Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Türkiye'deki madenler
Türkiye'deki enerji kaynakları
Türkiyede yer alan ve işletilen başlıca madenlerin dağılışı şöyledir:
a) Demir:
Demir, insan oğlunun bildiği en eski madenlerden biridir Günümüzde de ağır sanayinin belli başlı metali demirdir Demirin fazla geniş bir alanının olması, ona büyük bir tartı kazanmıştır
Yurdumuzun bir fazla uygun demir yatakları olmakla birlikte bunların kayda değer bir bölümü işletilmeye kullanışlı değildir Türkiyede iki esas demir madeni havzası bulunmaktadır (harita 16) bunlardan biri Sivas Malatya arasındadır Bu bölümün manâlı yatakları Divriği, Hekimhan ve Hasan çelebi'dedir Demir çelik sanayimizin ihtiyacının manâlı bir bölümünün yüksek verimli olan bu yataklar karşılar Buradan çıkarılan çiğ cevher, demir yoluyla Samsun'a oradan da gemilerle Ereğliye taşınır İkinci havza, Kayseri'den Adana ve Kahraman Maraş'a uzanmaktadır Bu bölümün kayda değer yatakları da Mansurlu ve Karamadazı'dır Bu iki havzanın dışarıda; Bitlis, Sakarya, Eskişehir ve Balıkesir yörelerinde de demir cevheri yatakları vardır
b) Bakır:
İnsanların bir zamanlar beri bilip kullandığı madenlerden biride bakırdır Günümüzde, elektronik ve elektroteknik sanayinde uçak, motor ve konut aletleri yapımı başta almak üzere bir çok sanayi dalında yaygın olarak kullanılan bir madendir Ülkemizde bakır yatakları genellikle çinko ve kurşun yatakları ile birlikte bulunur
Bakır, Türkiyenin bir çok uygun bulunmakla birlikte, işletilen manâlı yataklar iki yörededir (Harita 17) bunlar; Murgul (Artvin) ile Küre (Kastamonu) dedir Bakır yataklarının en yaygın olduğu birim, Dogu Karadeniz'dir Murgul dıştan; maden köy (Rize), Körü başı, Lahanos, Asarcık (Giresun), Kutlular ve Alaca dağ (Trabzon) da da bakır yatakları vardır Yurdumuzda bunlar dışındaki bakır yatakları, Koyu Hisar (Sivas) ile Maden köy (Siirt) dedir Maden (Elezıg) deki bakır yatakları, çok eskiden buyana işletildiği için hesaplı değerini yitirmiş ve kapatılmıştır
Türkiyede çıkarılan bakır, iç tüketime yetmediğinden her sene, bir miktar bakır ithal edilmektedir
c) Krom:
Krom; sert, cilalanabilen ve paslanmayan bir maden olduğu için, madeni eşya yapımında büyük tartı taşır Bu maden, çeliğin sertleştirilmesinde ve paslanmayı önlemek için çelik eşyaların kaplanmasında kullanılır
Türkiye, 19 yüzyılın başlarına kadar dünya krom üretiminin yarısından çoğunu gerçekleştiriyordu Ama Rusya federasyonu, Güney Afrika Hindistan ve Küba'da yüksek nitelikli krom yataklarının bulunmasıyla Türkiye eski üstünlüğünü kaybetmiştir aynı zamanda yurdumuz, dünyanın sayılı krom üreticileri aralarında yer almaya devam etmektedir
Türkiye'de krom yatakları epeyce yaygın ve dağınıktır Böylece ancak yurdumuzda bilinen krom yataklarının sayısı 700'ü geçmektedir Bu yatakların toplandığı belli başlı yöreler şunlardır
Guleman Elazığ,
Fethiye Köyceğiz Denizli,
Bursa Eskişehir,
Kop Dağı (Doğu Karadeniz),
İskender İslahiye Kahraman Maraş,
Kayseri Adana İçel,
Ülkemizde, ferro krom tesislerinin yetersizliği sebebiyle üretilen kromun kayda değer bir bölümü çiğ olarak ihraç edilmektedir Kromun başvuru formu alanının yaygın oluşu sebebiyle Türkiyede üretilen krom, dış piyasada tekrar tekrar alıcı bulmaktadır Son yıllarda krom üretimi kesintisiz çoğalma göstermiştir
ç) Boksit:
Boksit, alüminyumun çiğ maddesidir Çok hafif olduğu için uçak sanayide, araba, ev eşyası, elektrik malzemesi yapımında kullanılır Esas boksit yatakları; Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), İslahiye (Gaziantep) ve Milas'tadır Boksit yatakları içinde en önemlisi Seydişehir'dekidir Seydişehir alüminyum fabrikasının ihtiyacını tedarik eden yataklar, Suğla gölünün batısındaki dışarı giden gelmez dağlarının eteklerindedir
Alüminyumun elde edilmesi sırasında, fazla yüksek miktarda elektrik enerjisi tüketilir böylece elektrik enerjisinin ucuza mal edildiği (Su güçünden elektrik elde edilen) ülkelerde, alüminyum sanayi daha çok gelişmiştir Seydişehir alüminyum fabrikasının elektrik gereksiniminin karşılamak amacı ile Oyma pınar Barajı ve Hidro elektrik Santrali yapılmıştır
d) Bor Mineralleri:
Bor mineralleri, sanayide sayısız denicek değin fazla çeşitli işlerde kullanılmaktadır Bor minerallerinden elde edilen boraks ve asit borik; bilhassa nükleer alanda, jet ve roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, dokuma boyaları, cam elyafı ve kağıt sanayinde kullanılmaktadır Bor mineralleri, dünyanın sayılı bir kaç ülkesinde bulunur Bunlar içinde yedekleriyle en zengin ülke, Türkiye'dir Oysa üretimin ve ihracatın sınırlı olması nedeniyle bu maden, yurt ekonomisinde kayda değer bir yer tutmaktadır
bor yatakları; Kütahya, Eskişehir ve Balıkesir'dedir Bor minerallerini işletmek için Bandırma ve Kırka'da tesisler kurulmuştur
e) Kükürt:
Kükürt; kimya, lastik ve boya sanayinde, barut ve gübre yapımında, zirayi mücadelede kullanılır Kükürdün bağcılıkta manâlı bir yeri vardır Asmaların ve sebzelerin yapraklarında üreyen bakteriler, kükürtsü bileşiklerle değil edilir
Türkiyede önemli kükürt yatakları Keçi borlu (Isparta) dadır, Son yıllarda, hesaplı olmadığı için buradaki imal durdurulmuştur
f) Zımpara Taşı:
Zımpara taşı; hassa optik araçların merceklerinin parlatılmasında, zımpara kağıdı ve özel çimento yapımında kullanılır Taşları ve madenleri cilalamak için de toz halindeki zımpara taşından yararlanılır Ayrıca zımpara, bileği taşı olarak da kullanılır
Ilk Önce Tire edinmek üzere İzmir'in bir çok ilçesinde, Akça bölge (Manisa) yöresinde, Söke, Karacasu (Kültürlü) Yatahan, Milas civarında ve Denizlinin Tavas ile Buldan ilçelerinde zımpara taşı yatakları vardır Üretimin büyük bir bölümü ihraç edilmektedir
g) Barit:
Baritin tatbik alanı oldukça geniştir Boya, cilt, kimya, şeker, cam, kauçuk sanayilerinde ve hap yapımında kullanılır Petrol aramalarında da sondaj kuyularını ve duvarlarını sabitleştirmede fazla işe yarar
Türkiye, barit rezervlerinin zenginliği bakımından dünyada ilk sıralarda yer alır Türkiye'deki üretimin büyük bir bölümü; Alanya, Gazipaşa (Antalya) ile Köprü başı Dereli (Giresun) ve Beyşehir (Konya) yörelerindeki yataklardan sağlanmaktadır
h) Tuzlu:
Tuz, günlük ihtiyaçların yanı sıra; dericilik, konservecilik, zeytincilik ile kimya ve dokuma sanayinde kullanılmaktadır Kara yollarında kar ve buzla mücadelede de tuzdan yararlanılır
Türkiyenin tuzlu ihtiyacı; Denizlerden, göllerden, kaya ve kaynak tuzlarından karşılanmaktadır
Son 15 yılda, göl tuzlarındaki tuz üretimi, çabuk artarak 3 katına çıkmıştır Şuanda ülkemizdeki tuz üretiminin yaklaşık üç de ikisi göl tuzlarından elde edilmektedir Ülkemizdeki en büyük göl tuzları Tuzlu gölünde yer almaktadır bunun dışında Konya Karapınar ve Kayseri'de de göl tuzları bulunmaktadır
Ülkemizdeki deniz tuzlarının en önemlisi İzmir'deki cam altı tuzlasıdır Türkiye'nin takvim tuz üretiminin dörtte birinden fazlasını burası sağlamaktadır Keza; İstanbul (Tuzla) Edirne (Tekke göl) ve Adana (Akdeniz) tuzlarından da tuz elde edilmektedir
Türkiye, kaya tuzu kaynakları bakımından fazla zengindir Kaya tuzu yataklarının başlıcaları; Çankırı, Kars, (Kağızım) Iğdır (Tuzluca) Nevşehir (Gül büyük kasaba ve tuz köy) Yozgat (Yerköy ve sekili) ve Erzurum (Oltu) illerindendir
Yer altı sularının, tuzlu alanlarından geçerek kaynak biçiminde ortaya çıkmasıyla oluşan kaynak tuzları da tuz üretiminde kayda değer yer tutar Türkiye'de 40 civarında kaynak tuzlasının tuzlu elde edilmektedir
ı) Öteki madenler:
Türkiye'de yukarıda açıklanan esas madenler dıştan çok sayıda maden işletilmektedir Manganez, antimon, civa, volfram, asbest, nikel, flüorit, fosfat, manyezit, kurşun ve çinko bunların başlıcalarıdır (harita 19)
Kurşun ve cinko, başlıca bakır yatakları ile birlikte bulunur Başlıcaları: Ak dağ madeni (Yozgat), Sırça ardı (Niğde), Koyulhisar (Sivas) Yenice (Çanakkale) ve köprübaşı (Trabzon)'ındadır
Antimon, Kurşunla karıştırılarak mühimmat ve batarya yapımında kullanılır Yüksek verimli antimon yatakları: Niğde, Tokat ve Ödemiş'tedir
Civa, akıcı haldeki tek madendir Eczacılıkta ve elektrik araçlarının yapımında kullanılır Türkiyenin civa yatakları; İzmir, Konya, Uşak, Niğde ve Balıkesir yörelerindedir Idareli olmadıkları için üretimleri durdurulmuştur
Volfram, nitelikli çelik ve yüksek sıcaklığa dayanıklı boya yapımında, elektrik ve elektronik sanayilerinde kullanılan çok kayda değer bir madendir En kayda değer volfram (Tungsten) yatağı, Uludağ'dadır Hesaplı değeri olmadığı için, son 10 yıldır üretim yapılmamaktadır *
Türkiye'deki enerji kaynakları
Türkiyede yer alan ve işletilen başlıca madenlerin dağılışı şöyledir:
a) Demir:
Demir, insan oğlunun bildiği en eski madenlerden biridir Günümüzde de ağır sanayinin belli başlı metali demirdir Demirin fazla geniş bir alanının olması, ona büyük bir tartı kazanmıştır
Yurdumuzun bir fazla uygun demir yatakları olmakla birlikte bunların kayda değer bir bölümü işletilmeye kullanışlı değildir Türkiyede iki esas demir madeni havzası bulunmaktadır (harita 16) bunlardan biri Sivas Malatya arasındadır Bu bölümün manâlı yatakları Divriği, Hekimhan ve Hasan çelebi'dedir Demir çelik sanayimizin ihtiyacının manâlı bir bölümünün yüksek verimli olan bu yataklar karşılar Buradan çıkarılan çiğ cevher, demir yoluyla Samsun'a oradan da gemilerle Ereğliye taşınır İkinci havza, Kayseri'den Adana ve Kahraman Maraş'a uzanmaktadır Bu bölümün kayda değer yatakları da Mansurlu ve Karamadazı'dır Bu iki havzanın dışarıda; Bitlis, Sakarya, Eskişehir ve Balıkesir yörelerinde de demir cevheri yatakları vardır
b) Bakır:
İnsanların bir zamanlar beri bilip kullandığı madenlerden biride bakırdır Günümüzde, elektronik ve elektroteknik sanayinde uçak, motor ve konut aletleri yapımı başta almak üzere bir çok sanayi dalında yaygın olarak kullanılan bir madendir Ülkemizde bakır yatakları genellikle çinko ve kurşun yatakları ile birlikte bulunur
Bakır, Türkiyenin bir çok uygun bulunmakla birlikte, işletilen manâlı yataklar iki yörededir (Harita 17) bunlar; Murgul (Artvin) ile Küre (Kastamonu) dedir Bakır yataklarının en yaygın olduğu birim, Dogu Karadeniz'dir Murgul dıştan; maden köy (Rize), Körü başı, Lahanos, Asarcık (Giresun), Kutlular ve Alaca dağ (Trabzon) da da bakır yatakları vardır Yurdumuzda bunlar dışındaki bakır yatakları, Koyu Hisar (Sivas) ile Maden köy (Siirt) dedir Maden (Elezıg) deki bakır yatakları, çok eskiden buyana işletildiği için hesaplı değerini yitirmiş ve kapatılmıştır
Türkiyede çıkarılan bakır, iç tüketime yetmediğinden her sene, bir miktar bakır ithal edilmektedir
c) Krom:
Krom; sert, cilalanabilen ve paslanmayan bir maden olduğu için, madeni eşya yapımında büyük tartı taşır Bu maden, çeliğin sertleştirilmesinde ve paslanmayı önlemek için çelik eşyaların kaplanmasında kullanılır
Türkiye, 19 yüzyılın başlarına kadar dünya krom üretiminin yarısından çoğunu gerçekleştiriyordu Ama Rusya federasyonu, Güney Afrika Hindistan ve Küba'da yüksek nitelikli krom yataklarının bulunmasıyla Türkiye eski üstünlüğünü kaybetmiştir aynı zamanda yurdumuz, dünyanın sayılı krom üreticileri aralarında yer almaya devam etmektedir
Türkiye'de krom yatakları epeyce yaygın ve dağınıktır Böylece ancak yurdumuzda bilinen krom yataklarının sayısı 700'ü geçmektedir Bu yatakların toplandığı belli başlı yöreler şunlardır
Guleman Elazığ,
Fethiye Köyceğiz Denizli,
Bursa Eskişehir,
Kop Dağı (Doğu Karadeniz),
İskender İslahiye Kahraman Maraş,
Kayseri Adana İçel,
Ülkemizde, ferro krom tesislerinin yetersizliği sebebiyle üretilen kromun kayda değer bir bölümü çiğ olarak ihraç edilmektedir Kromun başvuru formu alanının yaygın oluşu sebebiyle Türkiyede üretilen krom, dış piyasada tekrar tekrar alıcı bulmaktadır Son yıllarda krom üretimi kesintisiz çoğalma göstermiştir
ç) Boksit:
Boksit, alüminyumun çiğ maddesidir Çok hafif olduğu için uçak sanayide, araba, ev eşyası, elektrik malzemesi yapımında kullanılır Esas boksit yatakları; Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), İslahiye (Gaziantep) ve Milas'tadır Boksit yatakları içinde en önemlisi Seydişehir'dekidir Seydişehir alüminyum fabrikasının ihtiyacını tedarik eden yataklar, Suğla gölünün batısındaki dışarı giden gelmez dağlarının eteklerindedir
Alüminyumun elde edilmesi sırasında, fazla yüksek miktarda elektrik enerjisi tüketilir böylece elektrik enerjisinin ucuza mal edildiği (Su güçünden elektrik elde edilen) ülkelerde, alüminyum sanayi daha çok gelişmiştir Seydişehir alüminyum fabrikasının elektrik gereksiniminin karşılamak amacı ile Oyma pınar Barajı ve Hidro elektrik Santrali yapılmıştır
d) Bor Mineralleri:
Bor mineralleri, sanayide sayısız denicek değin fazla çeşitli işlerde kullanılmaktadır Bor minerallerinden elde edilen boraks ve asit borik; bilhassa nükleer alanda, jet ve roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, dokuma boyaları, cam elyafı ve kağıt sanayinde kullanılmaktadır Bor mineralleri, dünyanın sayılı bir kaç ülkesinde bulunur Bunlar içinde yedekleriyle en zengin ülke, Türkiye'dir Oysa üretimin ve ihracatın sınırlı olması nedeniyle bu maden, yurt ekonomisinde kayda değer bir yer tutmaktadır
bor yatakları; Kütahya, Eskişehir ve Balıkesir'dedir Bor minerallerini işletmek için Bandırma ve Kırka'da tesisler kurulmuştur
e) Kükürt:
Kükürt; kimya, lastik ve boya sanayinde, barut ve gübre yapımında, zirayi mücadelede kullanılır Kükürdün bağcılıkta manâlı bir yeri vardır Asmaların ve sebzelerin yapraklarında üreyen bakteriler, kükürtsü bileşiklerle değil edilir
Türkiyede önemli kükürt yatakları Keçi borlu (Isparta) dadır, Son yıllarda, hesaplı olmadığı için buradaki imal durdurulmuştur
f) Zımpara Taşı:
Zımpara taşı; hassa optik araçların merceklerinin parlatılmasında, zımpara kağıdı ve özel çimento yapımında kullanılır Taşları ve madenleri cilalamak için de toz halindeki zımpara taşından yararlanılır Ayrıca zımpara, bileği taşı olarak da kullanılır
Ilk Önce Tire edinmek üzere İzmir'in bir çok ilçesinde, Akça bölge (Manisa) yöresinde, Söke, Karacasu (Kültürlü) Yatahan, Milas civarında ve Denizlinin Tavas ile Buldan ilçelerinde zımpara taşı yatakları vardır Üretimin büyük bir bölümü ihraç edilmektedir
g) Barit:
Baritin tatbik alanı oldukça geniştir Boya, cilt, kimya, şeker, cam, kauçuk sanayilerinde ve hap yapımında kullanılır Petrol aramalarında da sondaj kuyularını ve duvarlarını sabitleştirmede fazla işe yarar
Türkiye, barit rezervlerinin zenginliği bakımından dünyada ilk sıralarda yer alır Türkiye'deki üretimin büyük bir bölümü; Alanya, Gazipaşa (Antalya) ile Köprü başı Dereli (Giresun) ve Beyşehir (Konya) yörelerindeki yataklardan sağlanmaktadır
h) Tuzlu:
Tuz, günlük ihtiyaçların yanı sıra; dericilik, konservecilik, zeytincilik ile kimya ve dokuma sanayinde kullanılmaktadır Kara yollarında kar ve buzla mücadelede de tuzdan yararlanılır
Türkiyenin tuzlu ihtiyacı; Denizlerden, göllerden, kaya ve kaynak tuzlarından karşılanmaktadır
Son 15 yılda, göl tuzlarındaki tuz üretimi, çabuk artarak 3 katına çıkmıştır Şuanda ülkemizdeki tuz üretiminin yaklaşık üç de ikisi göl tuzlarından elde edilmektedir Ülkemizdeki en büyük göl tuzları Tuzlu gölünde yer almaktadır bunun dışında Konya Karapınar ve Kayseri'de de göl tuzları bulunmaktadır
Ülkemizdeki deniz tuzlarının en önemlisi İzmir'deki cam altı tuzlasıdır Türkiye'nin takvim tuz üretiminin dörtte birinden fazlasını burası sağlamaktadır Keza; İstanbul (Tuzla) Edirne (Tekke göl) ve Adana (Akdeniz) tuzlarından da tuz elde edilmektedir
Türkiye, kaya tuzu kaynakları bakımından fazla zengindir Kaya tuzu yataklarının başlıcaları; Çankırı, Kars, (Kağızım) Iğdır (Tuzluca) Nevşehir (Gül büyük kasaba ve tuz köy) Yozgat (Yerköy ve sekili) ve Erzurum (Oltu) illerindendir
Yer altı sularının, tuzlu alanlarından geçerek kaynak biçiminde ortaya çıkmasıyla oluşan kaynak tuzları da tuz üretiminde kayda değer yer tutar Türkiye'de 40 civarında kaynak tuzlasının tuzlu elde edilmektedir
ı) Öteki madenler:
Türkiye'de yukarıda açıklanan esas madenler dıştan çok sayıda maden işletilmektedir Manganez, antimon, civa, volfram, asbest, nikel, flüorit, fosfat, manyezit, kurşun ve çinko bunların başlıcalarıdır (harita 19)
Kurşun ve cinko, başlıca bakır yatakları ile birlikte bulunur Başlıcaları: Ak dağ madeni (Yozgat), Sırça ardı (Niğde), Koyulhisar (Sivas) Yenice (Çanakkale) ve köprübaşı (Trabzon)'ındadır
Antimon, Kurşunla karıştırılarak mühimmat ve batarya yapımında kullanılır Yüksek verimli antimon yatakları: Niğde, Tokat ve Ödemiş'tedir
Civa, akıcı haldeki tek madendir Eczacılıkta ve elektrik araçlarının yapımında kullanılır Türkiyenin civa yatakları; İzmir, Konya, Uşak, Niğde ve Balıkesir yörelerindedir Idareli olmadıkları için üretimleri durdurulmuştur
Volfram, nitelikli çelik ve yüksek sıcaklığa dayanıklı boya yapımında, elektrik ve elektronik sanayilerinde kullanılan çok kayda değer bir madendir En kayda değer volfram (Tungsten) yatağı, Uludağ'dadır Hesaplı değeri olmadığı için, son 10 yıldır üretim yapılmamaktadır *
