Turkiye'de İklim Elemanları Nelerdir?

Ulkemizdeki iklim elemanları

1) Matematik konumu: Turkiye bulunduğu konumdan dolayı kışın kutuplardan gelen soğuk hava kutlelerinin, yazın da Tropikal kuşaktan gelen sıcak hava kutlelerinin etkisindedir Ayrıca guneş ışınlarının duşme acısında yıl boyunca buyuk farklar vardır Bunun sonucu olarak yıllık sıcaklık farkı da fazladır

2) Yer şekilleri (Yukselti, dağların uzanış doğrultusu ve bakı): Yurdumuzun kuzeyinde ve guneyinde dağlar kıyıya paralel uzandığından kıyı ile ic kesim arasında buralarda iklim farklılığı fazladır Ege bolgesinde ise dağlar kıyıya dik uzandığından farklılık azdır

Yukseltinin etkisiyle sıcaklık Turkiye ’de batıdan doğuya doğru azalır

Bakı etkisinden dolayı dağlarımızın guneye bakan yamacları butun yıl kuzey yamaclarına gore daha sıcaktır

Not: Turkiye ’de aynı tarihlerde farklı mevsim ozellikleri yaşanabilmektedir Bunun sebebi; yer şekillerinin ceşitlilik gostermesidir

3) Denize gore konum: Kıyı bolgelerde nem fazla olduğunda buralarda kışlar ılık, yağışlar fazla ve sıcaklık farkları azdır

4) Ruzgarların esme yonu: Turkiye ’ye kuzeyden gelen ruzgarlar sıcaklığı duşururken, guneyden gelenler sıcaklığı artırır (enlem etkisinden dolayı)

5) Basınc merkezleri: Turkiye etrafında oluşan basınc merkezleri de ruzgar ve yağış rejimi uzerinde etkili olmaktadır Yaz mevsiminde Atlas Okyanusu uzerinde oluşup genişleyen yuksek basınc ve Basra Korfezi uzerinde oluşan alcak basınc etkisi altına giren ulkede, yuksek basınc etkisinde iken sıcaklıklar duşmekte, alcak basınc etkisinde iken aşırı sıcaklıklar oluşmaktadır Kış mevsiminde ise, kuzeyden gelen soğuk hava, Akdeniz uzerinden gelen ılık ve nemli havanın etkisine girmektedir Bu iki hava kutlesinin karşılaşması ile cepheler oluşmakta ve kıyılarda coğunlukla yağmur, Trakya, ic ve yuksek kesimlerde kar yağışına neden olmaktadır

SICAKLIK

Turkiye Yıllık Sıcaklık Dağılışı

* Turkiye ’de gozlem yapılan istasyonlardaki uzun yıllar ortalamalarına gore, yıllık ortalama sıcaklıklar 420 °C arasında değişmektedir
* Kıyı kesimler ic kesimlerden daha sıcaktır (deniz etkisinden dolayı)
* Guney kıyılarımızdan kuzey kıyılarımıza doğru enlemin etkisiyle sıcaklık azalır
* Ulkenin en sıcak kesimleri Guneydoğu Anadolu ’nun guneyi ile Akdeniz kıyı kuşağıdır Buralarda yıllık ortalama sıcaklık 18 °C ’nin uzerindedir
* Erzurum ve Kars platolarının yuksek kesimlerinde 4 °C ’nin altına duşer Sebepleri : Yukseltisinin fazla olması, karasallıktır

Turkiye Ocak Ayı Sıcaklık Dağılışı

* En yuksek sıcaklıklar Akdeniz bolgesinin kıyı kesiminde gorulur Sebepleri: enlem, deniz etkisi ve Toros kıvrım dağlarının kuzeyden gelen soğuk hava kutlelerini engellemesidir
* En duşuk sıcaklıklar Doğu Anadolu ’da ErzurumKars bolumunde gorulur Sebepleri: Yukseltinin fazla olması, karasallık, kuzeyden gelen soğuk ruzgarlardır
* Kıyı ile ic kesim arasındaki sıcaklık farkı fazladır

Turkiye Temmuz Ayı Sıcaklık Dağılışı

* Kıyı ile ic kesim arasında sıcaklık farkı azalmıştır
* En yuksek sıcaklıklar Guney Doğu Anadolu ’da gorulur Sebepleri: Karasallık ve Guneyden gelen sıcak ruzgarların etkisidir
* En duşuk sıcaklıklar bu donemde de ErzurumKars Bolumunde gorulur Sebebi, yukseltisinin fazla olmasıdır
BASINCLAR

A) YUKSEK BASINCLAR

1) Sibirya Termik YB: 60° enlemlerinde oluşmuştur Turkiye ’de kışın etkilidir Etkili olduğu donemlerde kışlar cok soğuk ve kar yağışlı gecer Turkiye ’ye Kuzeydoğudan sokulur

2) Asor Dinamik YB: 30° enlemlerinden kaynağını alır Turkiye ’de butun yıl etkilidir En fazla yazın etkilidir Etkili olduğu yaz mevsiminin kurak olmasının başlıca sebebidir (Alcalıcı hava hareketinden dolayı) Bu basıncın etkisiyle Ege Kıyıları boyunca kuzeyden esen Etezyen ruzgarı oluşur Yurdumuza kuzeybatıdan sokulur

B) ALCAK BASINCLAR

1) İzlanda Dinamik AB: 60° enleminde kaynağını alır Turkiye ’de kışın etkilidir Etkili olduğu donemde kışlar ılık ve yağışlı gecer Kuzeybatıdan sokulur

2) Basra Termik AB: (30° Kuzey) Turkiye ’de yazın ekilidir Yurdumuza Guney Doğu Anadolu Bolgesinden itibaren sokulur ve sıcaklığı artırır

RUZGARLAR

Turkiye batı ruzgarları kuşağında olmasına rağmen daha cok yerel ruzgarların etkisindedir Sebebi yer şekilleridir

NEMLİLİK VE YAĞIŞ

* Kıyı bolgelerinin nemliliği ic kesimlerden daha yuksektir Bundan dolayı kıyı kesimlerde yağışlar fazla ve sıcaklık farkları azdır
* Bağıl nem en yuksek Doğu Karadeniz Bolumundedir En duşuk Guney Doğu Anadolu ’dadır
* En fazla yağış alan bolge Karadeniz, Bolum Doğu Karadeniz, il Rize ’dir (2400 mm) Rize ’nin cok yağış almasında; guneyindeki yuksek dağların hakim ruzgar yonune dik olması etkilidir
* En az yağış alan bolgemiz İc Anadolu Bolgesidir Sebebi; etrafının dağlarla cevrili olmasıdır En az yağış alan il Konya ’dır (330 mm)
NOT: En az yağış alan bolge İc Anadolu Bolgesi olmasına rağmen en kurak bolge Guney Doğu Anadolu Bolgesi ’dir Sebebi ; buharlaşmanın fazla olmasıdır

* Karasal iklim bolgelerinde kışın gorulen yağışlar genellikle kar şeklindedir Turkiye ’de karla ortulu gun sayısının en fazla olduğu bolge Doğu Anadolu Bolgesi ’dir
* Turkiye ’de kar ortulerinin yerde kalma suresi batıdan doğuya doğru artar Kar yağışı ve don olayının en az gorulduğu bolgemiz Akdeniz Bolgesidir
* Turkiye ’de kışın gorulen yağışlar genelde cephesel kokenlidir Bu tur yağış oluşumu en fazla Akdeniz Bolgesinde gorulur
* İlkbahar ve yazın gorulen yağışlar genelde Konveksiyon yağışı şeklindedir En fazla İc Anadolu Bolgesinde gorulur
* Oroğrafik (yamac) yağışları genelde Karadeniz ve Akdeniz Bolgelerinde gorulur Fakat en fazla Karadeniz Bolgesi ’nde gorulur