TÜRKİYE Bölgeler Coğrafyası

Türkiye Bölgeler Coğrafyası Haritası
Türkiye Bölgeler Coğrafyası Slayt
Türkiye Bölgeler Coğrafyası Ödevi

Türkiye ’nin bölgelerini incelerken başta bir takım kavramların bilinmesi gerekir Bunlar coğrafi bölge, coğrafi bölüm ve yöredir

Coğrafi Bölge : Taşıdığı kayıtlı Coğrafi özellikleri ile çevresinden ayrılan, kendi içinde benzerlik gösteren en geniş coğrafi birimdir Coğrafi bölgelerin sınırları belirlenirken doğal şartlar, sosyal ve ekonomik özellikler esas alınır

Coğrafi Birim : Bir coğrafi bölge içinde doğal koşullar, sosyal ve ekonomik özellikler bakımından çeşitlilik belirten küçük birimlerdir

Yöre : Bölüm içerisinde ayrı özelliklere sahip, bölümden daha ufak birimlerdir Iğdır Yöresi, Göller Yöresi, Menteşe Yöresi gibi

Türkiye ’nin Coğrafi Bölgeleri

Ülkemiz 1941 yılında toplanan Birinci Coğrafya Kongresi ’nde 7 coğrafi bölgeye ve 21 bölüme ayrılmıştır Bunlar,

Karadeniz Bölgesi
Marmara Bölgesi
Ege Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
İç Anadolu Bölgesi
Doğu Anadolu Bölgesi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Karadeniz Bölgesi

Bölge adını komşu olduğu Karadeniz ’den almıştır Bölgenin hepsi doğal, hesaplı ve beşeri özellikler bakımından benzer özellikler gösterir Oysa yer şekilleri, iklim, tarım, yerleşme ve ekonomik etkinliklere emrindeki olarak 3 bölüme ayrılmıştır Bunlar Batı, Orta ve Doğu Karadeniz ’dir

Yer şekilleri

Dağlar : Batı Karadeniz ’de birbirine paralel 3 sıra halinde uzanan dağlar, Orta Karadeniz ’de kıyıdan uzaklaşıp, tek sıra halinde uzanır Sıradan yükselti azalmıştır Doğu Karadeniz ’de ise dağlar iki sıra halinde uzanır Bölgenin en yüksek dağları bu bölümdedir Dağ sıraları aralarında batıdoğu yönü olan uzanan depresyon ovaları ile ÇoruhKelkit, Gökırmak ve Devres vadiler yer alır

Ovalar : Bölgenin en geniş kıyı ovaları Çarşamba ve Bafra delta ovalarıdır İç kesimlerde Suluova, Taşova, Turhal, Merzifon, Tosya, Boyabat gibi bastırma ovaları yer alır Bu çökme ovaları Türkiye ’nin en faal zelzele bölgeleridir

Akarsular ve Göller

Akarsular : Yenice, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh bölgenin önemli akarsularıdır Yatak eğimleri fazla, rejimleri derme çatma akarsulardır Kar erimelerine alt olarak ilkbahar aylarında cereyan yüksektir

Göller : Bölgede buzul gölleri ve heyelan set gölleri fazladır Özellikle Doğu Karadeniz Dağları ’nda buzul etkisiyle oluşmuş buzul gölleri yaygındır Sera (Uzungöl), Tortum, Borabay, Abant ve Yedigöller heyelan set gölleridir Ayrıca bölgede fazla sayıda baraj gölü bulunmaktadır

İklim

Bölgenin kıyı şeridinde her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılık geçen Karadeniz iklimi etkilidir Bu iklimi etkileri Orta Karadeniz ’de yer şekillerine ast olarak iç kesimlere değin ulaşır Batı ve Doğu Karadeniz ’in iç kesimlerinde iklim karasallaşır, yağış miktarı azalır

Doğal Tümör

İklim koşullarının orman yetişmesine yerinde olduğu Karadeniz Bölgesi ’nde özellikle denize dönük dağ yamaçlarında sık orman örtüsü görülür Ormanlar deniz seviyesinden başlar ve 2200 metrelere dek ulaşır

Nüfus ve Yerleşme

Bölge, nüfus sayısı bakımından 3 sırada yer alır Nüfusun büyük bölümü Doğu Karadeniz kıyıları , Orta Karadeniz ’deki ovalar ve Batı Karadeniz ’de Zonguldak Yöresi ’nde toplanmıştır Bölgede iklimin nemli olması ve tarımsal koşullar, kırsal nüfusun fazlalığına yol açmıştır Arazinin engebeli olması, su kaynaklarının bolluğu düzensiz yerleşmeyi yaygınlaştırmıştır Konut tipi olarak ahşap evler yaygındır

İller

Amasya, Artvin, Bartın, Bayburt, Bolu, Çorum, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon, Zonguldak

Hesaplı Özellikler

Tarım

Alan ikliminin nemli olması, kıyıda yaz mevsiminin yağışlı geçmesi, buğday arpa gibi tahıl tarımını engellemiştir Bol neme gereksinim duyan tarım ürünlerini yaygınlaştırmıştır Tarım arazileri parçalı ve dar olup, genellikle eğimli arazilerdir Bu şart tarımda makine kullanımını engellemiştir Doğu Karadeniz kıyılarında bahçe tarımı yaygındır

Tarım Ürünleri

Mısır : Kıyı kesiminde buğdayın yerini almıştır Halkın temel gıda maddesidir Alan darı üretiminde 1 sırada yer alır Oysa üretilen mısırın hepsi bölge içinde tüketildiğinden ticari değeri yoktur

Tütün : Karadeniz Bölgesi, üretimde Ege Bölgesi ’nden sonra 2 sırada yer alır Bafra Ovası (Samsun) en yoğun ekim yapılan alandır Hem Tokat, Amasya, Düzce Ovası (Bolu) ve Rize Yöresi ’nde yetiştirilir

Fındık : Kış ılıklığına gereklilik duyan fındık Karadeniz iklimine en uyumlu üründür Türkiye üretiminin %84 ’ü Karadeniz Bölgesi kadar karşılanır Bütün Karadeniz kıyılarında, yer yer iç kesimlerde yetişmesine rağmen, en yoğun olarak Ordu ve Giresun ’da üretilir

Nehir : Muson iklimine uyumlu bir tarım ürünüdür Bol nem ve kış ılıklığına gereklilik duyar Trabzon – Rize aralarında Doğu Karadeniz kıyılarında, denize dönük yamaçlarda yetiştirilir Ülke üretiminin tamamını Karadeniz Bölgesi karşılar

Pirinç : Bol suya gereklilik duyar Dere vadi tabanlarında ekimi yapılır Tosya, Boyabat, Çarşamba ovaları başlıca ekim alanlarıdır

Şekerpancarı : Bol yağışlı olan Doğu Karadeniz kıyıları dıştan tüm bölgede yetişme koşulları vardır Ekim alanları Kastamonu, Çorum, Tokat, Amasya illerinde geniştir

Ketenkenevir : Nemli iklim bitkisi olan keten Batı Karadeniz Bölümü ’nde Kastamonu ve Sinop ’ta yetiştirilir Kenevir ise uyuşturucu özelliği nedeniyle devlet kontrolünde üretilir

Meyve : Amasya ’da elma, Kastamonu ’da erik, Rize ’de turunçgiller, Orta Karadeniz ’de üzüm, Batı Karadeniz ’de kestane tarımı yaygındır

Hayvancılık

Gür otlaklar ve nemli iklimi büyükbaş hayvancılığı yaygınlaştırmıştır

Batı ve Orta Karadeniz iç kesimlerinde tiftik keçisi yetiştirilir

Balıkçılık kayda değer geçimini sağlama kaynağıdır

Bolu Yöre ’sinde arıcılık ve kümes hayvancılığı yaygındır

Ormancılık

Ormanların geniş yer kaplaması, ormancılığı manâlı bir geçim kaynağına dönüştürmüştür Batı ve Doğu Karadeniz ’de kereste, tomruk, parke ve kağıt fabrikaları bulunur

Madenler ve Enerji Kaynakları

Madenler : Doğu Karadeniz ’de Artvin ve Murgul (Göktaş), Batı Karadeniz ’de, Kastamonu – Küre ’de bakır çıkartılır Bölgede çıkarılan bakır, Samsun bakır fabrikasında işlenir

Enerji Kaynakları : Zonguldak havzasında taşkömürü çıkartılır Türkiye üretiminin tamamını burası karşılar Demirçelik endüstrisinde güç kaynağı olarak kullanılır Taşkömürü tozundan Çatalağzı termik santralinde elektrik üretilir Bolu, Çorum, Amasya ve Havza ’da linyit yatakları işletilmektedir

Enerji Üretim Tesisleri : Kızılırmak üzerinde Altınkaya, Yeşilırmak üzerinde Almus, Hasan ve Suat Uğurlu hidroelektrik santralleri kuruludur Hopa ’da petrolle çalışan termik santral yer alır

Endüstri

Esas endüstri tesisleri şunlardır :

DIKKATEndüstri Batı Karadeniz Bölümü ’nde gelişmiştir Zonguldak Havzası Türkiye ’nin ağır sanayi bölgesidirDIKKAT

Şeker : Kastamonu, Turhal (Tokat), Suluova (Amasya), Çorum, Çarşamba (Samsun)

Nehir : Rize ve çevresi

Demir – çelik : Ereğli (Zonguldak) ve Karabük

Kağıt : Çaycuma (Zonguldak), Taşköprü (Zonguldak), Aksu (Giresun)

Kereste : Bolu, Düzce, Bartın, Ayancık

Ulaşım

Yer şekilleri sebebiyle Orta Karadeniz Bölümü açık havada bölgede ulaşım zordur Samsun ve Zonguldak dıştan demiryolu ile ard bölgesine emrindeki olan liman yoktur Samsun ve Trabzon bölgenin gelişmiş liman kentleridir Trabzon Limanı, Zigana ve Kop geçitleri ile bölge içine ve oradan da komşu ülkelere bağlanmıştır

Turizm

Bölgede lüzum tarihi harabeler gerekse doğal güzellikler turizm için manâlı potansiyel oluşturmaktadır Alan iklimi deniz turizminin gelişmesini engellemiştir Batı Karadeniz ’de Amasya ve Sinop ’ta deniz turizmi gelişmeye başlamıştır Özellikle Kaçkar Dağları ’ndaki buzul gölleri, öbür bitki türleri bölgenin deniz turizmindeki açığını kapatacak derecede alaka görmektedir Bolu Aladağlar ve Abant çevresi kış sporlarının yapıldığı kayda değer merkezlerdir

Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri

Karadeniz Bölgesi ekonomik gelişmişlik açısından 5 sırada yer alır Aşağı alan ekonomisinde manâlı yer tutan ürün ve idareli faaliyet türlerinin listesi verilmiştir

Nehir

Fındık

Kenevir

Pirinç

Mısır

Tütün

Deniz ürünleri

Taşkömürü

Bakır

Marmara Bölgesi

Marmara Bölgesi, yer şekilleri ve sosyohesaplı özelliklerine kadar dört bölüme ayrılmıştır Bunlar, Yıldız Dağları Bölümü, Çatalca Kocaeli Bölümü, Ergene Bölümü ve Güney Marmara Bölümüdür

Yer şekilleri

Dağlar : Yer şekilleri bakımından sade görünümlü olan alan, bölgeler arasında ortalama yüksekliği en az olandır Samanlı, Yıldız, Koru, Ganos, ve Biga Dağları bölgedeki dağ sıralarıdır En alp kütlesi Uludağ ’dır

Ovalar : Ergene, Adapazarı, Yenişehir, Karacabey, İnegöl ve Balıkesir bölgenin kayda değer ovalarıdır

Platolar : Bölgede aşınmış tepelikler, dalgalı araziler, geniş yer miktar Çatalca, Kocaeli, Biga ve Gelibolu platoları yer alır

Akarsular ve Göller

Akarsular : Ergene, Susurluk ve Sakarya bölgenin kayda değer akarsularıdır Ayrıca Biga Yarımadası ’nda (Çanakkale Boğazı çıkışında) denize dökülen Karamenderes ile Marmara Denizi ’ne dökülen Kocabaş çayları bulunur

Göller : Bölgenin Güney Marmara Bölümü ’nde tektonik oluşumlu, büyük tatlı su gölleri bulunur Bunlar İznik Gölü, Ulubat Gölü, Manyas Gölü ve Sapanca Gölü ’dür Durusu (Terkos), Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece gölleri ise kıyı set gölleridir Hem bölgede birçok baraj gölü de bulunmaktadır

İklim

Alan, Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklim arasında geçiş alanıdır Ergene Bölümü dışarıya, bölgede bozulmuş Akdeniz iklimi görülür Karadeniz ikliminin ve enlemin etkisine alt olarak yaz kuraklığı Akdeniz Bölgesi ’ne tarafından daha azdır Kışın kar yağışı olağandır Ergene Bölümü ’nde ise karasal iklim özellikleri görülür Bölgenin kış mevsiminde en soğuk bölümü burasıdır

DIKKATMarmara Bölgesi ’nde çeşitli iklim tiplerinin görülmesi, bitki örtüsünün ve tarım ürünlerinin çeşitlenmesine yol açmıştırDIKKAT

Doğal Bitkiler

Marmara kıyılarında 250300 m yükseltiye kadar maki görülür Karadeniz kıyıları ile Uludağ ’da ormanlar yer alır Yıldız Dağları Bölümü ise ormanların en geniş bölge kapladığı yerdir Orman bakımından 4 sırada yer alan bölgede iç kesimlere doğru gidildikçe antropojen bozkırlar görülür

Nüfus ve Yerleşme

Marmara en kalabalık bölgedir ve nüfus yoğunluğu bakımından ilk sırada yer alır Nüfuslanması, çok göç almasının bir sonucudur Buna tabi olarak kentleşme oranı en yüksek olan bölgedir Çatalca – Kocaeli Bölümü ile Bursa Yöresi yoğun nüfuslanmıştır Yıldız Dağları Bölümü, Biga ve Gelibolu Yarımadası bölgenin en tenha yerleridir

İller

Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova

Idareli Özellikler

Tarım

Bölgenin pozitif engebeli olmaması sebebiyle, yüzölçümüne tarafından eklidikili arazinin en geniş bölge kapladığı bölgedir Tarımsal ürün çeşitliliğinin azami olduğu alan olmasında yükselti azlığı ve dağıtılmış iklimlerin geçiş alanında bulunması etkili olmuştur Çağdaş tarım yöntemleri kullanıldığından, elde edilen verim yüksektir Ama alıcı nüfus fazlalığı nedeniyle tarım ürünleri alan gereksinimini karşılayamaz

Tarım Ürünleri

Buğday : Trakya ’da Ergene Bölümü ’nde yoğun olarak yetiştirilir Alan, üretimde İç Anadolu ’dan sonar 2 sırada yer alır

Gündöndü : Tohumlarından yağ edinmek için yetiştirilir Türkiye üretiminin % 80 ini bu bölge karşılar Ergene ve Güney Marmara Bölümleri ’nde ekimi yoğunlaşır

Şekerpancarı : Trakya, Güney Marmara ve Adapazarı ovalarında ekim yapılır

Tütün : Alan, Türkiye üretiminde 3 sırayı alır Bursa, Balıkesir, Adapazarı ’nda ekimi yoğunlaşır

Mısır : Bölge, üretimde Karadeniz ’den daha sonra 2 sırayı alır Adapazarı ve Bursa kayda değer ekim alanlarıdır

Pirinç : Meriç ovalarında ekimi yoğunlaşır Edirne alan üretiminde birincil sırayı alır

Şerbetçi otu : Bira sanayinde tad ve koku verici olarak kullanılır Bilecik Yöresi ’nde ekimi yapılır

Zeytin : Güney Marmara Bölümü ’nde Gemlik ve Mudanya Yöresi ’nde üretimi yoğunlaşır Bölge, üretimde Ege ’den sonar 2 sırayı alır Kocaman kalitede sofralık zeytin yetiştirilir

Dut : Bölgede ipekli böceği yetiştiriciliğine alt olarak dutçuluk ağırlık taşır Bursa, Balıkesir, Bilecik Yöresi ’nde yoğun olarak yetiştirilir

Meyve : Bursa Yöresi ’nde yoğun olarak yetiştirilir Şeftali, kiraz, çilek, kestane ve üzüm başlıcalarıdır

Sebze : Bursa ve Adapazarı ovalarında yoğun olarak yetiştirilir Domates, patates, sarımsak, soğan, patlıcan, kabak, biber başlıcalarıdır

Hayvancılık

Makineli tarım nedeniyle çayır alanları daraldığından besi hayvancılığı ve mandıracılık gelişmiştir Büyük kentler çevresinde kümes hayvancılığı yaygındır Bursa Yöresi ’nde ipekli böcekçiliği yük taşır ve merinos koyunu yetiştirilir Boğazlar ve Marmara ’da balıkçılık yapılır

Ormancılık

Yıldız Dağları ’nın kuzeye bakan yamaçlarında, Samanlı Dağları üzerinde ve Uludağ çevresinde verimli ormanlar bulunur Özellikle Karadeniz kıyılarındaki meşe ormanlarından yakıt odun üretiminde yararlanılır Yıldız Dağları Bölümü ’ndeki ormanlardan odun kömürü ve kereste üretimi yapılır Güney Marmara Bölümü ’ndeki ormanlar ise üretime en elverişli ormanlar arasındadır

Madenler ve Enerji Kaynakları

Madenler

Maden ve enerji üretiminde Marmara Bölgesi ’nin Türkiye ekonomisine katkısı azdır En önemli yer altı zenginliği Susurluk, Bigadiç ve Mustafa Kemal Paşa Havzasında çıkarılan bor mineralleridir

Enerji Kaynakları

Trakya (Saray, Harmanlı), Çan ve Bilecik ’te manâlı bir enerji kaynağı olan linyit yatakları bulunmaktadır Trakya Hamitabat ve Marmara Ereğlisi ’nde doğal gaz çıkarılır

Enerji Üretim Tesisleri

Enerji üretiminin en düşük, tüketiminin ise en çok olduğu bölgedir Hamitabat ’taki doğalgaz çevrim tirübünü ile Orhaneli ’de linyitle çalışan termik santral esas üretim tesisleridir

Endüstri

Esas endüstri tesisleri şunlardır :

Şeker : Alpulu, Susurluk, Adapazarı

Konserve : Bursa, Çanakkale

Bitkisel Yağ : Trakya ’da yoğunlaşır

AlkolSigara : Tekirdağ, İstanbul

Ilaç : İstanbul

Tekstil : Bursa, İstanbul

Seramik : İstanbul, Çanakkale, Bilecik

Elektrikli Konut Eşyaları : İstanbul, İzmit

Kağıt : İzmit, Balıkesir başlıcalarıdır

Sırça : Kırklareli, İstanbul

Petrol Rafinerisi : İzmit (İpraş)

Petro – kimya : İzmit

Otomotiv : Bursa, İstanbul, İzmit, Adapazarı

Traktör – Vagon : Adapazarı

Gemi Yapımı : İstanbul, Gölcük

Ulaşım

Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan en kısa kara ve demiryolları bu bölgeden geçer Yer şekillerinin sade olması ve yükseltinin azlığı ulaşımı kolaylaştırmıştır Yıldız Dağları Bölümü ile Biga Yöresi ’nde arazinin engebeli olması nedeniyle ulaşım gelişmemiştir İstanbul, kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşımının kesiştiği noktada yer alır Bursa ve Edirne de önemli yolların geçtiği diğer merkezlerdir Bandırma, Kocaeli (İzmit) ve Tekirdağ ise diğer kayda değer liman kentleridir *