Türkiye ’de Madenler

Yerkabuğunun farklı derinliklerinde yer alan ve ekonomik layık taşıyan mineral bileşimlerine maden denir Tektonik, volkanik ve metamorfik olaylar sonucunda kayaçların yapısındaki minerallerin etkilenmesiyle maden yatakları oluşumuna cevherleşme denir Cevher (filiz) halinde yer aşağı bulunan madenler taş ve toprakla girift olarak çıkarılır Buna tuvönan cevher denir
Madenler üç belli başlı gruba ayrılır;
–*** Cevherleşmeye uğrayan ve kayaçların bileşimlerinden ergitilerek ayrılanlara metalik maden (demir, bakır, krom, kurşun vb) denir
–*** Cevherleşmeye uğrayan minerallerin aracısız maden olarak kullanılanlara ametal (mermer, kiltaşı, zımpara taşı vb) denir
–*** Yakılarak kullanılan enerji kaynağı durumundaki madenlerede (kömür, petrol vb) yakıt maden denir
Bir maden yatağının işletilebilmesi bazı şartlara bağlıdır
Bunların başlıcaları;
–*** Yeraltında yer alan maden rezervinin (toplam miktarın) yeterli olması
–*** Kayaç içindeki cevher oranının (tenor) tatmin edici olması
–*** İşleme merkezi, uygulama alanları ve asıl yollara yakın olması
–*** Zorunlu teknoloji ve sermayenin olması gerekir
Türkiye maden çeşitliliği bakımından varlıklı olmasına rağmen madenler ülke geneline eşdeğer dağılmadığı gibi bazı madenlerin hem rezervi ayrıca de tenörü fazla olması sebebiyle işletilmesi ekonomik olmasına karşılık bazıları idareli değildir Türkiye ’deki madenlerin bulunup çıkarılması için 1935 yılında Maden Tetkik ve Arama Enstitütüsü (MTA) kurulmuştur

Başlıca Madenlerimiz
Demir
Başvuru Formu alanı oldukça geniş olan ve anında her bölgemizde rezervi yer alan demir ülkemizdeki ağır sayaninin hammadesi durumundadır Başlıca demir yataklarımız; Divriği, Kangal (Sivas), Hekimhan, Hasançelebi (Malatya), Hatay, Kahramanmaraş ve Balıkesir ’de bulunur Buralarda çıkarılan demir cevheri Karabük, Karadeniz Ereğlisi ve İskenderun ’daki demirçelik tesislerinde işlenir Takvim demir cevheri üretimimiz 45 milyon ton civarındadır Dünya ’da en fazla demir üreten ülkelerin başında Rusya, Çin ve ABD gelir
Bakır
Bakırın basit işlenmesi ve geçirgen bir metal olması nedeniyle başvuru formu alanı geniştir Ülkemizde bakırın kullanımı fazla eskilere dayanır Örneğin 89 bin yıl öncesinde Çatalhöyük ’te kapkacak yapımında bakır kullanılmıştır Bakırın elektriği iyi iletmesi sebebiyle elektrikelektronik sanayisinde, makine, mutfak ve süsleme eşyaları yapımı gibi alanlarda kullanılmaktadır Yıllık bakır üretimimiz 3 milyon ton civarındadır En önemli bakır yataklarımız Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elazığ) ve Çayeli (Rize) dir Murgul, Samsun, Maden ve Küre ’de bakır işleme tesisleri bulunmaktadır
Krom
Krom, demirin sertleşmesinde ve paslanmaz çelik elde edilmesinde kullanıldığı için demirçelik sanayisinin kayda değer bir çiğ maddesidir Paslanmaz çelik savaş sanayisinde, iş makineleri, gemi, uçak vb araçların makine ve motorlarının yapımında kullanılır Türkiye krom cevheri ihraç eden bir ülkedir En manâlı krom yatakları Guleman (Elazığ), Köyceğiz, Fethiye (Muğla), Orhaneli (Bursa), Pozantı (Adana), Kopdağı (Erzincan) da bulunur Son yıllarda krom üretimi 1,5 milyon tonu geçmiştir Bunun bir kısmı Antalya ve Elazığ ’da yer alan ferrokrom tesislerinde işlenirken bir kısmıda ihraç edilir
Boksit
Boksit ’in işlenmesiyle elde edilen alüminyumun uygulama alanı oldukça geniştir, inşaat, otomotiv, elektrik ve elektronik sektöründen mutfak malzemelerine ambalajlara kadar bir fazla alanda kullanılmaktadır Ülkemizdeki en kayda değer boksit yatakları Akseki (Antalya), Seydişehir (Konya), İslahiye (Gaziantep) ve Karaman ’da bulunmaktadır Bu yörelerden elde edilen boksit Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenir
Bor Mineralleri
Bor, boratlar ve bor bileşikleri olarak adlandırılan bor tuzundan elde edilir Bor günümüzde ısıya dirençli cam gereçler, plastik elyaf ürünleri, fotoğrafçılık, ilaç, badana, çimento sanayisi, jet, roket yakıtlarında, uzay araçları yapımı ve nükleer reaktörlerde kullanılmaktadır Bu özellikleri nedeniyle bor stratejik bir madendir Türkiye ’de dünya bor rezervinin takriben 34 ü bulunmaktadır Esas bor yatakları Seyitgazi (Eskişehir), Emet (Kütahya), Bigadiç (Balıkesir), Mustafa Kemal Paşa (Bursa) da bulunmaktadır Bor mineralleri Bandırma ve Kırka (Eskişehir) daki boraks ve borik asit fabrikalarında işlenmektedir
Kükürt
Tarım alanlarının ilaçlanmasında, gübre ve sülfirik asit üretiminde kullanılmaktadır En önemli kükürt yatağı olan Keçiborlu ’daki (İsparta) işletmeler kapatıldığı için ihtiyacımız petrol rafineleri artıklarından ve ithalat yoluyla karşılanmaktadır
Zımpara Taşı
Sert bir taş olduğu için yüzeylerin cilalanması, düzleştirilmesi ve parlatılmasında kullanılır En zengin yataklar Muğla, Ay¬dın ve Denizli illerlndedir
Tuzlu
Tuz, ülkemizde oldukça çok bulunur Ülkemizdeki tuzlu üretimi denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde edilir Yıllık tuzlu üretimimiz 1750000 ton civarındadır Üretilen tuzun yarıdan fazlası göllerden elde edilir En kayda değer göl tuzu yatağımız Tuz Gölü ’dür Türkiye ’de tüketilen sofralık tuzun koskocoman bölümü buradan sağlanır Deniz tuzları içinde ise en önemlisi izmir Körfezi ’nde yer alan Çamaltı tuzlasıdır Kayatuzu yataklarımız Çankırı, Erzurum, Nevşehir, Yozgat ve Kars ’ta yer almaktadır
Bilye
Dünya ’nın kayda değer mermer üreticilerinden olan Türkiye zengin mermer yataklarına sahiptir Afyon, Denizli, Muğla, Bilecik ve Marmara Adası mermerin en çok çıkarıldığı yerlerdir
Fosfat
Petrokimya sanayi, gübre sanayi, çimento, cam ve seramik sanayi gibi bir çok alanda kullanılan fosfat, Mardin, Adıyaman, Bingöl ve Bitlis illerindeki yataklardan çıkarılır
Manganez
Sert çelik yapımında kullanılan manganez Adana, Denizli, Kastamonu, Balıkesir ve Sivas illerindeki yataklardan çıkarılır
Asbest
Fazla yüksek sıcaklıklara ve ateşe dirençli olması sebebiyle itfaiyeci elbiseleri, otomobillerin fren balataları ve çatı malzemelerinde kullanılır En kayda değer asbest yatakları Bursa, iskenderun, Erzincan ve İzmir ’de bulunur
Barit
Petrol, doğalgaz ve yeraltı suyu sondajlarında sondaj çamurunun hazırlanmasında, sportif eşyalarda (bovling, golf ve teniz topu) sırça sanayinde, farklı alanlara yönlendirilmiş boyaların yapımında ve radyasyon kalkanı olarak ve kavucuk yapımında kullanılmaktadır Antalya (Alanya ve Gazipaşa), Kahramanmaraş (Elbistan), Muş ve Eskişehir yörelerinde çıkarılmaktadır
Feldispat
Feldispat, cam, seramik, kaynak elektrotları ve badana sanayisinde kullanılmaktadır Kayda Değer feldispat yatakları Manisa (Demirci), Kütahya (Simav), Açık Fikirli (Çine) ve Muğla (Milas) yörelerinde yer alır
Oltutaşı
Oltutaşı minik süs eşyaları ve tespih yapılarında kullanılmaktadır En kayda değer yataklar Erzurum (oltu) da yer almaktadır
Lületaşı
Minik süsleme eşyaları, takı ve pipo gibi eşyaların yapımında kullanılan lületaşı Eskişehir ’de çıkarılmaktadır