de, bir güney kenti olan Adana'nın Yenice köyünde doğdum. Kürt asıllı, topraksız bir köylü ailenin iki çocuğundan biriyim. Annem dindardı ve okuma yazma bilmezdi. Babam ise okuma yazmayı askerde öğrenmişti. Annem üzere o da hiç okula gitmemişti. Dokuz yaşımdan bu yana hayatımı çalışarak kazandım. Birinci işim dana gütmekti."

ATIF YILMAZ'IN ASİSTANLIĞINI YAPTI

Yılmaz Güney, And Sinema ve Kemal Sinema şirketlerinin bölge temsilciliklerinde sinema dağıtıcılığı yaptı. Sanatkarın edebiyata ilgisi sinemaya yönelmesinde en değerli sebeplerden biri oldu. Lise yıllarında çıkardığı "Doruk" isimli sanat mecmuasında kıssalar de kaleme alan sanatkara, yazdığı bir kıssadan ötürü 1955'te dava açıldı.

Sanatçı, Yaşar Kemal aracılığıyla Yeşilçam'ın usta direktörlerinden Atıf Yılmaz'la tanışarak, bir müddet onun asistanlığını yaptı. "Yeni Ufuklar", "Onüç", "Pazar Postası" ve "Bir" mecmualarında de yazıları çıkan Güney, 18 yaşındayken kaleme aldığı "Üç Bilinmeyenli Eşitsizlik Sistemleri" isimli hikayesinde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle 1,5 yıl mahpus cezası aldı.

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesine 1956'da giren Güney, 1957'de ayrılarak İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesine kayıt oldu. Güney, yaptığı bir açıklamada, eğitimine devam edememesini şu sözlerle aktarmıştı:

"1957 yılında İstanbul'a, İktisat Fakültesinde tahsil görme hayalleriyle geldim. Lakin devam edemedim. 1955'ten beri süren takibat ve mahkeme sonuçlanmıştı ve ben başlangıçta 7,5 yıl ağır mahpus ve 2,5 yıl sürgün cezasına çarptırıldım. Daha sonra temyiz mahkemesi kararı bozdu. Yine görülen mahkeme sonucu cezam 1,5 yıl ağır mahpus ve altı ay sürgün cezasına çevrildi. Tahsilim yarım kalmıştı. Önümdeki tek yol, kendimi hayatın okulunda, hayatın kabul ettiği ve dayattığı öğretmenler aracılığıyla eğitmekti. O denli yaptım."

İLK BEYAZ PERDE DENEYİMİ

Yılmaz Güney, 1959'da senaryosunu kendisinin kaleme aldığı, Atıf Yılmaz'ın yönettiği "Bu Vatanın Çocukları" ve "Alageyik" sinemalarıyla birinci defa profesyonel manada oyunculuk yaptı. Bu sinemaların akabinde "Güney" soyadını kullanmaya başlayan sanatçı, 1961'de Atıf Yılmaz'ın "Tatlı Bela" sinema setinde direktör yardımcılığı yaparken tutuklandı. Sanatçı, 1962'ye kadar cezaevinde kaldı, 6 ay Konya'ya sürgün edildi.

Sinemaya 1963'te yine dönen Güney, yüklü olarak macera sinemaları çekti. "İkisi de Cesurdu" isimli 1963 üretimi sinemayla seyirci karşısına çıkan sanatçı, senaryosunu yazdığı ve başrolünü oynadığı sinemada, "kabadayı" karakterini oynadı. Sinemalarında haksızlığa uğrayan bir Anadolu çocuğunun isyanını işleyen Güney, Çirkin Kral olarak anılmaya başladı.

Güney, 1964'te "Kamalı Zeybek" sinemasının çekimleri sırasında tanıştığı oyuncu Nebahat Çehre ile 1967'de evlendi.

Yönetmenliğini Lütfi Akad'ın yaptığı 1967 yapımı "Hudutların Kanunu" sinemasındaki rolüyle, 1967 Antalya Altın Portakal Sinema Festivali'nde "En Düzgün Erkek Oyuncu" seçilen sanatçı, "Kahreden Kurşun", "Ben Öldükçe Yaşarım", "Kızılırmak", "Karakoyun", "İnce Cumali", "Çirkin Kral", "Seyit Han", "Toprağın Gelini", "Aç Kurtlar", "Zeyno", "Acı", "Vurguncular", "Baba" ve "Ağıt"ın da ortalarında bulunduğu yüzü aşkın sinemada direktör, senarist ve oyuncu olarak yer aldı.

Sanatçı, 1968'de Güney Sinema Yapım'ı kurdu ve tıpkı devir çıkarmaya başladığı "Güney" mecmuasında sinema ve sanatla ilgili görüşlerini, şiir ve hikayelerini yayınladı.

Vatani vazifesini 1968-1970'te tamamlayan Güney, 1970 üretimi "Umut" sinemasında, senarist, direktör, üretimci ve başrol oyuncusu olarak yer aldı. Sanatçı, define bulmak umuduyla bir hocanın peşinde tüm hayatını harcayan fakir at otomobilcisi "Cabbar" karakteriyle sinemada büyük yankı uyandırdı. Umut, Adana Altın Koza Sinema Şenliği'nden 6 ödülle dönerek, Türk sinema tarihinde bir dönüm noktası oldu.

Sinema tekniği, lisanı ve politik istikameti ile Yılmaz Güney'in öbür sinemalarından ayrılan "Umut", daha sonra çekilecek siyasi sinemaların de öncüsü oldu. İmal, Antalya Altın Portakal Sinema Festivali'nden "En Düzgün Erkek Oyuncu" ve Grenoble Sinema Şenliği'nden ise "Seçici Şura Özel Ödülü"nü kazandı. Sansür Heyeti tarafından yasaklanan sinema, 2015'te "47. Sinema Müellifleri Derneği Türk Sineması Ödül Töreni"nde, yüzyılın en uygun 10 Türk filmi ortasında birinci sırada yer aldı.


ORHAN KEMAL ROMAN ÖDÜLÜ

Güney, yaklaşık 1,5 yıl evli kaldığı Nebahat Çehre'den 1968'de boşandıktan sonra 1970'te Jale Fatma Süleymangil'le evlendi. Çift, dünyaya gelen çocuklarına Remzi Yılmaz ismini verdi. "Boynu Bükük Öldüler" isimli romanıyla 1972'de Orhan Kemal Roman Ödülü'nü alan sanatçı, çocukluğunu anlattığı karaktere oğlunun ismini verdi. Sanatkarın ayrıyeten Elif Güney isminde biri kızı daha oldu.

12 Mart muhtırasının akabinde tekrar tutuklanan sanatçı, bir hafta gözaltında tutulduktan sonra özgür bırakılarak 3 ay Nevşehir'e sürgün edildi. Güney, 1972'de yine gözaltına alınarak, 10 yıl mahpus ve sürgün cezasına çarptırıldı. 1974'te genel afla hür kalan sanatçı, tıpkı yıl, direktör, üretimci, senarist ve başrol oyuncusu olarak yer aldığı "Arkadaş" sinemasını tamamladı.

Aynı yıl bir cinayet olayına ismi karışan sanatçı, yine mahpusa girdi. Cezaevinde kaldığı süreçte eşine yazdığı mektupları, "Selimiye Mektupları" isimli kitapta topladı.


ALTIN PALMİYE ÖDÜLLÜ "YOL"

Yılmaz Güney'in cezaevindeyken senaryosunu kaleme aldığı "Sürü" sineması, direktör Zeki Ökten tarafından beyaz perdeye aktarıldı. Senaryosunu Güney'in yazdığı, direktörlüğünü Şerif Gören'in üstlendiği 1981 üretimi "Yol" sineması, 1982'de Cannes Sinema Festivali’nde "Altın Palmiye" mükafatına layık görüldü.

1982'de Türk vatandaşlığından çıkarılan sanatçı, Fransa'da 1983'te çektiği "Duvar" sinemasıyla 1984'te Cannes Sinema Festivali "Jüri Özel Ödülü"ne aday gösterildi.

Türk sinemasının dünyaya açılmasında değerli bir yeri olan, yapıtlarıyla yurt içinde ve dışında çok sayıda ödül alan Güney, 114 sinemada oyuncu, 26 sinemada direktör, 15 sinemada üretimci, 64 sinemada senarist olarak yer aldı.

Yılmaz Güney, mide kanseri sebebiyle 9 Eylül 1984'te Fransa'da hayata veda etti ve Paris'te Pere Lachaise Mezarlığı'na defnedildi.