Türkiye Kuşları - Türkiyedeki Kuş Türleri

Türkiye Kuşları nelerdir Türkiyedeki Kuşların isimleriTürkiyedeki Kuş çeşitleri

Türkiye Kuşları




Türkiye'nin öbür iklimli bölgeleri çoğu ayrı kuş türlerinin yaşamaları için elverişlidir Türkiye'de 453 kuş türü saptama edilmiştir Bunların 302 türü Türkiye'de yumurtlamakta, diğerleri ise ziyaretçi göçmen kuşlardır Türkiye'de geçici ya da kalıcı olarak barınan kuş türü çeşitliliğinin 34'ü kızılırmak ve Bafra ovası deltasında bulunmaktadır


Türkiye'de, Avrupa ve Kuzey Asya'nın göçmen kuşlarının kışladığı kayda değer bölgeler bulunmaktadır Çoğu göçmen kuş, Avrupa'dan Afrika'ya giden yolculuklarında Türkiye'yi az kalsın köprü olarak kullanır Mesela deniz üzerinden uçmamaya uğraş bildiren Avrupa leylekleri (Ciconia ciconia) İstanbul Boğazı'nın en rahat noktasından geçerek, Anadolu ve İsrail üzerinden Afrika'ya içten devam eder


Türkiye'de en çok kuş türünün bir arada bulunduğu ve kuşlar için en önemli sanılan bölgeler şunlardır:

* Çamaltı Tuzlası
* Sultan Sazlığı
* Darıca Kuş Cenneti
* Eğridir
* Beyşehir
* Eber
* Akşehir gölleri çevreleri
* Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çukurovadaki lagünler

Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye'de de kuş türlerinin büyük bir çoğunluğu ötücü kuşlar (Passeriformes) takımına aittir Minik kuş türleri daha başarılı ve daha yaygınken, büyük kuş türleri tehlike altındadır Toy (Otis tarda) ve kelaynak (Geronticus eremita) Türkiye'de tehlike aşağı olan türler için misal olarak gösterilebilir


Türkiye'deki Kuş Türlerinden Bazıları

UFAK KARABATAK (phalacrocorax pygmeus)
Çevresi sulak alanları tercih ederler Ilıman iklimlerde yaşar Tatlı ve tuz ve acı sularda da yaşar Kışı çoğunlukla kıyısal Lagünler, deltalar ve Ormanlardaki nehirlerde geçirirler Çiftleşme kışlama bölgelerinde olur Başlıca öteki türlerle karışık olarak koloniler halinde kuluçkaya yatarlar Mart sonu ile temmuz başında ürerler Yuvalar, yoğun ormanlık ve çalılıklarda ve su yüzeyinden 115 m Yükseklikte olur Ara Sıra ormanlıklarda 22,5 m Yükseklikte olur Eski yuvaları yeniden onarılarak kullanırlar

Türkiye' deki kuluçka popilasyonu 1500 cift olarak varsayım edilmektedir (DHKD) Türkiye' deki kuluçka alanları Uluabat Gölü (max 300 deri) Ereğli sazlıkları (max 600 deri) Sultan sazlığı (Kayseri) (max 200 deri) Kuş Gölü (150 cilt), hem Akşehir ve Eber Gölleri, Hotamış sazlığı (Konya) ve çaldıran sazlığı (Van) diğer üreme alanlarıdır Kışlama alanları, Meriç Deltası (Edirne) (max 1450), Uluabat Gölü (max 1078), Gediz Deltası (max 1000), B, Menderes Deltası (max 350), diğer kışlama alanları, Marmara Gölü, Işıklı Gölü, Eğridir Gölü, Göksu Deltası

TEPELİ PELİKAN ( Pelicanus crispus)
Geniş iç sularda, göllerda,büyük bataklıklarda ve lagünlerde bulunur Tatlısularda yaşamasına rağmen, azda olsa tuzlu ve acı sularda da görülür Genel Olarak yoğun balık popülasyonuna sahip sulak alanları seçim ederler Üreme kolonileri göllerde, deltalarda ve çay ağızlarında yer almaktadırÜremeye gelenler Şubat ayında üreme yerlerinde görülürler Yumurtlama 10 gün sonra olur 4 yumurta yumurtlarlar Kuluçka müddeti 3132 gündür Yavrular 1112 haftada tüylenirler Üreme alanlarının sonbaharda terkederler Esas kışlama yerleri Akdeniz'in kıyı alanları deltaları ve Hazar Denizidir Kışlama bölgesi epeyce dardır

Türkiye'deki Durumları :
Üreme alanları, Menderes Deltası ( max 42 Çift ), Kuş gölü ( max 35 Çift ), gediz Deltası ( max 35 Çift ), Aktaş Gölü ( Ardahan ) ( Max 50 çift ), Kızılırmak deltası ( Max 6 Çift), Kışlama alanları Menderes Deltası ( Max 434 ), Gediz Deltası ( Max 341), Meriç Deltası ( Max 290), Uluabat Gölü ( Max 136 ), Kuş Gölü ( Max 117 ), Göksu Deltası ( Max 56)

UFAK SAKARCA KAZI ( Anser erythropus)
İskandinavya ve Rusya'nın kuzeyindeki tunduralarda kuluçkaya yatar Otoburdur Göl ve çay kenarlarındaki sazlıklarda beslenirler daha fazla tuzlu bataklıkları tercih ederler Kışın çoğunlukla, yarıkurak bölgelerde bulunurlar Step alanları bulamadığı süre öteki habitatları kullanırlar Türkiye' deki durumu : Kışı ağır geçen yıllarda batı Anadolu' da Trakya' da ve doğu Anadolu' da aralıklı olarak görülürler

SİBİRYA KAZI ( Branta ruficollis )
Göç sırasında Step alanları kullanmasına rağmen, Batı Karadeniz kıyılarındaki besin habitatları, çayırlar ve tarımsal arazilerdir Bu nesil su ihtiyacını ve tamir etmek ve gece konaklamak için güvenli sulak alanlara uçabilirler Üreme alanları başlıca tunduralardır 56 çiftten oluşan koloniler halinde yuvalanırlar Yumurta adedi 310 aralarında değişir Kuluçka süresi 25 gündür

Türkiye' deki Durumu :
Türkiye bu türü göç zamanı görülebildiği5 ülkeden biridir Kışın , fazla eksik sayıda Kayseri' deki sulak alanlarda görülür Doğu Anadolu' da Erçek gölü (Van ) da 1982 yılında bu nesil iki çift üredi daha sonraki yıllarda ürediğine dair bir bilgiye rastlanmadı

YAZ ÖRDEĞİ (Marmorentta angustrious )
Genellikle yoğun bitki örtüsüne sahip tatlı sığ gölleri tercih ederler Ama azda olsa tuzacı sulu bölgelerde bulunduğuna dair bilgiler mevcuttur üreme için kesintisiz sulak alanları seçim eder ve yuvasını su üzerindeki saz ve bitki adacıklarında yapar Nisan' dan hazirana değin 414 yumurta yumurtlarlar kuluçka süresi 2527 gündür Yüzücü ördekler olmasına karşın, iyi dalarlar bu şekilde beslenirlerDaha çok omurgasız ve bitki karışımı ile beslenirler

Türkiye'deki Durumu :
Türkiye Yaz Ördeğinin yayma gösterdiği en önemli ülkelerden biridir Türkiye' deki üreme popülasyonu 150250 aralarında Göksu Deltası 50 çift, Seyhan, Ceyhan Deltası 35 Çift, Hatamış Sazlığı ( Konya ) 20 çift' dir Diğer kuluçka alanları Sutan sazlığı, Kulu Gölü, Ereğli sazlıkları, Bendima Deltası ve Çelebibağ ( Van ) Sazlığıdır

DİKKUYRUK ÖRDEK ( Oxyura Leucocephala )
Kapalı havza hidrolosisine sahip güya geçici ya da sürekli tuz, acı ve tatlı gölleri seçim ederler Kışlama alanları olarak genelde geniş, derin ve az bitki örtüsüne sahip ufak alanları veya daha büyük sulak alan sistemleri çevrilmiş alanları tercih ederler Yuvalarını ufak yüzen adacıklarda sık kamışlıklar ve su bitkileri arasın da yaparlar Çok eşlidir üreme zamanı Nisan Temmuzun birincil yarısına değin değişmektedir Oldukça iri yumurta sayısı 49 arasıdır Kuluçka süresi 2224 oranındadır Larvalar omurgasızlar ve su bitkileri ile beslenirler

Dikkuyruğun Türkiye' deki durumu : Türkiye Dikkuyruklar için en manâlı Ülkelerden biridir Bölüştürme gösterdiği Ülkeler içinde en fazla kışlama populasyonuna sahiptir Dikkuyrukların dünyada' ancak en önemli kışlama alanı Burdur Gölüdür Bazı yıllar toplam nüfusu % 50 den fazlası Burdur Gölünde kışlar Göldeki en büyük sayı 10927 (DHKD) şimdilerde bu rakam adamakıllı düşmüştür Burdur Gölünün haricen Kuş Gölünde (Max 34) Marmara Gölü (Max 20) Karataş Gölü (Max 128) Yarışlı Gölünde (Max 82) İrfanlı Barajı (Max 122) kışladığı görülmüştür Üreme dönemi öncesinde Ereğli sığlıkları (Max 508) Hotamış sazlığı (Max 354) Kulu Gölü (Max 319) üreme dönemi sonunda Arin (Sodalı Göl) (Max 750) gözlenmiştir Göç sırasında Kızılırmak Deltasında (Max 1246) görülmüştür Kuluçka Alanları : Ereğli sazlıkları (Max 50 çift), hotamış sazlığı (Max 50 çift), Kulu gölü (Max 30 Çift), Arin (Sodalı Göl) (Max 30 çift), Sultan sazlığı (Max 20 Çift), Uyuz gölü (Max 10 ift), Kazanlı Göl (Max 10 Çift), Kars Çalı kuyucak Gölleri (Max 12 Çift), Van Sarısu ve Nurşun Gölleri (Max 6 Çift)

KARA AKBABA(Aegypius Monachus)
Dağlarda yüksek yerlerdeki step kenarlarında yaşarlar Üremek için hafif eğimli ağaçlık ve açık vadilere hem çam türlerinin bulunduğu supalpin ( 2000 metre' ye kadar ) gereksinim gösterir Step bölgelerinde beslenirler Aralıklı koloniler ya da kimsesiz ürer Ağaçların üstüne yumurtalarını bırakabildiği geniş yuvalar yaparlar Ilk üreme yaşı 56' dır Yumurtlama genelde Şubat ayının başında başlayıp Nisan sonunda biter Yumurtaya 5054 gün kuluçkaya yatar Yavrular çoğunlukla 100105 gün yuvada kalır

Türkiye' deki Durumu :
Eskişehir Kütahya arasındaki Türkmen Baba dağı (10 çift), Kızılcahamam Soğuksu Ulusal Parkı (6 çift), Bolu Kavalı Dağı (5 çift), Eskişehir Hamam Dağında (5 çift), Denizli Akdağda (3 çift), Murat Dağında (2 çift), Doğu Karadeniz Dağlarında ( 10 çift )

ŞAH KARTAL (Aquila heliaca)
Şah Kartal temelde alçak arazilerde yaşamasına karşın fakat daha yükseklere itilmektedir Orta ve Doğu Avrupa' da üreme habitatları ağaçlık dağlardan, tepelerden ve akarsu boylarından yüksekliği 1000 metreye varan arazilerden ayrıca steplerden, açık arazilerden ve tarımsal alanlardan oluşur Kışlamak için sulak alanları seçim eder, görülsede, göç sırasında öyle çok çeşitlilik habitat kullanır şah kartal yuvalarını genel olarak ihtiyar ve yüksek ağaçların tepelerine kurarlar Kuluçka müddeti Mart ya da Nisan başında tamamlanır, 23 yumurta yumurtlar Kuluçka müddeti 6 haftadır Temel besinler tavşan, sicap, gelengi ve fare gibi ufak memeliler oluşturur, hem su yılanları, susemenderleri, kurbağalar ve kertenkelelerle beslenir

Türkiye'deki Durumları :
Ankara Beynam Ormanlarında 2 çift, Meriç Deltalarında (Edirne) 1 çift, Ilgaz Dağlarında, Yozgat çamlığında, Eskişehir Türkmen Babadağında ürediği sanılmaktadır Azalmaların nedenleri arasında besinini oluştarn memelilerin yaşam ortamlarının tahribi, ormancılık faaliyetleri, habitat tahribi, bilhassa büyük ve ihtiyar ağaçların kesilmesi, avcılık ve yasa dışı ticaret sayılabilir

MINIK KERKENEZ ( Falco naumanni )
Tüm yıl boyunca sürü halinde yaşamış minik Kerkenezler, eski evlerin çatı ve duvarlarında ağaç kovuklarında ve kayalıklarda bulunur Çoğunlukla açık ve kısa bitki örtüsüne sahip ılık ve sıcak bölgeleri tercih ederler Yuvalarını genel olarak insan ikâmetgâh yerlerinde yolanlarında yaparlar Büyük koloniler halinde yuvalanmalarına rağmen, türün azalmasıyla birlikte 10 çiftte daha eksik koloniler görülmeye başlamıştır Saf koloniler halinde kuluçkaya yatmasına rağmen, ufak kargalar ve diğer kerkenez türüyle birlikte üreme kolonileri oluşturmaktadır

yiyecekleri çekirge, çalı çekirgesi, arazi çekirgesi gibi omurgasızlar oluşturur Türkiye' deki popülasyonu 35 bin olduğu sanılıyor Tuzlu Gölü, Balıkdamı ( Eskişehir ) Ereğli sazlıkları civarındaki köylerde ürediği bilinir

BILDIRCIN KILAVUZU (Crex Crex)
Nemli gübrelenmemiş toprakların seyrek otlu ve ahenkli olarak kesilen çayırlar ile ekili alanları tercih eder Keza sulak alanlar ve sazlıkların kenar bölgeleri, kuru yeşil alanlar nesil için önemlidir Genelde açık ya da sözde açık arazilerde ürerler Kendilerini temel olarak uzun çimenlerle çizgili çayırlarla saklarlar Üreme sırasındaki dağılımı ve yoğunluğu bahar aylarındaki uygun bitki örtüsünün bulunduğu ölü kök ve yapraklardan yaparlar Üreme sezonundaki beslenmelerinin büyük bir kısmını bitkilerin üzerindeki ve topraktaki omurgasızlar oluşturur sonbahar ve kışın genellikle tohumla beslenirler Ülkemiz' de yaz göçmeni ve geçit kuşu olarak gözükür 79 bazen 12 yumurta yumurtlar Kuluçka süresi 3 haftadır Marmara' nın Güneyi İç Ege ve orta Anadolu' da yaz göçmeni, diğer bölgelerde geçit zamanı görülür Türkiye' deki üreme bölgelerinde kapsamlı bir araştırmaya gereksinim vardır Türkiye' de 10 çift görülmüştür ( Bird in Europe sayfa 228 )

TOY (otis tarda)
Avrupa'nın orta ve Güney kesimlerinden orta Asya ve Mançurya' ya değin geniş bir alanda yayılış gösterir Geniş açık ve genelde düz olan kuru tarım alanlarını, çayırları ve bozkırlarla tercih eder Yuvalarını ekin tarlaları içine ya da yüksek otlar arasına yaparlar Yuva alanları kadınsı tarafından seçilir

Toy Çoğunlukla 2 yumurta yumurtlar kuluçka süresi 2830 gündür Üreme döneminde çok hassastır Tedirgin edildiğinde yuvayı terk eder Yavrular ilk ayda böceklerle beslenir, yetişkinler böcek ve bitkileri yerler, populasyonun birçok yerlidir Ağır kış şartlarında uzun mesafeli yer değiştirirler

Türkiye' deki durumu :
Manâlı meme elamanlar, Kütahya' da Altınbaş ovası 1996 da 51, Eskişehir Aliken platosunda 20 çift Van Gölünün Kuzeybatısında 200 Muş Bulamak ovasında incelenmektedir

İnce Gagalı Kervan Çulluğu (Numenius tenuirostris)
Batı Sibirya'daki Güney Talge bölgesi ile Orman steplerinde yapılan incelemelerde küçük ağaçlık alanlar, sığ sular, küçük çayırlar ve ufak bitkisiz alanlar yaşama alanlarıdır Göç ve kışlama esnasında ve kışlama bölgelerinde ise tuzlu bataklıklar, stepler, acı lagünler ve balık havuzları gibi oldukça geniş yayılma bildiren habitatlar kullanırlar

Göç esnasında Türkiye üzerinden geçerek kışı Kuzey Afrika ve Batı Akdeniz Ülkelerinde geçirir Ülkemizde 19461990 yılları arasında 29 tescil saptama edilmiş 29 tescil mevcuttur Türkiye' deki potansiyel alanlar; Tuzlu Gçlü Göksu Deltası, Seyfe Gölü, Burdur Gölü ve Çamaltı Tuzlası son olarak Kızılırmak Deltası olarak tahmin edilmektedir

ADA MARTISI (Larus ovdoinii)
Koloniler halnide sarp kayalık uçurumlarda ve kıyıdan uzak adalarda görülürler Yüksekliği deniz düzeyinde yakın yerlerden 1000 m' ye değin; sarp kayalık alanlarda %85 çalılıklarla astarlı alanlara; adamakıllı düz alanlardan 90 derece dik yamaçlara kadar öbür habitatları kullanırlar Birkaç çiftten binlerce çifte kadar değişen kolonilerle ürerler, üreme alanlarında orta düzeydeki bitki örtüsünü tercih ederler Bu yavruları sıcaktan ve yırtıcılardan korur

Yumurtlama dönemi Nisan'ın ikinci yarısından Mayıs başına kadar sürer Temmuzun birincil iki haftasında yavrular yumurtadan çıkar Genel Olarak 23 yumurta yumurtlar Kuluçka süresi 4 haftadır

Balıklar, minik memeliler, eklembacaklılar, kuşlar ve bitkilerle beslenir Tüm Akdeniz' de 15 bin çift olduğu sanılıyor Türkiye' nin Akdeniz kıyılarında 3050 çift olduğu varsayım ediliyor MersinSilifke arasında 30 çift kaydedilmiştir

SARI KAMIŞÇIN (Acrocephalus paludicola)
Üreme sezonu baştan başa su seviyesi 1cm10cm arasında olan alçak arazilerdeki geniş sazlıklarda bulunur Üremek için akarsu vadilerindeki bataklık çayırları tercih ettikleri bilinmektedir Göç baştan başa Sarı Kamışçın, bataklıklardaki kısa otlara ve açık sulardaki sazlıklara gereksinim gösterir

Üreme sistemlerinden fazla eşli ve girift üreme sistemlerinin birleştirmişlerdir Yavrulama periyodu 1516 gündür Üreme başarısı oldukça yüksektir %83 üreme kayıplarına minik memeliler sebep olur Türkiye' de arada bir Marmara Bölgesi, Batı Akdeniz ve Kuzeydoğu Anadolu' da yaz göçmenidir

Ülkemizde Nesli tehlikede olan Kuş türleri

Kelaynak (Geronticus eremita)
Türkiye' de yalnızca Urfa' nın Birecik ilçesinde koloni halinde yaşamaktadır Fas' ta yaşamaktadır Ülkemizde nesli tükenmekte olan yaban hayvanlarının başında Kelaynak kuşları gelmektedir böylece ülkemiz faunası için özel bir yeri olan ve kamuoyunca yakından peşine düşüp takip edilen Kelaynakların Koruması ve üretilmesi çabaları siklet kazanmıştır

195860 yıllarında Kelaynak populasyonuna en büyük darbe vurulmuştur Suriye ve Irak' tan yakında olacak olan çöl çekirgelerine karşı bütün Güneydoğu Anadolu' da uçakla ilaçlamada (DDT) kullanılmıştır bir zamanlar büyük kalabalık oluşturulmuş, hep birlikte uçup gök yüzüne havalandıklarında Güneşi örtecek değin toplulukolduklarını hatırlatan insanların bu gün bile mevcut olduğunu söylüyorlar Bazı tanıdık olmayan kuş gözlemciler 20YY başlarında bu civarda binden pozitif kelaynak yuvası olduğunu kaydetmişlerdir Bu durumda Kelaynakların o zamanki nüfusunun beşbini aştığı söyleniyor

Kullanılan (DDT) ile ilaçlama neticesinde 700 çiftten fazla Kelaynak ölmüştür Yıldan yıla sayıları gittikçe azalmıştır Bunun üzerine 1967 den itibaren 3167 sayılı Karaavcılığı Kanunun verdiği yetkiye dayanarak Merkez Av Komisyonu kararı ile Kelaynaklar bütün yıl koruma türler arasına alınmıştır Oysa koruma altına alınanlarıda azalmalarını önleyememiştir Büyük Kasaba içindeki Koloninin yuvalandıkları kayalıkların ön tarafında 34 katlı yapıların çoğalması sonucu kolonideki bireyler bu olaydan etkilenmişlerdir

1978 yılında Ulusal Parklar ve AvYaban Hayatı Gn Müdürlüğünce şehrin 1 km kuzeyinde seçilen bir yerde kelaynakların voli yerde üretilerek doğadaki populasyonun yardım edilmesi amacıyla, Kelaynak üretme istasyonu kurulmuştur

Üretme istasyonunda üretilen kelaynaklar markalanarak doğaya salınmış salınan kelaynaklardan bir kısmı göçten dönenlerle eşleşip yavru çıkarmışsa' da en önemli sorun bir kısmının göç etmeyerek Birecik' te kalmaları olmuştur Bu şart göç etme gibi kuşların olağan davranışlarını göstermemesine hemde kış şartlarında Birecik' te kalan bireylerin zayiatlarına yolaçmıştır

Birecik Halkı kelaynakların baharın müjdecisi kutsal hayvanlar olarak değerlenmekte ve kelaynakların gelişi nedeniyle festivaller düzenlenmekteydi, fakat bütün çabalar kelaynakların azalmasının ve her yıl göç edenlerden daha az sayıda kuşun Birecik' te dönmesinin önüne geçememiş ve ne yazıkki 1991 yılında Yurdumuza bir kelaynak gelmemiştir

Bu kuşlar koloniler halinde kaya teraslarına yuvalanan bu kuşlar genellikle 24 yumurta yumurtlarlar kuluçka süresi 2728 gündür

Kelaynaklar çekirge, kın kavatlı böcekler yılan, kertenkele, danaburunları vb ile beslenirler

SAZ HORUZU (Parphyro porphyro)
Bir Takım yerlerde Sultan Tavuğu ve Gök Saz Horozu adlarıyla da anılan saz horozu ülkemizde yalnızca Göksu Deltası (Silifke) de bulunurken, Kızılırmak Deltasında da görülmeye başlandı

Bu kuş ülkemizde yerlidir Göç etmez, her ne değin Kızılırmak Deltasına Hazar Denizinin güneyinden geldiği söylense de ,kanaatimize göre Kızılırmak Deltasında üredi ve mevcudu çoğalınca görülmeye başlandı

Bu kuş ülkemizde nesli tehlikededir Göksu Deltasında 300 çift, Kızılırmak Deltasında 20 çift görüldüğü tespit edildi

Saz Horozu sık sazlı kamışlı göllerde , bataklıklarda, sazlarla çizgili geniş kanallarda ve göletlerde yaşar ve buralarda yuvalanır Yuvayı erkekle beraber yaparlar Dişi 35 yumurta yumurtlar, kuluçkaya nöbetleşerek yatarlar Kuluçka müddeti 28 gündür Yumurtadan çıkan yavruları ebeveyn büyütür Yavrular 3545 gün sonradan uçarlar

Değişik su bitkilerinin körpe kısımları tohumlar, su böcekleri, larvalar, kurbağalar vb beslenirler *