Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
elektronikci
FD Üye
Piramitler, insanlık tarihinin en ünlü ve en merak uyandıran yapıları ortasında yer alıyor. Her ne kadar en meşhurları Mısır'da bulunan piramitler olsa da, aslında dünyanın farklı yerlerinde piramitler var.
Peki ülkemizde de 'Türkiye'nin piramitleri' olarak bilinen yüzlerce yapı olduğunu söylesek… Aslında bu yapıların farklı bir ismi var ve tam olarak piramit değiller. Tümülüs ismi verilen bu yapılar, Anadolu'da, Trakya'da, Orta Asya'da, Rusya'da ve Meksika'da görülen mezar odaları. Lakin alışılmış ki bu mezar odalarını özel kılan birtakım ayrıntılar var.
Tümülüsleri uzaktan gördüğünüzde bir 'tepecik' sanabilirsiniz
Türkiye'de neredeyse her bölgede görülen ancak ağır olarak Trakya ve Ege'de bulunan tümülüsler, mezar odaları üzerine toprak ya da taş yığılarak oluşturulan, huni formu verilen ve tepecik üzere görünen yapılar.
Genel olarak krallar, aileleri ve soylular için yapıldığı düşünülen tümülüsler; yapıldıkları periyoda, doruğun ve mezar odasının biçimine, niteliğine, meyyitin gömülüş haline nazaran farklı çeşitlerde bulunabiliyor.
Anadolu'da meyyit gömme geleneğine aslında çok da benzemeyen bu formül, Frigler tarafından Trakya ve Makedonya bölgelerinden Anadolu'ya getirilmiş ve akabinde da farklı devirlerde farklı büyüklüklerde pek çok tümülüs yapılmış.
Tümülüslerin içinde ne var?
Milattan evvel sekizinci yüzyıldan itibaren Anadolu'da yaygın olarak görülmeye başlayan tümülüslerin bazıları Friglere aitken, kimi tümülüsler de Lidyalılara ilişkin. Birebir vakitte Traklara ilişkin de Trakya bölgesinde pek çok tümülüs bulunuyor. Friglere ilişkin tümülüslere yüklü olarak Ankara ve civarında bulunurken, Lidyalılara ilişkin tümülüsler ise Manisa ve Uşak etrafında karşımıza çıkıyor. Kimi tümülüslerde ise ayrı bir mezar odası bulunmuyor ve meyyit ahşap tabut gibisi yapıların içinde yatay olarak toprağa gömülerek üzerine yeniden taş ve toprak yığılıyor.
Frigler tarafından yapılan tümülüsler genelde bir ahşap ve kapalı mezar odası ile üzerine yığılmış toprak ve taşlardan oluşurken Lidyalılar genelde ahşap değil taş odalar kullanmışlar ve bu odalara bir kapı ile giriş eklemişler. Lakin temelde Friglerin geleneğini takip etmişler.
Ayrıca tümülüslerin üzerine yığılan toprağın ve taşın yüksekliği, gömülü olan kişinin ne kadar kıymetli biri olduğuna nazaran de değişiklik gösteriyor.
Tümülüsler de tıpkı öbür pek çok anıt mezar üzere, içerisinde ölüyle birlikte çeşitli ganimetleri barındırıyor. Bu odaların aslında ölen kişinin 'ahiretteki evi' olacağına inanılıyor ve bu sebeple mezar odalarına tunç ve bakır kaplar, testiler, heykelcikler, ahşap masa, 'yataklar', türlü takılar gibi pek çok şey bırakılıyormuş. Meyyitin kendi eşyalarının yanında, mezar odalarına ölülerin yakınları da 'hediyeler' bırakabiliyormuş. Yapılan çalışmalarda kimi kümülüslerden yüzlerce farklı eşya çıkabildiği biliniyor.
Türkiye'nin en büyük tümülüsü Alyattes, 69 metre yüksekliğinde
Alyattes tümülüsü, Türkiye'de en çok tümülüsün bir ortada bulunduğu bölgelerden biri olan Manisa, Salihli'deki Bin Doruklar bölgesinde yer alıyor. Sardes Antik Kenti yakınlarındaki bölgede günümüzde 115 adet tümülüs bulunuyor. Fakat bu tümülüslerin sayısının eski yıllarda çok daha fazla olduğu; tarım ve definecilik faaliyetleri ile tahrip edildikleri düşünülüyor.
Alyattes tümülüsü, 355 metre çapında, 69 metre yüksekliğinde ve etrafının uzunluğu ise 1115 metre. Bu devasa tümülüs, tıpkı vakitte dünyanın da en büyük tümülüsleri ortasında yer alıyor.
Milattan evvel 6. - 7. yüzyıl ortasında bir devirde yapıldığı bilinen tümülüs, ne yazık ki keşfedildiği eski çağlarda bile çoktan yağmalanmış olduğundan mezar odasının içerisinde neler olduğuna dair kesin bir bilgi bulunmuyor.
Alyattes tümülüsü, Lidya hükümdarı Kroisos'un babası Alyattes'in mevti sonrası yapılan bir tümülüs. Bu tümülüsün imalinde 16 tonluk taş bloklar kullanıldığı biliniyor. Tümülüsün etrafının taşlarla çevrili olduğu ve doruğunda de kitabeler bulunduğu üzere kimi bilgiler, antik Yunan'ın ünlü tarihçilerinden Herodot tarafından anlatılmış.
Herodot, gördüğü yapıyı şu sözlerle anlatmış;
''(Lidya’da) görülmeye paha bir anıt vardır. Mısır’dakiler ve Babil’deki anıtlar bir yana, o denli bir anıt vardır ki, bilinen bütün öbürlerini aşar. Bu, Kroisos’un babası Alyattes’in mezarıdır, etekleri büyük taşlarla (krepis) örülmüş bir toprak yığınıdır. Küçük esnafın, el emekçilerinin ve aşk satıcısı küçük kızların topladıkları paralarla yükseltilmiş bu anıt. En yüksek yerinde, ben oradan geçtiğim vakitte da, beş tane taş blok vardı, üzerlerinde kazılı olan yazıtlarda, buna katılan her meslek kısmının ne kadar verdiği yazılıydı... Bu mezar, çepeçevre altı stad ve iki plethron’dur; genişliği on üç plethron’dur. Yanında büyük bir göl vardır, ki Lidyalılar hiç kurumaz derler; ismi Gyges gölüdür. İşte bu bahisteki kelamım de bu kadardır.''
Herodot'un 'hiç kurumaz derler' dediği göl ise Marmara Gölü ve ne yazık ki göl, günümüzde neredeyse büsbütün kurumuş durumda…
Nemrut Dağı'nda ve Ankara Polatlı'da da değerli tümülüsler bulunuyor
Türkiye'nin en büyük ve kıymetli tümülüslerinden ikisi de Nemrut Dağı'nda ve Ankara Polatlı'da bulunuyor. Nemrut'ta ünlü heykellerin gerisinde yer alan zirve de aslında bir tümülüs. 55 metre yüksekliğinde olduğu düşünülen fakat yıllar içerisinde yüksekliği 50 metreye düşen bu tümülüsün, Kommagene Hükümdarı I. Antiochos’a ilişkin anıt mezar olduğu düşünülüyor.
Polatlı'da bulunan Gordion Antik Kenti'nin bölgesinde de çok sayıda tümülüs var ve bunlardan Midas tümülüsü, içerisindeki ahşap mezar odasıyla tarihin en eski ve korunmuş ahşap yapılarından birine mesken sahipliği yapıyor. Bu tümülüsün efsanevi Frigya hükümdarı Midas'a ya da babasına ilişkin olduğu düşünülüyor.
Tümülüslerin en büyük düşmanı, define avcıları
Anadolu topraklarının mesken sahipliği yaptığı pek çok medeniyete ilişkin binlerce yıllık izler taşıyan tümülüsler, ne yazık ki define avcıları için 'kral mezarı' ünüyle hala daha talan ediliyor. Geçtiğimiz yıl Manisa'da, bu yılın başlarında Aydın'da tümülüsler bu sebeple iş makineleriyle ve kazılarak büsbütün tahrip edildi.
İşin enteresan yanı ise tümülüslerin bir birçoklarının içinin zaten yüzyıllar evvel yeniden define avcıları tarafından çoktan boşaltılmış olmasıydı. Olan, binlerce yıllık mezar odalarına ve tümülüs zirvelerine oldu…
