Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler ve İklim Tipleri Nelerdir?

Ülkemiz, kuzey yarım kürede yer almakla birlikte, iklim sınıflandırmasında Akdeniz ikliminin bulunduğu bölgeye dahildir Dört mevsimin yaşandığı ülkemizde birçok etmenden dolayı kısa mesafelerde iklim değişiklikleri görülür Peki Türkiye’nin iklimini etkileyen durumlar nelerdir, ülkemizin iklim tipleri hakkında detaylı bilgiler vereceğiz

Yer şekillerinin engebeli olması



Yükselti

Dağların uzanış yönü



Denizsellik olarak sayılabilir Bundan dolayı ülkemizde birçok farklı iklim türü bulunur Örneğin Karadeniz Bölgesi’nde Ilıman okyanus iklimi görülürken, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yarı kurak step iklimi görülür Doğu Anadolu bölgemize ise yükseklikten kaynaklanan soğuk karasal iklim hakimdir

Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler



Türkiye’de iklimin dağılışını etkileyen faktörler matematik ve özel konumdur

1Matematik Konum (Mutlak Konum)



Matematik konum, bir bölgenin dünyada üzerinde enlem ve boylam çizgileri ile belirlenen yeridir Ülkemiz 3642 kuzey enlemi ve 2645 doğu boylamlarında yer almaktadır Matematik konumun sonucunda Ekvatora olan yakınlıktan dolayı ılıman iklimin etkisi altında kalmıştır Yaz aylarında güneyden gelen sıcak havanın altına girerken, kış mevsiminde ise kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin etkisi altına girer

Matematik konumun ülkemiz üzerinde bir diğer etkisi ise dört mevsiminde belirgin bir şekilde yaşanmasıdır Ayrıca ülkemiz yengeç dönencesinde yer aldığından dolayı güneş ışınlarını dik açıyla almaz

Matematik konumun diğer bir sonucu olarak ise, Akdeniz kıyısındaki sıcaklığın, Ekvatora daha uzak olan Marmara ve Karadeniz’e göre daha yüksek olmasıdır

2Özel Konum

Türkiye’de iklimin dağılışını etkileyen bir diğer faktör ise özel konumdur Özel konumun etkisi olmasaydı, sıcaklık güneyden kuzeye doğru sürekli bir artış gösterir ve enlemleri aynı olan bölgelerin hepsinde aynı iklim tipi hakim olurdu Ancak ülkemizde aynı enlemdeki her yerin iklim özelliğinin aynı olmadığı gibi kısa mesafelerde bile iklimler fazlasıyla değişebilmektedir Bunun sebepleri:

Karaların ve denizlerin dağılışı

Yükselti

Enlem

Dağların uzanış yönü ve bakı

Basınç merkezlerinin etkisi ve rüzgarlardır

aKara ve Denizlerin Dağılışı

Karalar erken ısınıp erken soğurken denizler geç ısınıp geç souğuma özelliğine sahiptir Denizlerdeki bu durumdan dolayıda kıyı kesimlerde iklim diğer yerlere göre daha ılımandır Türkiye’de kıyılardan içlere girildikçe karasal iklim baş gösterir Karasal ikliminden dolayı iç kesimler yazın daha fazla ısınırlen kışın daha çok soğuma özelliğine sahiptir Karasal iklimin kışın soğuma özelliği ülkemizde daha ağır basmaktadır Kış mevsiminde karadeniz kıyıları, daha güneydeki iç kesimlere göre daha sıcaktır Örneğin, Samsun ilinde ocak ayındaki sıcaklık 7 C dolaylarındayken, daha iç kesimlerde bulunan Konya ilinde 0 C’dir Bu durum Karadeniz bölgesindeki denizsellik etkisinden dolayı ortaya çıkmaktadır



Kara ve denizlerin dağılışı, günlük ve yıllık sıcaklık farklarının oluşumunda da önemli bir etkiye sahiptir Türkiye’de kıyı kesimlerden içlere girildikçe denizin etkisi ve buna bağlı olarak azalan nem oranından dolayı, günlük ve yıllık sıcacklık farklarında artış ortaya çıkar Nem oranının azalmasından dolayı yıllık düşen yağmur miktarında da azalma olur

Örnek verecek olursak, Ege Bölgesinde denizin ve nemin etkisinden dolayı yıllık sıcaklık farkı 19 C, Doğu Anadolu’da ise yıllık sıcaklık farkı 33 C civarlarındadır İç kesimde bulunan Doğu Anadolu’da yıllık sıcaklıklık farkı, Ege Bölgesine göre yüksek olduğundan dolayı yağış miktarında azalma olmaktadır

bYükselti

Yükselti, iklimin dağılışını etkileyen diğer önemli etkenlerden biridir Türkiye’de ortalama yükselti fazladır ve batıdan doğuya gidildikçe artmaktadır Doğu Anadolu Bölgesinde ortalama yükselti 2000 metreyi geçmektedir Yükseltinin artmasına bağlı olarak doğuya doğru sıcaklık ortalamaları düşmekte ve yükseltinin fazla olduğu kısımlarda kar yağışları güz ayında düşmeye başlar ve 6 ay boyunca kar örtüsü kalır Yükseltinin değişmesiyle birlikte kısa mesafelerde sıcaklık farkı ortaya çıkmaktadır Örneğin, Kars Platosunda yaz mevsiminde sıkcaklık ortalaması düşük ve hava serindir ancak buraya yakın mesafede bulunan Iğdır Ovası’nda sıcaklıklar oldukça yüksektir



dBasınç Merkezlerinin Etkisi ve Rüzgarlar

Türkiye bulunduğu mutlak konum itibariyle, kuzeyden ve güneyden gelen hava kütlelerinin karşılaşma bölgesidir Kışları kuzey kesimdeki Sibirya’dan ülkemize gelen yüksek basınç alanı ve İzlanda’dan gelen alçak basınç alanının etkisi altında kalır Sibirya üzerinden ülkemize gelen yüksek basınç sonucu, kış mevsimi sert ve soğuk geçer



Türkiye’deki İklim Tipleri

Türkiye’de görülen iklim tipleri Karadeniz, Akdeniz ve Karasal iklim olmak üzere üç tiptir Bunların yanı sıra Trakya ve İçbatı Anadolu bölgelerinde geçiş iklimi hakimdir

1Karadeniz İklim

Karadeniz iklim özelliklerinin görüldüğü yerler: Marmama Bölgesi’nin Karadenize kıyısı olan kısımları ve Karadeniz Bölgesinde görülür Yazları serin (1315 C), kışları ılık (67 C) geçtiğinden dolayı yıllık sıcaklık farkı azdır

– Yılın her mevsimi yağış görülür



Yıllık ortalama yağış miktarı 7002400 mm civarlarındadır

Karadeniz’in doğu kısımları en fazla yağışı sonabahar mevsiminde alırlen en az yağmuru ilkbahar mevsiminde alır

Orta Karadeniz kesimine yağışın en fazla düştüğü mevsim kış olurken, en az yağış yaz mevsiminde düşmektedir Yıllık ortalama yağış miktarı 7001000 mm’dir Karadeniz’in diğer bölgelerine göre yağış miktarının az olması, geri kısımda bulunan dağların kıyıdan uzakta ve yükseltisinin düşük olmasına bağlanır

Doğal birki örtüsü ormandır



Türkiye’de bulutlu gün sayınının, nem oranının ve yağş miktarının en fazla olduğu, sıcaklık farkı, güneşli gün sayısı ve buna bağlı olarak güneş enerjisinden faydalanma durumu en düşük olan iklim tipidir

2Akdeniz İklimi



İsminden de anlayşılacağı üzere, görüldüğü yerlerin başında Akdeniz Kıyıları gelir Bunun yanı sıra Ege Ve Marmara’nın kıyılarında da görülmektedir Ancak Ege ve Marmara’da bu iklimin görüldüğü yerler, Akdeniz kıyılarına göre 23 C düşük sıcaklığa sahiptir Bu iklimin özellikleri olarak:

Yaz mevisimi sıcak ve kurak geçer

Kış mevsimi ılık ve yağışlıdır

Yıllık sıcaklık ortamalası 1820 C arasındadır

Yağışlar yağmur şeklindedir

Kar ve don olayı nadir yaşanır

Cephe yağışları görülür

Yıllık yağış ortalaması 6001000 civarıdır

Bitki örtüsü zeytin, zakkum, mersin, kocayemiş, defne gibi bitkilerden oluşan makilerdir

3Karasal İklim



Türkiye’nin İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine hakim olan iklim tipidir Karasal iklim, bu üç bölgemizde de bazı farklılıklar göstermektedir

31 İç Anadolu Tipi

Yaz ayları sıcak ve kurak geçerken, kış ayları soğuk ve kar yağışlıdır

Yıllık sıcaklık farkı yüksektir

Ocak ayı ortalam sıcaklığı 0 C, Temmuz sıcaklık ortalaması 25 C’dir

Yıllık yağış miktarı 530 mm civarındadır

Yıl içersinde yağışların büyük kısmı ilkbahar ve kış aylarında düşer

Kış yağışları kar şeklindedir

Konveksiyonel yağışlar görülür

Bitki örtüsü steptir

32 Doğu Anadolu Tipi

Karasal iklim türünün en şiddetli hali bu kesimlerde görülmektedir

Kış aylarında sıcaklık ortalaması 2 C ile 12 C arasındadır

Türkiye’de kışların en soğuk geçtiği yerlerdir (Yükseltiden dolayı)

Kar yağışı ve don olayları çok sık görülür ve kar uzun süre yerde kalır

Don olaylarının en erken başlayıp en erken bittiği iklim bölgesidir

Yıllık yağış ortalaması 492 mm’dir

Ocak ayı ortalama sıcaklığı 11 C, Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 18,6 C’dir

En fazla yağış yaz mevsiminde görülür

Doğal bitki örtüsü yaz yağışlarıyla yeşeren çayırlardır

33 Güneydoğu Anadolu Tipi

Bu kesimin batı tarafında Akdeniz iklimi hakimken, doğuya gidildikçe karasal iklimin etkisi artmaktadır

Bu Karasallık oranı yüksek olan kesimlerde kış mevsiminin ortalama sıcaklığı 25 C civarlarındadır

Kar ve don olayları Doğu Anadolu tipindeki iklim kadar kendini göstermez

Yaz aylarının en yüksek sıcaklık değerleri bu kesimlerde görülür (29 C 31 C)

Sıcaklığa bağlı olarak, kuraklık fazladır

Yıllık ortalama yağış miktarı 400700 mm civarında olmakla bilrikite e fazla yağış kış ve ilkbahar mevsimlerinde düşer Yaz ayları kurak geçer

Bitki örtüsü steptir