Türkiye'de İklim Elemanları Nelerdir?

Ülkemizdeki iklim elemanları

1) Matematik konumu: Türkiye bulunduğu konumdan nedeniyle kışın kutuplardan gelen soğuk hava kütlelerinin, yazın da Tropikal kuşaktan gelen sıcak hava kütlelerinin etkisindedir Keza güneş ışınlarının düşme açısında sene baştan başa büyük farklar vardır Bunun sonucu olarak yıllık sıcaklık farkı da fazladır

2) Yer şekilleri (Yükselti, dağların uzanış doğrultusu ve bakı): Yurdumuzun kuzeyinde ve güneyinde dağlar kıyıya paralel uzandığından kıyı ile iç kesim arasında buralarda iklim farklılığı fazladır Ege bölgesinde ise dağlar kıyıya dikey uzandığından çeşitlilik azdır

Yükseltinin etkisiyle sıcaklık Türkiye ’de batıdan doğuya doğru azalır

Bakı etkisinden dolayı dağlarımızın güneye bakan yamaçları bütün sene kuzey yamaçlarına kadar daha sıcaktır

Anekdot: Türkiye ’de aynı tarihlerde ayrı mevsim özellikleri yaşanabilmektedir Bunun sebebi; yer şekillerinin çeşitlilik göstermesidir

3) Denize kadar konum: Kıyı bölgelerde nem artı olduğunda buralarda kışlar ılık, yağışlar fazla ve sıcaklık farkları azdır

4) Rüzgarların esme yönü: Türkiye ’ye kuzeyden gelen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken, güneyden gelenler sıcaklığı artırır (enlem etkisinden dolayı)

5) Basınç merkezleri: Türkiye civarda oluşan basınç merkezleri de rüzgar ve yağış rejimi üstünde etkili olmaktadır Yaz mevsiminde Atlas Okyanusu üstünde oluşup genişleyen yüksek basınç ve Basra Körfezi üstünde oluşan alçak basınç etkisi altına giren ülkede, yüksek basınç etkisinde iken sıcaklıklar düşmekte, hain basınç etkisinde iken aşırı sıcaklıklar oluşmaktadır Kış mevsiminde ise, kuzeyden gelen soğuk hava, Akdeniz üzerinden gelen ılık ve nemli havanın etkisine girmektedir Bu iki hava kütlesinin karşılaşması ile cepheler oluşmakta ve kıyılarda genelde yağmur, Trakya, iç ve yüksek kesimlerde kar yağışına niçin olmaktadır

SICAKLIK

Türkiye Yıllık Sıcaklık Dağılışı

* Türkiye ’de gözlem yapılan istasyonlardaki uzun yıllar ortalamalarına tarafından, yıllık ortalama sıcaklıklar 420 °C aralarında değişmektedir
* Kıyı kesimler iç kesimlerden daha sıcaktır (deniz etkisinden nedeniyle)
* Güney kıyılarımızdan kuzey kıyılarımıza içten enlemin etkisiyle sıcaklık azalır
* Ülkenin en sıcak kesimleri Güneydoğu Anadolu ’nun güneyi ile Akdeniz kıyı kuşağıdır Buralarda takvim ortalama sıcaklık 18 °C ’nin üzerindedir
* Erzurum ve Kars platolarının yüksek kesimlerinde 4 °C ’nin altına düşer Sebepleri : Yükseltisinin artı olması, karasallıktır

Türkiye Ocak Ayı Sıcaklık Dağılışı

* En yüksek sıcaklıklar Akdeniz bölgesinin kıyı kesiminde görülür Sebepleri: enlem, deniz etkisi ve Toros kıvrım dağlarının kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerini engellemesidir
* en az sıcaklıklar Doğu Anadolu ’da ErzurumKars bölümünde görülür Sebepleri: Yükseltinin pozitif olması, karasallık, kuzeyden gelen soğuk rüzgarlardır
* Kıyı ile iç kesim arasındaki sıcaklık farkı fazladır

Türkiye Temmuz Ayı Sıcaklık Dağılışı

* Kıyı ile iç kesim arasında sıcaklık farkı azalmıştır
* En yüksek sıcaklıklar Güney Doğu Anadolu ’da görülür Sebepleri: Karasallık ve Güneyden gelen sıcak rüzgarların etkisidir
* en düşük sıcaklıklar bu dönemde de ErzurumKars Bölümünde görülür Sebebi, yükseltisinin artı olmasıdır
BASINÇLAR

A) YÜKSEK BASINÇLAR

1) Sibirya Termik YB: 60° enlemlerinde oluşmuştur Türkiye ’de kışın etkilidir Etkili olduğu dönemlerde kışlar çok soğuk ve kar yağışlı geçer Türkiye ’ye Kuzeydoğudan sokulur

2) Asor Dinamik YB: 30° enlemlerinden kaynağını alır Türkiye ’de tüm yıl etkilidir maksimum yazın etkilidir Etkili olduğu yaz mevsiminin verimsiz olmasının sebebidir (Alçalıcı hava hareketinden dolayı) Bu basıncın etkisiyle Ege Kıyıları her tarafında kuzeyden esen Etezyen rüzgarı oluşur Yurdumuza kuzeybatıdan sokulur

B) ALÇAK BASINÇLAR

1) İzlanda Dinamik AB: 60° enleminde kaynağını alır Türkiye ’de kışın etkilidir Etkin olduğu dönemde kışlar ılık ve yağışlı geçer Kuzeybatıdan sokulur

2) Basra Termik AB: (30° Kuzey) Türkiye ’de yazın ekilidir Yurdumuza Güney Doğu Anadolu Bölgesinden itibaren sokulur ve sıcaklığı artırır

RÜZGARLAR

Türkiye batı rüzgarları kuşağında olmasına rağmen daha fazla lokal rüzgarların etkisindedir Sebebi yer şekilleridir

NEMLİLİK VE YAĞIŞ

* Kıyı bölgelerinin nemliliği iç kesimlerden daha yüksektir Bundan dolayı kıyı kesimlerde yağışlar pozitif ve sıcaklık farkları azdır
* Bağıl nem en yüksek Doğu Karadeniz Bölümündedir en az Güney Doğu Anadolu ’dadır
* en fazla yağış alan bölge Karadeniz, Bölüm Doğu Karadeniz, il Rize ’dir (2400 mm) Rize ’nin fazla yağış almasında; güneyindeki yüksek dağların etken rüzgar yönüne dik olması etkilidir
* en düşük yağış bölge bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir Sebebi; etrafının dağlarla kenarlı olmasıdır en az yağış bölge il Konya ’dır (330 mm)
NOT: minimum yağış alan alan İç Anadolu Bölgesi olmasına karşın en verimsiz alan Güney Doğu Anadolu Bölgesi ’dir Sebebi ; buharlaşmanın pozitif olmasıdır

* Karasal iklim bölgelerinde kışın görülen yağışlar genellikle kar şeklindedir Türkiye ’de karla örtülü gün sayısının maksimum olduğu alan Doğu Anadolu Bölgesi ’dir
* Türkiye ’de kar örtülerinin yerde kalma süresi batıdan doğuya doğru artar Kar yağışı ve don olayının en düşük görüldüğü bölgemiz Akdeniz Bölgesidir
* Türkiye ’de kışın görülen yağışlar genelde cephesel kökenlidir Bu tür yağış oluşumu maksimum Akdeniz Bölgesinde görülür
* İlkbahar ve yazın görülen yağışlar genelde Konveksiyon yağışı şeklindedir en fazla İç Anadolu Bölgesinde görülür
* Oroğrafik (yamaç) yağışları başlıca Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde görülür Fakat en fazla Karadeniz Bölgesi ’nde görülür *