Türkiyenin Akarsuları ve Vadileri

Türkiyenin Akarsuları,
Türkiyenin Akarsuları ve Özellikleri,
Türkiyenin Vadileri

Türkiyenin Akarsuları Nelerdir

Ülkemiz akarsuların ve buna emrindeki olarak vadilerin sık bulunduğu bir coğrafyadadır Türkiye ’nin yeryüzü şekilleri, esas çizgileriyle, uzun sıradağlar, bir bir yükselen dağlar, platolar, tekneler ve ovalardan oluşmuş bulunduğundan, bu şekiller, akarsuların akıları ve birleşmeleri, denizlere ya da içi havzalara uzanmaları bakımından manâlı etkiler yapmıştır Bundan nedeniyle Türkiye ’de çok yer tutan dağ akarsularından, ova dere ve ırmaklarından, yayla ırmaklarından, düden derelerinden ve çaylarından dile getirmek gerekir
Belirtilmiş bir yatakta akan, sonra bir denize, bir göle dökülen ya da ovada belirsizleşen sulara dere denir Bunların küçüklerine çay, biraz daha büyük olanlarına akarsu, koskocoman olanlarına ırmak ve nehir denir

Türkiyede birçok akarsulara bunların dışarıya su ve öz kelimeleri de eklenir Mesela: Göksu, Aksu, Karasu, Zamantı Sıyı, İnözü, Acıöz, Budaközü, Hamamözü gibi Bunlar böylece kullanıldığı gibi, büyüklüklerine kadar, Göksu ırmağı, Aksu ırmağı, Aksu çayı, İnözü deresi, Budaközü deresi biçiminde de kullanılır Yerine göre su kelimesi akarsularda bir ırmağı, bir çayı, bir dereyi karşılar Öz ise, daha çok, bir akarsu karşılığındadır Türkiye ’de çoğu çay adları renklere göredir Yeşilırmak, Kızılırmak, Göksu, Bozçay, Karasu, Sarısu, Aksu, Akçay gibi Bir Takım akarsular Deliçay, Değirmendere, Tersakan,, Kocaçay gibi adlarla söylenir Türlü bölgelerimizde böyle adlarla anılan akarsular vardır

Nehir Havzalarımız

Memleketimiz akarsularının bir kısmı denize paralel uzanan dağ sıralarının irtifa bölümlerinden tamamen ve kısa yoldan denize ulaşır, çoğunca kuytu ve derin, tepede olan yamaçlı, seri akışlı ve çağlayanlı vadilerden geçerler

Doğu Karadeniz dağlarının Hopa ’dan Terme ’ye dek uzanan kuzey yamaçlarından, birbirine paralel şekilde ve kısa yoldan Karadeniz ’e inen 80 değin çağıltılı çay vardır hem Alaçam ile Bartın arasında sayıları 40 ’ı bulan ve tamamen denize inen paralel dereler sıralanmıştır Bunlar gibi, Zonguldak ile Karasu aralarında, Kocaeli yarımadasının kuzey ve güney taraflarında, Yıldız dağlarının (Istranca dağlarının) Karadeniz ’e bakan yamaçlarında sayıları 40 ’ı geçen dereler, tamamen denize inerler Bu koşul, yeni bir buhran bölgesi olan Karadeniz çanağının güneyini çeviren dağlarımızın, bu denize bakan yamaçlarından inen akarsuları ve bunların açtığı dar ve derin vadileri göstermektedir Oysa, bu sıradağlar boyunda büyük akarsular, bu dağları enine keserek ve vadilerini iyice derinleştirip yer yer genişleterek uzanırlar: Yeşilırmak Kızılırmak, Sakarya nehri ve bir dereceye dek da Yenice ırmağı (Filyos ırmağı) ve Doğankent çayı (Harşit çayı) Bu ırmaklar, boydan boya uzanan bu kıyı dağlarında boğazlar (yarmavadiler) açmış, iç bölgelere fazla uzanan geniş yerlerdeki suları toplamışlardır Bu uzun yarma vadilerin gerek deniz iklimi etkilerinin içerilere sokulabilmesi, gerekse yolların geçmesi bakımından öyle manâlı yerleri olmuştur bu arada bir yanlamasına Çoruh nehri, öte taraftan Kelkit ırmağı, öbür doğrultularda, sıradağlar arasından geçerek akar, kaynak yerlerinde birbirine yanaşırlar Açtıkları vadilerin yerleriyle buradaki sıradağların meydana gelişleri aralarında yakın ilgi vardır

Akarsuların denizlere ulaşmaları ve çizdikleri yollar bakımından, bir dereceye kadar, buna benzer bir durumu Akdeniz boyunda da görmek mümkündür Burada Amanos dağlarından İskenderun körfezine kısa yoldan ve birbirine paralel olarak inen, fazla sayıdaki dereler ile MersinSilifke aralarında dağların denize bakan yamaçlarından inen dereler, daha batıda OvacıkManavgat arasının kıyı boyu dereleri sıcacık ve derin vadilere gömülmüş, çok uygun seri akışlı ve çağlayanlı, kısa akarsular halinde, fazla sayıda sıralanmışlardır Yeniden bu kıyılarda benzer durumu Güneybatı Anadolu kıyılarında da bakmak mümkündür Bu durumda yeniden yakın bir jeolojik geçmişte Doğu Akdeniz Bölgesindeki çöküntülere karşılık, Anadolu karasının yükselmeleri ile ilgilidir *