Türklerin İlk Bağımsızlık Mücadelesi Olarak Anılan Olay: 'Kürşad Ayaklanması'

Tekrar geçmişe bir seyahate çıkıyoruz. Eski Türk tarihine ilgisi olanlar bu olayı aslında bilir. Ama eksik bilgilerle anlatılması sebebiyle birçok yanlışa düşülmüştür. Pekala Kürşad Ayaklanması olarak anılan bu olayın temeli nedir?


Olayın gerçekleştiği tarihte Göktürk Hanedanlığı Çin'in esareti altında bulunmaktaydı.



Çin'in yıllarca uyguladığı siyaset sonucunda Doğu ve Batı Göktürkleri evvela birbirinden ayrıştırılmış, akabinde da yenilgiye uğratılarak esaret altına alınmıştı. 630'lu yıllarda başlayarak 680'li yıllara kadar sürecek olan 50 yıllık esaret sürecine girilmişti.

Göktürk halkı Çin'in çeşitli bölgelerine yerleştirilerek denetim altına alınmak istendi.



Kimi soylular ve yeterli askerler ise çeşitli rütbelerle Çin'in buyruğu altına alınmıştı. Kürşad olarak anılacak olan Chie-shih-shuai da işte bu askerlerden birisiydi. İstihdam edilen bu adamların vakitle Türklük şuurundan uzaklaşarak Çinlileşecekleri düşünülüyordu. Lakin konuttaki hesap çarşıya uymayacaktı.

Göktürklerin büyük bir kısmı asla benliklerini kaybetmediler.



Hatta Türklük şuurunu yitirmedikleri üzere esaret altına düştükleri birinci günden beri sürekli bağımsızlık planları içerisine girdiler. İşte bu tabanda 639 yılında bağımsızlık alevinin birinci kıvılcımları ateşlenecektir.

Pekala nereden çıktı bu Kürşad ismi?



Olayın ana karakterinin ismi Çin kaynaklarında Chie-shih-shuai olarak geçmektedir. Çünkü Hüseyin Nihal Atsız, Bozkurtlar isimli romanı için bu karaktere Türkçe bir isim aramış ve Kürşad namını uygun bulmuştur. Öykünün romanda anlatıldığı günden beri Chie-shih-shuai  Kürşad olarak hafızalara kazınmış ve bu tarihi şahsiyetin gerçek ismi, özellikle söyleminin da akılda kalması sıkıntı olduğu için, unutulmuştur. Olayın ismi da o gün bugündür Kürşad Ayaklanması olarak kalmıştır.

Chie-shih-shuai 629 yılında ağabeyi T'uli Kağan ile Çin topraklarına gelmişti.



Ağabeyi Göktürkler'in yıkılışını görerek evvelce Çin'e teslim olmuştu. Bu sebeple olsa gerek Chie-shih-shuai ile ağabeyi görüş ayrılığı içerisindeydiler. Bunun yanı sıra Chie-shih-shuai rütbesini birkaç yıl içerisinde yükselterek Çin'de saray muhafızlarının generali olmuştu.

Uzun müddetten beri bağımsızlık hareketini başlatacak ihtilalin planları yapılıyordu.



Chie-shih-shuai 40 kadar eski Göktürk beyefendileri ile birlik olduğu üzere ağabeyi T'uli Kağan'ın oğlu Ho-lo-hu'yu da kendi safına çekmişti. Plana nazaran saraydan çıkıp dolaştığı sırada Prens Li Chih kaçırılacak ve onun vasıtasıyla saraya girilecekti. Daha sonra İmparator T'ai-tsung esir alınacaktı. Her şey yolunda giderse Ho-lo-hu Kağan yapılacak ve Göktürk Hanedanı tekrar tesis edilecekti.

Chie-shih-shuai ve 40 kadar adam Çin sarayının etrafında prensi beklemeye koyuldular.



Ama tam o sırada hiç beklenmedik bir şey oldu. Muazzam bir fırtına patladı ve yağmur başladı. Havanın bozması sebebiyle Prens Li Chih saraydan çıkmadı. Lakin ihtilal ertelenemezdi, çünkü bu bâtın planın açığa çıkma tehlikesi vardı. Chie-shih-shuai kararını verdi, saraya atak edilip imparator kaçırılacaktı.

Bu saatten sonra Çin sarayı tam bir savaş meydanına döndü.



Chie-shih-shuai ve takipçileri saray muhafızlarıyla teker teker çarpışıyorlardı. O denli ki dört savunma çizgisini da muvaffakiyetle geçtiler. Çin imparatorunu ele geçirmeye çok az kalmıştı ki General Sun Wu-k'ai birdenbire saraya atak etti. 

Chie-shih-shuai ve adamlarının bu kuvvetler karşısında durması imkansızdı. Ahırda buldukları atlara binip Ötüken'e gerçek dört nala koştular. Wei Irmağı kıyısındaki devriyelerle karşı karşıya geldiler. Birden fazla burada ömrünü kaybetti, kaçmaya çalışırken, suları oldukça yükselmiş olan ırmakta boğulanlar da oldu.

Sonuç prestijiyle bu olay Türk tarihinde esarete karşı verilen birinci bağımsızlık uğraşıydı.


orig07.deviantart.net
Ayrıyeten bu ayaklanma Türklerin hiçbir vakit esaret altında kalamayacağının da bir göstergesiydi. Chie-shih-shuai ve 40 kadar adamı bağımsızlık uğraşında ömürlerini kaybettiler. Onların icraatları, 'ya istiklal ya ölüm' kelamının Türk tarihinde hep mevcut olduğunun da önemli bir göstergesidir.