Türkiye'de sanayi kuruluşları

TÜRKİYE ’DE SANAYİ KURULUŞLARI

Sanayi ile ilgili terimler :
Sanayi : Hammaddeyi işleyerek kullanılmaya hazırlanmış ayla getirilmesini sağlayan araçlar topluluğudur
Hammadde : Sanayileşme için temel koşullardan biridir Makinelerde mamul maddeye dönüşebilen işlenmemiş maddelerdir Bu maddeler bitkisel ( pamuk , buğday vb) , hayvansal ( süt , et , yün vb ) ve madensel ( demir , bakır , krom vb ) kökenli olabilir
Sanayi ürünü : Fabrikalarda işlenerek kullanılan maddelerdir
Endüstri : Sanayi ile yakın anlamlıdır Sanayiye tarafından daha geniş ayrıntılı olup mülk ve hizmet üreten tesisler topluluğu anlamına gelmektedir Örneğin Kimya endüstrisi , turizm endüstrisi gibi


BİR YERDE SANAYİNİN KURULMASI İÇİN ZORUNLU ŞARTLAR :
Dünya üzerinde baştan sanayi tesisleri koymak mümkün değildir Bir yerde sanayi tesisi kurulabilmesi için zorunlu başlıca koşullar şunlardır :
a) Anapara :
Sanayi tesisinin kurulabilmesi için en manâlı koşuldur Öteki koşullar kullanışlı olsa bile eğer gerekli miktarda sermayeniz yoksa o fabrikayı açmanın olası olmaz Türkiye ’de sanayinin gelişmemesinde ne kayda değer etmen sermaye yetersizliğidir

b) Hammadde :
Sanayi hammaddeyi işleyerek değişik ürünler haline getirmektedir Sanayi hammaddeye bağımlı olduğundan bir takım sanayi tesislerinin dağılımı hammadde kaynaklarının yakın olan yerlere açılmaktadır Örneğin un ve makarna fabrikaları buğday üretilen yerlerde, zeytin yağı ve gündöndü yağı fabrikaları zeytin ve ayçiçek üretiminin fazla olduğu yerlerde açılmaktadır
Hammadde kolay taşınabilecek özellikte ise tüketim alanları dikkate alınmaktadırbu nedenle bir çok fabrika büyük şehirlerin çevresinde toplanmıştır
Hammadde Kaynakları

Tarım Ürünleri Hayvansal Ürünler Madenler Orman
c) Enerji :
Fabrikalardaki makinelerin çalışabilmesi için enerjiye ihtiyaç duyulmaktadırSanayileşmiş ülkelerde veya bölgelerde enerji tüketimi fazladır Ülkemizde enerji üretiminin azami olduğu alan Doğu Anadolu , enerji tüketiminin azami olduğu bölge ise Marmara ’dır
d) İşgücü :
Sanayi tesislerinin kurulup çalışabilmesi için işçiye ve teknik elemana gereklilik vardır Ülkemizde genç nüfus sayısının artı olmasından dolayı işgücü fazlalığı vardır Ancak ülkemizde kalifiye eleman adı verilen nitelikli eğitimli teknik eleman sıkıntısı yaşanmaktadır
e) Ulaşım :
Ulaşım koşulları hammaddenin ve sanayi ürünlerinin taşınmasında huzur sağlar Ulaşım imkanlarının geliştirilmesi yaygınlaştırılması sanayinin gelişmesinde önemli bir etkendir Günümüzde Türkiye ’de ve dünyada sanayi tesislerinin dağılımına bakıldığı zaman ilk dikkat çeken şey ulaşımın kolay olduğu yerlerde sanayinin gelişmiş olduğudur

f) Pazarlama :
Sanayi ürünlerinin basit pazarlanması sanayinin gelişmesinde önemli bir etkendir Üretilen bir ürünün pazarlama imkanı olması o sanayinin gelişmesi beklenemez Üretim ve tüketim yerlerinin yakın olması maliyeti düşürür
TÜRKİYE ’DE BAŞLICA SANAYİ KOLLARI VE COĞRAFİ DAĞILIMI
1 Besin Sanayii :
Hammaddesi tarıma dayalı olan ürünlerdir Ülkemizde en fazla gelişme bildiren sanayi çeşitlerinden biridir Ülkemizde bölgeler aralarında görülen iklim tiplerinin farklığı ve bu durumun yol açtığı tarım ürünlerinde yaşanan farklılık fabrika çeşidinin de farklı olmasına yol açmıştır Ülkemizde yer alan asıl beslenme sanayiine ait tesisler şunlardır ;

GIDA SANAYİİ
a) Un ve unlu mamüller : İç Anadolu ilk kez olmak üzere anında her bölgemizde bulunmaktadır Un , makarna , irmik ve şehriye fabrikaları gibi tesislerdir Konya , Eskişehir, Balıkesir, Ankara , Erzurum Kayseri , Gaziantep vb
b) Şeker Fabrikaları : Hammaddesi şekerpancardır Şekerpancarı tarladan toplandıktan daha sonra kısa sürede bozulmaktadır böylece şeker fabrikları şekerpancarı üreten yerlere yakın bir yerde kurulmuştur Konya,Erzurum,Eskişehir, Uşak vb
c) Zeytinyağı fabrikası : Zeytin üretiminin pozitif olduğu yerlerde kurulmaktadır Ege bölgesinde Edremit, Ayvalık İzmir, Muğla ve Okumuş ’da , Marmara bölgesinde Gemlik , Çanakkale, İznik ve Balıkesir ’de , Akdeniz bölgesinde Adana , Antakya, Kilis ’te , Güneydoğu Anadolu bölgesinde Gaziantep ve çevresinde yoğunlaşmıştır
d) Ayçiçek yağı fabrikası :Marmara bölgesinin Trakya kesiminde Edirne ve Tekirdağ çevresinde yoğunlaşmıştır
e) Konserve fabrikaları : Balık konservesi Çanakkale ’de , Sebze ve meyve konservesi ise İstanbul,Bursa,Balıkesir ve İzmir gibi illerde aşırılık göstermektedir Ülkemizde konserve sanayisi uzun yıllar istenilen düzeye ulaşmamıştır Bu durumun başlıca nedenleri ise , ülkemizde her mevsim taze sebze ve meyvenin bulunabilmesi , evlerde konserve üretiminin yapılması ve konservenin pahalı olması gibi etkenler rol oynamıştır Oysa son yılarda kentleşme olgusunun artması konserve üretiminin ve tüketiminin artmasına neden olmuştur
f) Hayvan ürünleri sanayisi :Özellikle büyükbaş hayvancılığın yaygın olduğu yerlerde yaygınlaşmıştır Et kombinaları,yoğurt ve peynir fabrikaları bu guruba girmektedir Trabzon, Erzurum, Van, Kars,Edirne vb
g) Çay fabrikaları : Tarım alanları ile fabrikalar iç içe geçmiştir Nedeni Akarsu toplandıktan daha sonra kısa sürede bozulmaktadır Nehir fabrikaları Rize ve çevresinde yoğunlaşmıştır
2 Alkollü içki ve tütün sanayiisi :
Tütün sigara sanayisinin hammaddesidir Sigara önceleri sadece devlete ait fabrikalarda üretilmekte iken günümüzde özel sektöre de izin verilmiştir Başlıca fabrikalar : İstanbul , İzmir , Samsun , Malatya , Adana ve Tokat ’ta yer almaktadır

Içki üretimi de sigara gibi önceleri devlete ait fabrikalarda yapılmakta iken son yıllarda özel sektöre de müsade verilmiştir Bira ; arpanın mayalandırılmasından yapılmaktadır ana fabrikalar Ankara , İstanbul , Yozgat ve İzmir de bulunmaktadır Rakı : Kuru üzümün damıtılmasından yapılmaktadır Rakıya kokusunu veren madde ise anasondur belli başlı fabrikalar , İzmir , Diyarbakır , ve Tekirdağ ’dadır Şarap : yaş üzümünün mayalandırılmasından yapılmaktadırİzmir , Tekirdağ, Çanakkale , Kayseri , Kırşehir ve Nevşehir gibi illerde bulunmaktadır

ALKOLLÜ IÇKI SANAYİİ
3 Tekstil Sanayisi :
Türkiye ’de en eski ve en fazla gelişme belirten sanayi dalıdır Işyeri ve çalışan emekçi bakımından öteki sanayi kolları arasında birincil sırada yer almaktadır

Keten dokuma : Kastamonu Taşköprü ’de
Pamuklu dokuma : Bursa , İstanbul , İzmir , Adana , Antalya , Nazillli ( Açık Fikirli ), Denizli, Kayseri
Ipek tekstil : İstanbul , Bursa , Gemlik
Yünlü dokuma : İstanbul , Bursa , İzmir , ve Hereke ( Kocaeli )
Deri ve Kösele : İstanbul , İzmir
Halı ve kilim dokumacılığı : Isparta, Burdur, Uşak, Demirci – Gördes – Kula ( Manisa ) , Kayseri ve Sivas gibi illerde bulunmaktadır
Battaniye tekstil : Siirt

4 Kimya sanayii :
Öteki endüstri kollarına göre daha geç gelişme göstermiştir ve daha geri durumdadır Kurulumu için büyük bir anapara birikimine ve kalifiye elemana gereksinim duyulmaktadır


Petrol rafinerisi : Batman ( Batman Petrol rafinerisi ), İzmir ( Aliağa Petrol rafinerisi ), Mersin ( Ataş petrol rafinerisi ), Kırıkkale ( Orta Anadolu petrol rafinerisi ), İzmit ( Tüpraş petrol rafinerisi )

Gübre sanayisi : Mersin , Hatay , İzmir , Bandırma ve Konya ’da gelişme göstermiştir
Hap sanayisi : İstanbul ve çevresindoya sanayisi : İzmir , Mersin ve İstanbul, ’da
BADANA SANAYİ:İZMİR MERSİN İSTANBUL
5 Maden sanayiisi :
Yer altından çıkarılan madenlerin fabrikalara işlenerek kullanıma hazırlanmış ülkü getirilmesine maden işleme sanayii( metaluji ) denilmektedir Ülkemizde maden çeşitliliği fazladır Oysa rezerv miktarlarının eksik olmasından dolayı maden sanayii pek fazla gelişme göstermemiştir
Demirçelik fabrikaları : Kırıkkale , Karabük, Ereğli , İskenderun
Bakır işleme : Ergani ( Artvin ), Samsun ve Maden( Elazığ )
Alüminyum tesisleri : Seydişehir ( Konya )
Boraks : Bandırma
Ferro krom : Antalya ve Elazığ
Kurşun ve Çinko : Keban ( Elazığ )

MADEN VE DEMİR ÇELİK SANAYİ
6 Makine Sanayiisi :
Kara,demir,deniz ve hava yolları ulaşım araçlarının yapımı ile elektrikli aletlerin imalatı ve savunma sanayiine ait araçlar cihaz sanayisinin temelini oluşturmaktadır
Otomotiv sanayii : Bursa, İzmir, Sakarya , Kocaeli

Demiryolu araçları : Sakarya , Eskişehir ve Sivas
Gemi yapımı ( Tershane ) : Marmara bölgesi ilk sırada gelmektedir İstanbul ( Pendik Tuzla – Hasköy ) , İzmir ( Alaybey ) Ayrıca Bodrum , Marmaris ve Karadeniz kıyılarımızda kotra ve yat gibi ufak deniz araçları da yağılmaktadır
Uçak sanayii : Anakara Akıncı ’da ve Eskişehir

Elektrikli makine imalatı : Bilhassa beyaz eşya fabrikaları ülkemizde fazla gelişme göstermiştir Yurt içi ihtiyacını karşıladığı gibi yurt dışına da büyük bir oranda ihraç edilmektedir İstanbul , İzmir ve Manisa ’da gelişme göstermiştir
Savunma sanayii : Kırıkkale , ve Ankara

YERINE KOYMA PARÇA VE MAKİNA SANAYİİ
7 Çimento ,sırça ve seramik sanayii :

a) Çimento sanayiisi : Hammaddesi kireçtaşı ve kil olan çimento günümüzde en fazla kullanılan yapı malzemesidirTürkiye ’de bir çok ilde çimento fabrikası bulunmaktadır devlete ait fabrikaların yanında özel sektöre ait fabrikalarda son yıllarda artmıştır Ankara, Çanakkale , İzmir, Adana, Konya , Nevşehir ,Bolu vb illerde bulunmaktadır
b) Tuğla ve kiremit sanayisi: Uşak,Afyonkarahisar,Kütahya ve İzmir çevresinde yoğunlaşmıştır Keza Bolu, Bartın ve Eskişehir ’de de bulunmaktadır
c) Sırça sanayisi: Camın temel maddesi Sio2 minareli, sileks ve kuvars taşlarının bilhassa kuvars kumlarının eritilmesiyle oluşurİstanbul,Kırklareli, Sinop , İzmit, Bursa Mersin vb

d) Seramik sanayii : Kil toprağının çamurundan yapılan dağıtılmış eşyaların yüksek sıcaklıkta pişirilmesiyle oluşmaktadırBursa ( İznik ) Bilecik( Bozüyük), Kütahya ve Çanakkale çevresinde fabrikalar yoğunlaşmıştır
8 Orman ürünleri sanayiisi :
Bu fabrikalar ormanların daha çok kıyı bölgelerimizde bulunmasına yan olarak buralarda toplanmıştır

a) Kereste fabrikaları : Bolu , Düzce , Bartın , Ayancık , Rize , ve Ordu ’da
b) Kağıt Fabrikaları : Aksu ( Giresun ) , Çaycuma ( Zonguldak ) , Bartın, Taşköprü( Kastamonu ) , İzmit , Dalaman ( Muğla ) , Balıkesir ve Mersin Taşucu *