Türkiye-Rusya-İran Üçlü Zirvesi ortak bildirisinde ne var?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin iştirakiyle, Çankaya Köşkü'nde gerçekleştirilen Suriye bahisli Üçlü Zirve'nin akabinde ortak bildiri yayımlandı.

Bildiride, Üçlü Zirve'de Suriye'de alandaki aktüel durumun ele alındığı ve 14 Şubat 2019 tarihinde Soçi'de yapılan son toplantıların akabinde meydana gelen gelişmelerin gözden geçirildiği belirtilerek, ortalarındaki mutabakatlar uyarınca üçlü eşgüdümü güçlendirme konusundaki kararlılıkların yinelendiği kaydedildi.

Başkanların, "Suriye'nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğü ile Birleşmiş Milletler Şartı'nın gaye ve unsurlarına olan kuvvetli taahhütlerini vurgulamışlardır." sözüne yer verilen bildiride, bu prensiplere üniversal seviyede hürmet gösterilmesi ve kim tarafından gerçekleştirildiğine bakılmaksızın, hiçbir hareketin bu prensiplere halel getirmemesi gerektiğinin altı çizildi.





BM Güvenlik Kurulunun (BMGK) 497 sayılı kararı başta olmak üzere Suriye Golanı'nın işgalini reddeden ilgili BM kararlarının hükümleri dahil, herkes tarafından tanınan memleketler arası hukuk kararlarına hürmet gösterilmesi gerekliliğinin bu çerçevede teyit edildiği kaydedilerek, "ABD idaresinin işgal altındaki Suriye Golanı'na dair memleketler arası hukukun ağır ihlalini teşkil eden ve bölgesel barış ile güvenliği tehdit eden kararı kınandı." tabiri kullanıldı.

Bildiride, İsrail'in Suriye'ye yönelik askeri akınlarının istikrarı bozduğu, ülkenin egemenliği ile toprak bütünlüğünü ihlal ettiği ve bölgedeki tansiyonu tırmandırdığı değerlendirildi.

"MİLLİ GÜVENLİĞİ TEHDİT EDEN AYRILIKÇI GÜNDEMLERE KARŞI DURMA"

Suriye'nin kuzeydoğusundaki güvenlik ile istikrarın lakin ülkenin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne hürmet temelinde sağlanabileceği vurgulanarak, bu gayretleri koordine etme konusunda anlaşıldığına işaret edildi.

"Suriye'de gayrimeşru öz idare teşebbüsleri dahil olmak üzere terörle çaba kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü teşebbüs reddedildi." kıymetlendirilmesine yer verilen bildiride, Suriye'nin egemenliği ve toprak bütünlüğünü zayıflatmayı amaçlayan ve komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıkları tabir edildi.

İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'ndeki durumu detaylı halde gözden geçiren başkanlar, 17 Eylül 2018 tarihli muhtıra başta olmak üzere, İdlib ile ilgili bütün mutabakatların tüm ögeleriyle hayata geçirilmesiyle alanda sükunetin sağlanması gerekliliğine dair kararlılıklarını vurguladı.

"LİDERLER İHLALLERİN AZALTILMASI İÇİN MUTABIK KALDI"

Tırmanmanın devamının sonucu olarak bölgedeki ve etrafındaki insani durumun daha da berbatlaşması riskinden duydukları tasayı beyan eden başkanlar, ihlalleri azaltmak için somut adımların atılmasında mutabık kaldı.





"Heyet Tahrir Şam" terör örgütünün bölgedeki varlığını artırmasından duydukları önemli tasayı tabir eden başkanlar, BMGK tarafından terörist olarak tanımlanan DEAŞ, Nusra Cephesi ile El Düstur yahut DEAŞ ve öbür terör örgütleriyle temaslı tüm başka bireyler, kümeler, teşebbüsler ve oluşumların büsbütün ortadan kaldırılması maksadıyla ortalarındaki iş birliğini sürdürme kararlılıklarını teyit etti.

Başkanlar tarafından milletlerarası insancıl hukuk yeterince sivil halkın korunması, garantörlerin İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'nin içindeki ve dışındaki müşahede noktalarının ve askeri çalışanının emniyeti ile güvenliğinin sağlanması için ortalarındaki mevcut muahedeler temelinde somut tedbirler alma konusunda anlaşıldı.

"İHTİLAF SURİYELİLERİN ÖNCÜLÜĞÜ VE KONUT SAHİPLİĞİNDE SONA ERDİRİLEBİLECEK"

Suriye ihtilafına askeri tahlil getirilemeyeceğine ve ihtilafın sırf Suriyelilerin öncülüğünde ve mesken sahipliğinde, BM'nin kolaylaştırıcılığında, BMGK'nin 2254 sayılı kararıyla uyumlu siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inanç teyit edildi.

Anayasa Komitesinin oluşumuna dair çalışmanın muvaffakiyetle tamamlanmasından duydukları memnuniyeti aktaran önderler, BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen'in tarz kuralları hakkında Suriyeli taraflar ortasında mutabakat sağlama uğraşlarına takviyelerini yineledi.

Önderler, Soçi'de düzenlenen Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararları uyarınca, Anayasa Komitesinin çalışmalarına Cenevre'de başlamasını kolaylaştırmaya hazır olduklarını belirtti.

İNSANİ YARDIMI ARTIRMA GEREKSİNİMİ VURGULANDI

Başkanlar tarafından, Suriyelilere yönelik insani yardımı artırma gereksinimi vurgulanarak, Suriyelilerin acılarının hafifletilmesini ve siyasi tahlil sürecindeki ilerlemenin desteklenmesini teminen milletlerarası toplumun üyelerine ve BM ile insani ajanslarına külfet paylaşımında daha geniş sorumluluk üstlenme ve su ile güç kaynağı şebekeleri, okullar, hastaneler ve insani mayın aksiyonu dahil insani alt yapıyı eski haline getirmek suretiyle Suriye'ye yaptıkları insani yardımı artırma daveti yapıldı.





Mültecilerin ve ülke içinde yerlerinden edilmiş bireylerin Suriye'de ikamet ettikleri yerlere inançlı ve istekli olarak geri dönüşlerini kolaylaştırma muhtaçlığının ve bu bireylerin geri dönme ile desteklenme haklarının korunmasına değinilen bildiride, şu tabirlere yer verildi:

"Bu bağlamda yine iskan edilmelerini ve olağan bir hayata kavuşturulabilmelerini teminen memleketler arası topluma uygun katkılarda bulunma daveti yapmışlar ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ile öteki memleketler arası uzmanlık kuruluşları da dahil olmak üzere ilgili tüm taraflarla eşgüdümü sürdürmeye hazır olduklarını teyit etmişlerdir. Suriye’ye yönelik insani yardıma ve Suriyeli mültecilerin geri dönüşlerine dair milletlerarası konferanslar düzenleme teşebbüslerinde eşgüdüm yapmada mutabık kalmışlardır."

Irak ve Lübnan'ın yeni gözlemciler olarak Astana formatına iştirakinin memnuniyetle karşılandığı kaydedilen bildiride, Suriye sorununa ilaveten son devirde yaşanan bölgesel ve milletlerarası gelişmeler ile farklı alanlarda yürüttükleri iş birliğini ele alan başkanların, ortalarında ortak ekonomik ve ticari iş birliğini güçlendirme kararı aldığı belirtildi.

Bildiride, İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin daveti üzerine, müteakip Üçlü Zirve'nin İran İslam Cumhuriyetinde yapılmasının kararlaştırıldığı kaydedildi.