Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Mesihçi Amerikan Misyoner Örgüt: ABCFM
Osmanlı topraklarında faaliyet gösteren ilk Amerikan protestan misyoner örgüt ABCFM’dir ABCFM, WASP’ın kanatları arasında yer alan bir örgüttür Kalvinci bir çizgi izleyen ABCFM de Mesih’in yeniden gelmesi için İsrail devletinin kurulması ve Ortadoğu’nun kana bulanması gerektiğine inanır (Geniş bilgi için kendilerinin yayınladığı propaganda kitapçığına bkz, MESİH’İN GERİ GELİŞİNİN YAKINLIĞI Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilirForumTR üyesi olmak için tıklayınız App03html) Asılnda ABCFM’nin geçmişteki ve günümüzdeki faaliyetlerinin nihai amacının bu olduğunu hesaba katmak gerekir
Vaadedilmiş topraklar
ABCFM, Osmanlı toprağına ilk ayak basan –15 Ocak 1820– ABD’li misyonerler ABCFM adına çalışan Pliny Fisk ve Levi Parsons idi(1) ABCFM, Pliny Fisk ve Levi Parsons’a 1 Aralık 1833 tarihli talimat mektubu ile şu görevi veriyordu: Bu mukaddes ve vadedilmiş topraklar silahsız bir haçlı seferi ile geri alınacaktır(2)
ABCFM’nin faaliyetlerini özetleyen 1880 tarihli Bartlett Raporu Misyonerlik faaliyetleri açısından Türkiye, Asya’nın anahtarı(3) olduğunu vurgulayarak başlar
Türkler bizi istemeyebilir
Demek ki, Hıristiyan Misyoner Örgütler açısından Türkiye hem Asya’yı Hıristiyanlaştırmanın anahtarıdır ve hem de Hıristiyanlar için mukaddes ve vaad edilmiş topraklardır Açıkçası Protestan misyonerlere göre Türkiye Türklerin değildir Amerikalı protestan misyoner Everett P Wheeler ifadesiyle: Biz Türkiye’de Hıristiyanlar ve Hıristiyanlık için okul, hastane açıyoruz, ilaç götürüyoruz, modern tıbbı ve eğitimi kuruyoruz Türkler bizi istemeyebilir, ama oranın sahibi Türkler değil ki(4)
Pek çok şehit kanı akıtacağız!
Amerikalı misyonerler bu uğurda çokça kan akıtmayı ve yüzyıllarca çalışmayı göze almakta olduklarını da belirmektedirler: Merzifon Amerikan Koleji’nin müdürü Protestan misyoner Mr White, İstanbul’daki (Protestan Ermeni Kilisesi olan) Bible House’ın müdürü Frederic F Gudsel’e yazdığı mektupta Hıristiyanlığın en büyük ve en muntazam rakibi İslamiyet’tir Türkiye en güçlü Müslüman ülkedir Gerekirse bu amaca ulaşmak için beş yüz sene bekleyeceğiz, nihayet buna muvaffak olacağız Ve unutmayalım ki, mukaddes hizmetimiz sona erinceye kadar pek çok şehit kanı akıtacağız(5)
Amerikalı misyonerler dediklerini yaptılar ve önce Bulgarları ardından Ermenilerin beynini kurdukları kolejlerinde yıkayıp Osmanlı’ya karşı kışkırttı Sonrası malum Türkler Çanakkale savaşı’nda verdikleri şehitten fazlasını Bulgar ve ermeni teröründe verdi
Söz açılmışken kısaca ABCFM ya da BOARD olarak anılan misyoner örgüt hakkında bilgi verelim ABCFMBOARD (Amerikan Board of Commissioners for Foreing Missions), ABD’deki Protestan misyoner örgütlerinin en kıdemlisi ve de en büyüklerinden birisidir Tüm Protestan misyoner örgütleri içinde gelir ve misyoner sayısı yönünden ABD %30–35’lik bir paya sahip olmakla ve Amerikan misyoner örgütleri içinde de aslan payını alan örgütlerden birisi (her zaman ilk üçe girmek üzere) ABCFM olmaktadır Esas itibarıyla ABD’deki, sayıları beş bini aşan kiliseye devam eden milyonlarca dini bütün Protestan’ın üç centle binlerce dolar arasında değişen bağışlardan beslenen ABCFM’in tüzüğüne göre amacı, Dinsizler arasında Hıristiyanlığı yaymaktı BOARD’un, yapısı ve işleyişi iyi belirlenmiş katı bir örgütsel dizgesi vardı Bu dizgeye zaman zaman ABD içinde bile itirazlar olmuş, ABCFM, Anayasal yönetim içinde bir tür usule aykırı yönetim yaratmaklasuçlanmıştır(6)
ABCFM, Osmanlı topraklarında karşı karış örgütlenmişti
Amerikan Board Teşkilatı, Anadolu başta olmak üzere Osmanlı topraklarında karış karış örgütlenmişti Amerikan Misyoner Örgütü Boston merkezi sekreteri Judson Smith, 1893 yılında, Hamdolsun, Çanakkale ve Akdeniz kıyılarından Rus sınırına ve Karadeniz’den Suriye’ye kadar, Türkiye’nin hemen–hemen bütün kent ve köylerine erişebildikdiyordu(7)
Gerçekten de ABCFM 1893 yılına kadar Osmanlı topraklarında, 624 okul, 436 ibadethane açmışlardır(8) Bu tarihte Türkiye’de 1317 misyoner görev yapmaktaydı ve 1893 yılına kadar Türkiye’de 3 milyon İncil ve yaklaşık 4 milyon da değişik kitaplar dağıtılmıştı ABCFM’nin 1893’e kadar harcadığı para 10 milyon doları aşmıştı Bunun yarıdan fazlası Amerikan vatandaşlarından toplanmıştı(9)
Protestan Misyoner Örgütlerin Kurduğu Kiliseler
Başta ABCFM olmak üzere özellikle Amerikan Misyoner Örgütlerinin faaliyetleriyle Anadolu topraklarında birçok Protestan kilise kurulmuştur Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne miras kalan faal Protestan kilise sayısı iki düzineden biraz fazlaydı Bunlar da şu kiliselerdi:
1 Union Church of Istanbul (Dutch Chapel, Taksim): ABCFM misyonerleri tarafından Osmanlı döneminde kurulmuştur Amerikan Board’ın genel sekreteri olan Alan McCain’ın devam ettiği kilise de budur Az sayıda Türk üyesi vardır 1980’de Avrupa ve Ortadoğu’daki Uluslararası Kiliseler Birliği’nin kongresine ev sahipliği yaptı
Union Church of Istanbul, Türkiye’deki protestan kiliseler piramidinin tepesinde yer alır International Congregations’un şimdiki Türkiye temsilcisi olan Ben Van Rensburg burada görev yapmaktadır
2 Bible House İmmanuel Protestan Ermeni Kilisesi (Eminönü): Amerikalı misyonerler tarafından 1908’de inşa edilmiştir Kilise Amerikan Bord Teşkilatı’nın misyonunu sürdüren bir vakıf tarafından usulsüz bir biçimde 1997’de restore edilmiştir Ünlü dilbilimci Agop Dilaçar (Martaya) da bu kiliseye mensuptu Ermeni kilisesi olmakla birlikte şimdi çoğunluk protestanlaştırılan Süryanilerin eline geçmiştir Cemaati Türk, Kürt, Rum ve Ermenilerden oluşur Az sayıda da olsa grup içindeki Amerikalı ve Güney Koreli üyeleri de belirtmek gerek Kilisenin pastörüpapazı Behnan Konutgan’dır B Konutgan’ın, ileriki bölümlerde ele alacak olduğumuz Türkiye Protestan Kiliseleri Birliği’nin başkanı olduğunu da belirtmeliyiz
3 Aynalıçeşme Ermeni Protestan Kilisesi (Avedaranagan Amenasurp Yerrortutyun –Beyoğlu): Protestan Ermeniler tarafından kurulan ilk kilisedir İlk olarak 1846’da ahşap olarak inşa edilmiştir Kilisenin bir de vakfı vardır : Aynalıçeşme Ermeni Protestan Kilisesi Vakfı Ohannes Tormukoğlu, vakfın başkanıdır
4 Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi: Başlangıcı 1850’lere dayanmakla birlikte bugünkü yeri 1921’de devreye girmiştir Resim kayıtlarda adı şöyledir: Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi ve Mektebi Vakfı Yabancı medyada bu vakfın adı Gedikpasa Armenian Protestant Church Foundationolarak geçmektedir Vakfın başkanı ve kilisenin vaizi, Aralık 2001’deki İskele Sancak’ta türkiye’ye hıristiyanlık pek de güzel yakışırtarzındaki ukala sözleriyle dikkatleri çeken Krikor Ağabaloğlu’dur Krikor Ağabaloğlu’nun Ortadoğu Ermeni Protestan Kiliseleri Birliği’nde de yönetici olduğunu da belirtelim(10)
5 İstanbul Alman Protestan Kilisesi (Deutschen Evangelischen Kriche in İstanbul): Başlangıcı daha eski olmakla birlikte 1911’deki onarımı ile bugünkü şeklini almıştır Alman kökenli olan Avusturyalı, İsviçreli, İskandinavyalı ve Macar olmak üzere 300–400 üyesi olan bir kilisedir Son zamanlarda özellikle Boğaziçi Almanlarıüzerinde çalışmaktadır Bu kilise Amerikan Protestan Misyoner Örgütlerle bağlantılı olarak faaliyet göstermektedir
Cemaatı kalmadığı için artık faal durumda olmayan iki Protestan Ermeni kilisesi vardır:
6 Halıcıoğlu Protestan Kilisesi ve
7 Üsküdar Şapeli (Ermeni Protestan) Bu kilise Üsküdar Amerikan Okulu’nun bahçesindedir
Protestanlığı yakın olduğu için İngiliz Kiliseleri de bu kategoride sayılabilir Türkiye’deki İngiliz Kiliseleri şunlardır:
8 St Helena Kilisesi (İstanbul’da),
9 All Saints Kilisesi (İstanbul’da),
10 Chirst Kilisesi (İstanbul’da),
11 St John Kilisesi (İzmir Alsancak’ta),
12 St Nicolas Kilisesi (Ankara Büyükelçiliği’nin bahçesinde),
13 St Mary Magdalene Kilisesi (İzmir Bornova’da) ve
14 Kırım İngiliz Protestan Kilisesi (İstanbul)
Dipnotlar:
1) Uygur Kocabaşoğlu, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, İst1991, 2 Bası, Arba Yay, s 29
2) Kocabaşoğlu, s 33
3) Kocabaşoğlu, s 29
4) Prof Dr İlber Ortaylı, Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim, Makaleler I, s 321332
5) Matbuat Müdiriyeti Umumiyesi’nin oluşturduğu bir kurulca hazırlanan ve 1922’de yayınlanan Pontus Meselesiadlı çalışma, notlu tenkitli neşri, Dr Yusuf Gedikli, İst2002, Bilge Karınca yay; s 213
6) Kocabaşoğlu, s 16 vd
7) Bilal N Şimşir, Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine,Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu (812 Ekim 1984, Erzurum), Ank1985, s 93
8) Ayrıntılı bilgi için bkz, Uygur Kocabaşoğlu, Doğu Sorunu Çevresinde Amerikan Misyoner Faaliyetleri, Tarihi Gelişmeler İçinde Türkiye’nin Sorunları Sempozyumu (DünBugünYarın), ( Ankara, 89 Mart 1990), Ank1992; M Hidayet Vahapoğlu, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, Ank1997, s109111
9) Şimşir, Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine, s 98100
10 )30122001 tarihli Zaman
Osmanlı topraklarında faaliyet gösteren ilk Amerikan protestan misyoner örgüt ABCFM’dir ABCFM, WASP’ın kanatları arasında yer alan bir örgüttür Kalvinci bir çizgi izleyen ABCFM de Mesih’in yeniden gelmesi için İsrail devletinin kurulması ve Ortadoğu’nun kana bulanması gerektiğine inanır (Geniş bilgi için kendilerinin yayınladığı propaganda kitapçığına bkz, MESİH’İN GERİ GELİŞİNİN YAKINLIĞI Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilirForumTR üyesi olmak için tıklayınız App03html) Asılnda ABCFM’nin geçmişteki ve günümüzdeki faaliyetlerinin nihai amacının bu olduğunu hesaba katmak gerekir
Vaadedilmiş topraklar
ABCFM, Osmanlı toprağına ilk ayak basan –15 Ocak 1820– ABD’li misyonerler ABCFM adına çalışan Pliny Fisk ve Levi Parsons idi(1) ABCFM, Pliny Fisk ve Levi Parsons’a 1 Aralık 1833 tarihli talimat mektubu ile şu görevi veriyordu: Bu mukaddes ve vadedilmiş topraklar silahsız bir haçlı seferi ile geri alınacaktır(2)
ABCFM’nin faaliyetlerini özetleyen 1880 tarihli Bartlett Raporu Misyonerlik faaliyetleri açısından Türkiye, Asya’nın anahtarı(3) olduğunu vurgulayarak başlar
Türkler bizi istemeyebilir
Demek ki, Hıristiyan Misyoner Örgütler açısından Türkiye hem Asya’yı Hıristiyanlaştırmanın anahtarıdır ve hem de Hıristiyanlar için mukaddes ve vaad edilmiş topraklardır Açıkçası Protestan misyonerlere göre Türkiye Türklerin değildir Amerikalı protestan misyoner Everett P Wheeler ifadesiyle: Biz Türkiye’de Hıristiyanlar ve Hıristiyanlık için okul, hastane açıyoruz, ilaç götürüyoruz, modern tıbbı ve eğitimi kuruyoruz Türkler bizi istemeyebilir, ama oranın sahibi Türkler değil ki(4)
Pek çok şehit kanı akıtacağız!
Amerikalı misyonerler bu uğurda çokça kan akıtmayı ve yüzyıllarca çalışmayı göze almakta olduklarını da belirmektedirler: Merzifon Amerikan Koleji’nin müdürü Protestan misyoner Mr White, İstanbul’daki (Protestan Ermeni Kilisesi olan) Bible House’ın müdürü Frederic F Gudsel’e yazdığı mektupta Hıristiyanlığın en büyük ve en muntazam rakibi İslamiyet’tir Türkiye en güçlü Müslüman ülkedir Gerekirse bu amaca ulaşmak için beş yüz sene bekleyeceğiz, nihayet buna muvaffak olacağız Ve unutmayalım ki, mukaddes hizmetimiz sona erinceye kadar pek çok şehit kanı akıtacağız(5)
Amerikalı misyonerler dediklerini yaptılar ve önce Bulgarları ardından Ermenilerin beynini kurdukları kolejlerinde yıkayıp Osmanlı’ya karşı kışkırttı Sonrası malum Türkler Çanakkale savaşı’nda verdikleri şehitten fazlasını Bulgar ve ermeni teröründe verdi
Söz açılmışken kısaca ABCFM ya da BOARD olarak anılan misyoner örgüt hakkında bilgi verelim ABCFMBOARD (Amerikan Board of Commissioners for Foreing Missions), ABD’deki Protestan misyoner örgütlerinin en kıdemlisi ve de en büyüklerinden birisidir Tüm Protestan misyoner örgütleri içinde gelir ve misyoner sayısı yönünden ABD %30–35’lik bir paya sahip olmakla ve Amerikan misyoner örgütleri içinde de aslan payını alan örgütlerden birisi (her zaman ilk üçe girmek üzere) ABCFM olmaktadır Esas itibarıyla ABD’deki, sayıları beş bini aşan kiliseye devam eden milyonlarca dini bütün Protestan’ın üç centle binlerce dolar arasında değişen bağışlardan beslenen ABCFM’in tüzüğüne göre amacı, Dinsizler arasında Hıristiyanlığı yaymaktı BOARD’un, yapısı ve işleyişi iyi belirlenmiş katı bir örgütsel dizgesi vardı Bu dizgeye zaman zaman ABD içinde bile itirazlar olmuş, ABCFM, Anayasal yönetim içinde bir tür usule aykırı yönetim yaratmaklasuçlanmıştır(6)
ABCFM, Osmanlı topraklarında karşı karış örgütlenmişti
Amerikan Board Teşkilatı, Anadolu başta olmak üzere Osmanlı topraklarında karış karış örgütlenmişti Amerikan Misyoner Örgütü Boston merkezi sekreteri Judson Smith, 1893 yılında, Hamdolsun, Çanakkale ve Akdeniz kıyılarından Rus sınırına ve Karadeniz’den Suriye’ye kadar, Türkiye’nin hemen–hemen bütün kent ve köylerine erişebildikdiyordu(7)
Gerçekten de ABCFM 1893 yılına kadar Osmanlı topraklarında, 624 okul, 436 ibadethane açmışlardır(8) Bu tarihte Türkiye’de 1317 misyoner görev yapmaktaydı ve 1893 yılına kadar Türkiye’de 3 milyon İncil ve yaklaşık 4 milyon da değişik kitaplar dağıtılmıştı ABCFM’nin 1893’e kadar harcadığı para 10 milyon doları aşmıştı Bunun yarıdan fazlası Amerikan vatandaşlarından toplanmıştı(9)
Protestan Misyoner Örgütlerin Kurduğu Kiliseler
Başta ABCFM olmak üzere özellikle Amerikan Misyoner Örgütlerinin faaliyetleriyle Anadolu topraklarında birçok Protestan kilise kurulmuştur Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne miras kalan faal Protestan kilise sayısı iki düzineden biraz fazlaydı Bunlar da şu kiliselerdi:
1 Union Church of Istanbul (Dutch Chapel, Taksim): ABCFM misyonerleri tarafından Osmanlı döneminde kurulmuştur Amerikan Board’ın genel sekreteri olan Alan McCain’ın devam ettiği kilise de budur Az sayıda Türk üyesi vardır 1980’de Avrupa ve Ortadoğu’daki Uluslararası Kiliseler Birliği’nin kongresine ev sahipliği yaptı
Union Church of Istanbul, Türkiye’deki protestan kiliseler piramidinin tepesinde yer alır International Congregations’un şimdiki Türkiye temsilcisi olan Ben Van Rensburg burada görev yapmaktadır
2 Bible House İmmanuel Protestan Ermeni Kilisesi (Eminönü): Amerikalı misyonerler tarafından 1908’de inşa edilmiştir Kilise Amerikan Bord Teşkilatı’nın misyonunu sürdüren bir vakıf tarafından usulsüz bir biçimde 1997’de restore edilmiştir Ünlü dilbilimci Agop Dilaçar (Martaya) da bu kiliseye mensuptu Ermeni kilisesi olmakla birlikte şimdi çoğunluk protestanlaştırılan Süryanilerin eline geçmiştir Cemaati Türk, Kürt, Rum ve Ermenilerden oluşur Az sayıda da olsa grup içindeki Amerikalı ve Güney Koreli üyeleri de belirtmek gerek Kilisenin pastörüpapazı Behnan Konutgan’dır B Konutgan’ın, ileriki bölümlerde ele alacak olduğumuz Türkiye Protestan Kiliseleri Birliği’nin başkanı olduğunu da belirtmeliyiz
3 Aynalıçeşme Ermeni Protestan Kilisesi (Avedaranagan Amenasurp Yerrortutyun –Beyoğlu): Protestan Ermeniler tarafından kurulan ilk kilisedir İlk olarak 1846’da ahşap olarak inşa edilmiştir Kilisenin bir de vakfı vardır : Aynalıçeşme Ermeni Protestan Kilisesi Vakfı Ohannes Tormukoğlu, vakfın başkanıdır
4 Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi: Başlangıcı 1850’lere dayanmakla birlikte bugünkü yeri 1921’de devreye girmiştir Resim kayıtlarda adı şöyledir: Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi ve Mektebi Vakfı Yabancı medyada bu vakfın adı Gedikpasa Armenian Protestant Church Foundationolarak geçmektedir Vakfın başkanı ve kilisenin vaizi, Aralık 2001’deki İskele Sancak’ta türkiye’ye hıristiyanlık pek de güzel yakışırtarzındaki ukala sözleriyle dikkatleri çeken Krikor Ağabaloğlu’dur Krikor Ağabaloğlu’nun Ortadoğu Ermeni Protestan Kiliseleri Birliği’nde de yönetici olduğunu da belirtelim(10)
5 İstanbul Alman Protestan Kilisesi (Deutschen Evangelischen Kriche in İstanbul): Başlangıcı daha eski olmakla birlikte 1911’deki onarımı ile bugünkü şeklini almıştır Alman kökenli olan Avusturyalı, İsviçreli, İskandinavyalı ve Macar olmak üzere 300–400 üyesi olan bir kilisedir Son zamanlarda özellikle Boğaziçi Almanlarıüzerinde çalışmaktadır Bu kilise Amerikan Protestan Misyoner Örgütlerle bağlantılı olarak faaliyet göstermektedir
Cemaatı kalmadığı için artık faal durumda olmayan iki Protestan Ermeni kilisesi vardır:
6 Halıcıoğlu Protestan Kilisesi ve
7 Üsküdar Şapeli (Ermeni Protestan) Bu kilise Üsküdar Amerikan Okulu’nun bahçesindedir
Protestanlığı yakın olduğu için İngiliz Kiliseleri de bu kategoride sayılabilir Türkiye’deki İngiliz Kiliseleri şunlardır:
8 St Helena Kilisesi (İstanbul’da),
9 All Saints Kilisesi (İstanbul’da),
10 Chirst Kilisesi (İstanbul’da),
11 St John Kilisesi (İzmir Alsancak’ta),
12 St Nicolas Kilisesi (Ankara Büyükelçiliği’nin bahçesinde),
13 St Mary Magdalene Kilisesi (İzmir Bornova’da) ve
14 Kırım İngiliz Protestan Kilisesi (İstanbul)
Dipnotlar:
1) Uygur Kocabaşoğlu, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, İst1991, 2 Bası, Arba Yay, s 29
2) Kocabaşoğlu, s 33
3) Kocabaşoğlu, s 29
4) Prof Dr İlber Ortaylı, Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim, Makaleler I, s 321332
5) Matbuat Müdiriyeti Umumiyesi’nin oluşturduğu bir kurulca hazırlanan ve 1922’de yayınlanan Pontus Meselesiadlı çalışma, notlu tenkitli neşri, Dr Yusuf Gedikli, İst2002, Bilge Karınca yay; s 213
6) Kocabaşoğlu, s 16 vd
7) Bilal N Şimşir, Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine,Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu (812 Ekim 1984, Erzurum), Ank1985, s 93
8) Ayrıntılı bilgi için bkz, Uygur Kocabaşoğlu, Doğu Sorunu Çevresinde Amerikan Misyoner Faaliyetleri, Tarihi Gelişmeler İçinde Türkiye’nin Sorunları Sempozyumu (DünBugünYarın), ( Ankara, 89 Mart 1990), Ank1992; M Hidayet Vahapoğlu, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, Ank1997, s109111
9) Şimşir, Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine, s 98100
10 )30122001 tarihli Zaman
