Türkiye, Netflix’e ‘Genel Denetim’ Getiren İlk Ülke Oldu

2010’lu yılların başında, cebimizdeki ve hanemizdeki internet standartlarının yükselişe geçmesi, TV izleme alışkanlıklarımızı kökten değiştirdi. Bu durum ABD’de kişilerin meskenlerine DVD ve CD gönderirken internet sitesinden birtakım içerikler sunmaya başlayan Netflix’e de çok yaradı. Şirket kısa müddet içerisinde o denli süratli büyüdü ki bir Silikon Vadisi devi haline geldi. 2016’da aniden 130 farklı memlekette de hizmet vermeye başladı.

Bu atılım, büyük buhranları de beraberinde getirdi. Firmanın aniden 130 devlette birden hizmete girmesiyle birlikte kimi tutucu tutuma sahip memleketlerin durumları çabucak muayyen oldu. Asya memleketi Endonezya’da devlet, Netflix’in yayıncılık siyasetlerini sert formda eleştirdi. Endonezya hükümetine bağlı -bir nevi memleketimizdeki Türk Telekom’un karşılığı- olan internet servis sağlayıcısı Telkom, Netflix’in içeriklerine sansür getirdi.

Ama bu sansür, yalnızca Telkom’dan internet hizmeti alan aboneleri ilgilendiriyordu. Yani devlet umumunda kapsamlı bir teftiş teşebbüsü değildi. Netflix ne yapacağını şaşırdı. Memleketteki aboneler, Netflix’te son aşama az sayıda ve kalitesiz imalatlar görmeye başladılar. VPN servisleri “Netflix’i Amerika’da yaşıyormuş üzere izleyin” hizmetleri satmaya başladılar. Eninde ahir Netflix, Telkom ile görüştü.

16 ay evvel, Netflix'in kurucusu Reed Hastings şu sözlerde bulunmuştu: "Biz Suudi Arabistan’da varız, Pakistan’da varız. Yani oralarda sorun çıkmayacak da Türkiye’de mi çıkacak?"


Netflix, internet yayıncılığında küresel çapta yükselen tek şirket değildi. Amazon da Prime hizmetiyle Asya memleketlerine giriş yapmış ve eş devirli olarak o da sıkıntılar yaşamıştı. Hindistan, Endonezya üzere devletler, nüfus açısından değerli pazarlardı. Netflix ve Amazon, orta yolu bulmak için zihnisinir bir adım daha attı.

İçerikler, o devlette yasaklara maruz kalmadan bir nevi otosansürle yayınlanacaktı. Yani Netflix, sorun yaşadığı ve yaşayacağı devletler için içeriklerini kendisi sansürleyecekti. O denli de oldu. Hindistan’da memleketin diyanetine, lisanına ve bayrağına yönelik hakaret içeren, uygunsuz içerikler sansürlendi. Cinsellik, alkol ve küfür üzere ögelere dokunulmadı.

Cemal Kaşıkçı cinayeti, bir komedyen, Netflix ve Suudiler:

 
Suudi Arabistan’daki Netflix içerikleri esasen sonluydu. Gelgelelim bu durumun devletteki sansür pratikleriyle ilgisi yoktu. Netflix içerikleri zati devlet ülke değişiyordu. Platform, Suudilerle arasını bozacak içerikleri aslında hiç yayınlamamıştı bile. ABD ve Suudilerin yakınlığını bilmeyen aslında yoktu. Gelgelelim o sıralar, yerküre Türkiye’yi de yakından ilgilendiren çok farklı bir hikayeyle çalkalanıyordu.

Dünyaca tanınan Suudi kökenli gazeteci Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018’de İstanbul’da öldürüldü. Cinayetin ardında, Suudi Prens Muhammed Bin Salman’ın olduğu bilinen bir detaydı. Aylarca tartışılan bu husus, ABD’de yaşayan ünlü Suudi komedyen Hasan Minhaj’ın dikkatini çekti. Netflix ile ittifakı bulunan komedyen The Patriot Act isminde politik güldürü programı hazırladı.

Programın 2. kısmında Hasan Minhaj, Cemal Kaşıkçı cinayetiyle ilgili Suudi hükümeti suçlayan nükteli göndermeler yaptı. Bunun üzerine Suudi Arabistan yetkilileri, programın yalnızca 2. kısmını kaldırması için Netflix’e yaptırım uyguladı. Suudi bir komedyenin, en büyük şüphelinin memleketindeki hükümet olduğu cinayetle ilgili söylemleri, kendi memleketinde sansürlendi.

Netflix Türkiye, otosansür ihtimalleri ve RTÜK:


1 Ağustos 2019 itibariyle yürürlüğe giren yasal düzenleme gereği devletimizdeki Netflix ve gibisi platformlara RTÜK murakabesi gelecek. RTÜK, tespit ettiği içerikleri kaldırma salahiyetine sahip olacak. Elbette Netflix içerikleri de çok suçsuz değil. Platform son yıllarda artan cinsellik, uyuşturucu ve şiddet temalarından ötürü ağır tenkitler aldı. Velev kendi memleketi ABD’de bile Netflix’in içerikleri tartışma konusu oldu.

Memleketimizdeki yasal düzenlemeler, Netflix’i tıpkı Hindistan üzere memleketlerde olduğu üzere bir “otosansür” pratiği yapmaya zorlayabilir. Platform, RTÜK ile sorun yaşamadan içeriklerini Türkiye’deki standartlara nazaran düzenleyebilir. Bu türlü bir durumda, zati 200 - 250 bin bareminde olan Türk abonelerinin değerli bir kısmını kaybedebilir. Velev korsana olan eğilim artabilir.

Türkiye, Netflix ve gibisi platformlara ait esaslı bir düzenlemeyi getiren birinci devlet oldu. Daha önceleri yapılan bu düzenlemeler, yukarıda okuduğunuz üzere yalnızca kimi içerikleri ya da sınırlı bir internet servis sağlayıcısını ilgilendiriyordu. Türkiye’de ise yapılan yasal düzenleme, tüm internet yayıncılığı kesimini, internette yayınlanan tüm TV ve film içeriklerini ilgilendiriyor.

TV neyse internet de o:


Türkiye, yerkürenin en çok seri izleyen ve seri üreten devletlerinden birisi. Geçtiğimiz hafta, Behzat Ç. örneği üzerinden size yerli yayın platformlarının ehemmiyetini vurgulamıştık. Netflix’in kültürel pazarlama aracı olarak “Amerika” imajı sattığını zati görmek güçlükle değil. Lakin bu düzenleme memleketimizin yerli yayıncılarını da tesiri altına alıyor.

Bugüne kadar kısıtlamalar nedeniyle kan kaybeden Türk televizyonlarının dramını, artık internet yayıncıları da paylaşacak. Yani TV’de gördüğümüz neyse, internet platformlarında da tıpkı biçimde içeriklerle karşılaşacağız.

• Kaynaklar: Resmi Gazete, Reuters, BBC, Buzzfeed News, Variety, Washington Post