Türkçe kelimelerin yazılış kuralları

TÜRKÇE KELİMELERİN YAZILIŞ KURALLARI


1Cümle içinde geçen ay ve gün adları küçük harfle yazılır Belirli bir tarihi sinyâl eden ay ve gün adları büyük harfle yazılır 29 Mayıs 1453 yılının Salı günü

2 Milli ve dini bayramlar büyük harfle başlar Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Cumhuriyet Bayramı

3 Emin günlerin isimleri tümce içinde oldukları süre büyük harfle başlanılarak yazılır Anneler Günü, Nevruz, Tiyatro Günü

4 Milletlerin, boyların, oymakların, dil ve lehçelerin adları büyük harfle başlar Türk, Kırgız, Tatar, Alman, Türkçe, Almanca, Hintçe, Latince

5 Din ve mezhep adları da büyük harfle başlar Müslüman, İslamiyet, İslamlık, Hristiyan, Katolik

6Akrabalık adları belirten kelimeler küçük harfle yazılır Sevgili kardeşim, Ayşe teyze, Saim amca

7 Mektuplardaki hitap cümlelerinde birincil sözcük büyük harfle başlar, ondan sonrakiler özel isim değilse küçük devam eder Kıymetli dayıcığım, Sevgili kardeşim

8 Resmi yazılarda hitapların birinci kelimesi ve ondan daha sonra gelen isim aristokrat kelimeler büyük harfle başlar 'Sayın Başkan, Sayın Müdür

9 Levhalar ve izah etme yazıları büyük harfle başlar Levha yazıları birkaç kelimeden oluştuğunda birincil kelime büyük harfle başlar Giriş, Çıkış, Vezne, Hekim, Başkan

10 Gazete, dergi, kitap adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar Özel ada dahil olmayan sözler büyük harfle başlamaz Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi

11 Kişi isimleri ve soy isimleri büyük harfle başlar Mehmet Akif Ersoy, Ziya Gökalp, Cahit Sıtkı Tarancı, Ömer Seyfettin Unvan ve rakam belirten isimler büyük harfle başlar Öğretmen Hüseyin, Profesör Kenan, Dr Coşkun, Binbaşı Ali, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanım

12Tarihe geçmiş kişilerin muhakkak, tanıdık unvanları, lakapları da büyük yazılır Yavuz Sultan Selim, Fatih Sultan Mehmet, Nişancı Mehmet Paşa, Safiye Sultan, Şeyhülislam Esad Efendi, Gazi Osman Paşa, Mimar Sinan

13 Kişilerin takma adları (mahlas) büyük yazılır Avni: (Fatih Sultan Mehmet) Muhibbi: (Kanuni Sultan Süleyman) Tarhan: (Ömer Seyfettin) Mehmet Ali Su Baskını: (Orhan Veli Kanık) Aydede: (Refik Halit Karay) Çılgın Ozan:
(Faruk Nafiz Çamlıbel) Ölümsüz Fuzulî Ağlayan Kaygusuz Abdal

14 Din kavramları içinde geçen özel adlar büyük yazılır Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus Tanrı kelimesi özel bir ad olarak kullanılmadığı vakit minik yazılır Eski Yunan tanrıları, ilkel kabilelerin tanrıları

15Coğrafya ve astronomi ile ilgili yayınlarda Güneş, Dünya, Ay, Merkür gibi gezegen ve yer isimleri büyük yazılır

16 Özel coğrafya adları büyük yazılır İstanbul, Konya, Akdeniz, Uludağ, Kızılırmak, Pınarbaşı, Asya, Avrupa, Güneydoğu Anadolu

17 Ülke adları büyük harfle başlar, ülke adlarından sonra gelen krallık, halk cumhuriyeti, cumhuriyet gibi kelimeler de büyük harfle başlar Türkiye Cumhuriyeti, Arnavutluk Irk Cumhuriyeti, Birleşik Arap Emirlikleri, Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Çek Cumhuriyeti

18Yabancı yer adlarının bitişik veya öbür yazılışında yabancıların kullandığı biçimlere uyulur Hyde Park, New York, Buenos Aires, San Marino

19Yabancı dağ, tepecik, dere, göl adlarının yazılışında, yabancı yazılışlara uyulur Leman, Mississippi, Frie, Mont Bianc 20 Bir Takım yabancı kent, dağ, göl ve akarsuların adları dilimize Türkçe biçimleriyle yerleşmiştir Türkçe söylenişe uygun bu adlar Türk yazılış kurallarına uygun bir şekilde yazılır Viyana (Wien), Marsilya (Marseille), Venedik (Venezia),

21Yer adlarında birincil isimden sonra gelen deniz, göl, dere, dağ, boğaz vb nesil bildiren ikinci isimler küçük harfle başlar, İstanbul şehri, Marmara denizi, Erciyes dağı, Meriç nehri Balkaş gölü Fakat, ikinci isim özel isme dahil ise ve ikisi birden kastedilen kavramı karşılıyorsa, ikinci isim de büyük harfle başlar Bu halde dağ, deniz ve göl, boğaz, dere kelimeleri büyük harfle yazılır İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı, Beyşehir Gölü, Tuzlu Gölü, Rumeli Kavağı, Haymana Ovası, Muş Ovası

22 Yukarıdaki maddede olduğu gibi semt, meydan, bulvar, cadde, cadde geçen bu kelimelerin baş harfleri büyük yazılır Abbasağa Mahallesi, Eminönü Meydanı, Türk Ocağı Caddesi, Kızılay Meydanı

23Özel adlardan meydana gelmiş semt, meydan, bulvar, sokak ve sokak adları büyük harfle başlayıp ayrı olarak yazılır Fevzi Kavramak Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, Barbaros Bulvarı

24 Saray, köşk, han, kale köprü, anıt vb yapı adlannın bütün kelimeleri büyük harfle başlar Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Mostar Köprüsü

25 Kurum, kuruluş, işletme, kooperatif, mektep, birlik, dernek adlannın her kelimesi büyük harfle başlar Türkiye Büyük Insanlar Meclisi, Dış İşleri Bakanlığı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Millî Kütüphane, Atatürk Hava Limanı, Edebiyat Fakültesi, Alet ve Kimya Endüstrisi Kurumu, Toprak Mahsulleri Ofisi, Et ve Balık Kurumu, Istatistik Enstitüsü, Fakirleri Koruma Derneği, Bakanlar Kurulu

26 Kurum, merkez, bakanlık, üniversite gibi kuruluş bildiren kelimeler, emin bir kurum kastedildiğinde büyük harfle başlar Bu yıl Meclis yeni döneme erken başladı

27 Bazı kuruluşların adlarım yazarken yaygınlık kazanmış şekillerine uyulur Genelkurmay Başkanlığı, Kara Yolları Genel Müdürlüğü, İç İşleri Bakanlığı Bu isimler kalıplaşmış olduğu için uygulanan biçimleri ile yazılırlar 28 Kurum ve kuruluş adlarında yer alan kelimeler ara sıra söz içinde geçebilirler, o süre küçük harfle yazılmaları
gerekir Bugün radyo ve televizyon programları iyi değildi

29 Hukukla ilgili her kanun, anayasa, mevzuat, direktif,genelge adlannın her kelimesi büyük yazılır Nutuk, Medenî Kanun, Borçlar Hukuku

30 Özel ad kendi anlamı haricen yeni bir manâ kazanmışsa küçük harfle başlar, hicaz (makam), acemi (tecrübesiz), amper (elektrik akımı güç birimi), allahlık (saf, zararsız) Müzikte kullanılan makam ve nesil adları ufak harfle başlar Nihavent, hicazkar, türkü, varsağı

31 Yer ve halk müziği adlarıyla kurulan birleşmiş kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar Antep fıstığı, frenk lahanası, Frenk gömleği, Japon gülü
TÜRKÇE'DE BİTİŞİK VE AYRIK YAZILAN KELİMELER
Bitişik Yazılması Gereken Kelimeler:
1 Birleşen iki kelimede manâ kaymasına uğrayanlar Hanımeli (bir bitki), kadıngöbeği (bir tatlı), devetabanı (bir bitki), aslanağzı (bir çiçek)
2 Alaşım kelimelerin bir kısmında sesli harf düşmesi meydana gelmiş olanlar Pazartesi (pazar ertesi), kayınvalide (kayın esas), neden (ne için)
3Pekiştirilmiş sıfatlar Sapsarı, sipsivri, dümdüz
4Yapı bakımından iyice birleşmiş, alaşım sözcük halini almış bir takım sözcük ve deyimler Zıpçıktı, çıtkırıldım, rivayet, gecekondu, külbastı
5 Farsçadan alınan (hane) kelimesi ile yapılan birleşik kelimeler Kahvehane, çayhane, yatakhane
6 Dilimizde yer alan bazı kelimeler, etmek, eylemek, elde etmek asistan fiilleri ile birleşirken ses fazlalaşması (kelimeler yabancıdır, asıllarına aynı duruma gelirler) meydana kazanç Bağışlamak, halletmek, hissetmek
7 Dilimize yabancı dillerden girmiş, bugün fazla kullandığımız bir takım kelimeler etmek, eylemek, olmak muavin fiilleri ile birleşirken ikinci hecedeki sesli harflerini düşürürler (asılları gibi olurlar) Dikte emretmek, nakil nakletmek, şükür o şükretmek, sabır katlanmak 8 (aeıiuü) ekleri kullanılarak yapılmış bileşik fiiller Uyuklamak, bakakalmak, yapabilmek, yazıvermek, ölekâğıda dökmek
9 İki veya daha fazla kelimeden meydana gelmiş Türkçe yer adları (İI, şehir, köy) Çanakkale, Eskişehir, Pınarbaşı
10 İki veya daha fazla kelimeden meydana gelmiş semt ve mahalle adları Çengelköy, Beşiktaş, Yenimahalle, Sarıyer
11 Dağ, tepe, çay, göl, deniz adları Uludağ, Kızıldeniz, Karasu, Acıgöl, Aksu
Farklı Yazılması Gereken Kelimeler:
1Sıfatlarda derece göstermeye yarayan (en, daha) gibi zarflar En hoş, daha iyi, azami, daha soğuk vb
2 İkilemeler, (ikilemeler dilimizde çok geniş yer tutarlar) Düşe kalka, gide gide, eski püskü, şıpır şıpır, kem küm, karmakarışık
3 İkilemelerden bazıları bugün kullanılmayan kelimelerden meydana gelir Yararsız gibi görünen bu kelimelerin zamanında anlamlı birer kelime olduğu bilinmektedir Bunlar da öteki ikilemeler gibi yazılır Konut bark, cet sop
4 (m) ile yapılmış ikilemeler Dolap molap, kapı mapı, kitap mitap
5 Isim hal ekleri ile yapılan ikilemeler: iç içe, göz göze, elden ele, yıldan yıla, emrindeki yandan
6 Iyelik eki almış ikilemeler gereksiz yere, günü gününe
7 İsimleri yeniden suç işlemek şeklinde yapılan ikilemeler Akın akın, kucak kucak, ekip ekip
8 Sıfatların tekrarlanması ile yapılan ikilemeler: Tatlı tatlı, diri diri, yavaş yavaş, hoş güzel
9 Kökü tanıdık olmayan olup (be) getirilerek söylenen ikilemeler Öz be öz, ay be ay
10Deyimler (Dilimizde çok sık kullanılmaktadır) Yuvasını gerçekleştirmek, devede kulak, ununu elemiş eleğini asmış, çalım satmak
11 (Ev, yurt) kelimeleri ile kurulan bileşik kelimeler Radyo evi, sağlık durumu yurdu, öğrenci yurdu, aş evi
12 Ardı sıra, peşi sıra, önü sıra, yanı sıra gibi sözler
13 İki kelimeyi birleştirip bir alaşım sözcük yapıldığında her iki kelime de eski anlamını koruyorsa Arnavut kaldırımı deniz yolu, Tatar böreği, kuru soğan, tahin helvası, tulum peyniri, çam fıstığı, badem şekeri, bağ bozumu
14 Isim aristokrat bir sözcük ile etmek, eylemek, elde etmek yardımcı fiilleri ile yapılan bileşik fiiller Yarış etmek, borç etmek, gelin olmak, sağ elde etmek, el etmek,,
15 Yer adlarında kullanılan Batı, Doğu, Güney, Kuzey, Altında, Orta, Yukarı, Küçük, Büyük,: Eski, Yeni, iç ve benzeri, kelimeler Doğu Anadolu, Batı Trakya, Orta Anadolu, Kuzey Amerika, Kuzeydoğu Anadolu,
Uzakta Doğu, İç Anadolu, Ufak Çekmece, Büyük Çamlıca, Büyük Menderes *