Turkmenistan Cumhuriyeti- Turkmenistan Hakkında bilgi

Turkmenistan Hakkında Herşey


Ulusal Slogan BAĞIMSIZ, TARAFSIZ TURKMENİSTAN
Resmi dil Turkmence
Başkent Aşkabat
Yonetim şekli Cumhuriyet
Cumhurbaşkanı Kurbangulı Berdımuhamedov
Yuzolcumu 488,100 km², Dunya yuzeyinin 49%'unu kaplar, 52 en geniş ulke
Nufus 4,952,081 (2005), En kalabalık 112 ulke
Nufus yoğunluğu 9,4 kişikm²
Bağımsızlık SSCB, 27 Ekim 1991
Milli Gelir Kişi Başına 7,266 Amerikan Doları
Para birimi Turkmen Manat
Saat dilimi Yaz saati (UTC+5 to +6) (UTC+6 to +7)
İnternet alan adı tm
Telefon kodu +993 Turkmenistan Cumhuriyeti, 27 Ekim 1991 yılında SSCB dağıldığında bağımsız oldu Resmi para birimi Manat'tır Yonetim şekli cumhuriyettir Turkmenistan, BM, İKO, BDT gibi uluslararası kuruluşlara uyedir Devlet Televizyon Kuruluşu vardır Ozel televizyon yayını bulunmaktadır

Genel Bilgiler
İran, Irak, Suriye, Anadolu Turkmen boylarına ait olanlar icin Turkmendeyimi kullanılır Turkmenler, Turklerin Oğuz soyundandırlar
Ozellikle Safevi Turk hukumdarı Nadir Şah'tan sonra ceşitli kavimlerin saldırılarına uğrayan Turkmenler 1835'ten sonra Merv Bolgesine doğru yayılmaya başlamışlardır 1'da da Govşut Han'ın onderliğinde Farsları yenilgiye uğratmış ve bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir
1873'te Ruslar Hive'yi işgal etmişler ise de, daha sonra yenilgiye uğramışlardır 1916'da başlayan Turkistan ulusal ayaklanması devam etmiş, 1920'de de Turkmenler Hive'yi geri almışlardır
1924'te Turkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur 7 Ocak 1990 tarihinde ise Turkmenistanda, secimler yapılmış, resmi dil Turkmence kabul edilmiş, 22 Haziran 1990 tarihinde Turkmenistan egemenliğine, 27 Ekim 1991 tarihinde de bağımsızlığına kavuşmuştur Bugun gelişen ekonomisi ve genc nufusu ile Orta Asyanın en guclu ulkelerinden biridir
Turkmenistan'ın bağımsızlığını ilk Turkiye tanımıştır
Turkmenistan başkanlık sistemi ile yonetilen, anayasasına gore, demokratik, laik bir hukuk devletidir Tarafsızlık statusu Birleşmiş Milletler Teşkilatı tarafından onaylanmıştır Halk Maslahatı milli iradenin en yuksek temsilcisi niteliğindedir Ayrıca anayasa değişikliği, referandum, ulkenin ekonomik, sosyal ve politik gelişmesine yon verecek ana konularda tavsiyeleri tartışma ve karar alma yetkisine sahiptir Ancak Halk Maslahatı yasama organı değildir Turkmenistanın yasama organı Meclistir Halk Maslahatı kararları Meclis tarafından yasalaştırılır Meclis, anayasanın hazırlanması ve değiştirilmesi, kanunların yasalaştırılması, parlamento ve başkanlık secimlerinin tarihlerinin belirlenmesi, Başbakan yardımcılarınca yurutulen faaliyetlerin onaylanması, butcenin onaylanması hususlarında yetkilidir Turkmenistanda tek parti bulunmaktadır

Eğitim
Tarihteki Turk Devletleri Turkmenistan'da 12 Nisan 1993 tarihinden itibaren Kiril harflerinin bırakılması, belli bir sure sonra da Latin harflerine (alfabesine) gecilmesi kararlaştırılmıştır 9 yıllık zorunlu eğitim bulunan ulkede ayrıca 9 yıllık meslek okulları ve bunlara bağlı 4 yıllık yuksek eğitim okulları(Universiteler) vardır Ama 2007 senesinden sonra zorunlu eğitim okullarda 10 sene ve Universitelerde de 5 sene olmuştur Ulkede Magtymguly Devlet Universitesi ve Turkmenistan Bilimler Akademisi,Turkmen Turk Universitesi ve diğerleri mevcuttur Tum Turk Devletlerinde olduğu gibi Turkmenistan'da da cok sayıda Turk Okulu bulunmaktadır Bu okullar Turkmen Turk ilişkilerinin gelişmesinde buyuk etkenlerdendir

Sağlık ve Sosyal Guvenlik Hizmetleri
Turkmenistan'da doğalgaz, elektrik, su ve tuz'un 2030 yılına kadar vatandaşlara tamamen bedava dağıtılması kararlaştırılmıştır Turkmenistan'da sağlık hizmetleri tamamen devlet tarafından verilmekte olup, askeri ve demiryolu personeli kendi kurumları tarafından bu hizmeti almaktadır
Sağlık sektoru dort bolumde faaliyet gostermektedir:
a Araştırma hastaneleri,
b Şehir duzeyinde sağlık kuruluşları, doğumevi ve dispanserleri
c İlce duzeyinde sağlık kuruluşları
d Koylerde, koy hastaneleri, doğumevleri
Bunların yanında koruyucu sağlık hizmetleri de sağlık sektorunde onemli yer tutar
Turkmenistan'da sosyal yardımın buyuk coğunluğu emekli fonundan karşılanmaktadır
Emekli ve Sosyal kesintilerle odenmektedir

Turkmenistanın Ekonomisi kuyu ile daha iyi olacak
Turkmenistan gerek elektrik uretimi, gerek diğer enerji kaynakları acısından zengin bir ulkedir Ulke ekonomisinin temel taşını pamuğun yanısıra doğalgaz ve petrol oluşturmaktadır
Topraklarının buyuk bir kısmı col olan Turkmenistanın en onemli su kaynağı Ceyhundur Turkmenistan, Ozbekistan sınırı boyunca uzanan Amuderyadan Karakum Kanalı vasıtasıyla faydalanmaktadır Sulamanın neredeyse %90ı, bu kanaldan yapılmaktadır

Teknoloji
Turkmenistan'da 2000 yılına kadar serbest olan internet erişimi ve internet kafeler yasaklanmıştır İnternet kafeler yeniden 2007 yılında acılmış olmakla birlikte 30 dakikalık erişim ucreti 1 ABD Dolarıdır Turkmenistanda ucretlerin 50 ABD doları duzeyinde olduğu goz onune alındığında bu 1 dolarlık ucretin ne anlama geldiği yorum gerektirmez Halen halka acık olan internet erişim salonları Turkmen Telekom şirketine ait iki adet salonda gunde 9 saat kadar hizmet vermektedir

Tarım Urunleri
Turkmenistanda uretilen başlıca tarım urunleri; pamuk, arpa, buğday, mısır, celtik, susam, kavun, karpuz, uzum, meyan koku ve doğal ipektir Turkmenistan, Orta Asyada Ozbekistandan sonra ikinci onemli pamuk ureticisidir Dunya sıralamasında ise ilk 10 ulke arasında bulunan bu ulkenin pamuk uretimi, toplam tarım sektorunun %70ini oluşturmakta ve urunun %20si işlenmek uzere diğer Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ulkelerine ihrac edilmektedir Ayrıca pamuk ihracından elde edilen gelir, toplam ihracat gelirinin %20sini oluşturmaktadır
Hukumetin tahıl uretiminde uyguladığı “kendi kendine yeterlilik politikası neticesinde 1993 1998 yılları arasında tahıl uretimine tahsis edilen toprak yuzolcumu 259 bin hektardan, 650 bin hektara cıkmış ve uretim %150 artış gostermiştir Yuksek destekleme fiyatları ve iyi hava koşulları, kendi kendine yeterlilik hedeflerinin tutturulamadığı dort yılı muteakip, 1998 ve 1999 yıllarında buyuk tahıl hasatının elde edilmesi sonucunu vermiştir

Sanayi ve Madencilik
Bitki ortusu bakımından fakir olan Turkmenistan, madenler yonuyle oldukca zengindir Madencilik ve enerji sektoru, sahip olduğu zengin mineral kaynaklar nedeni ile sanayi uretimde onemli bir yer tutmaktadır Ulkenin işletilebilen başlıca doğal kaynakları; doğalgaz, sodyum sulfat, krom (Karaboğaz Lagunu), sulfur, kurşun, galyum (Gaurdak Bolgesi), bentonit (Oglanlı Bolgesi), brom, iyot (Celeken, Nebitdağ) ve petroldur
Ayrıca, onemli miktarda sodyum ve potasyum cıkartılarak, kimya sanayinde kullanılmaktadır Tuz uretimi madencilik faaliyetleri arasında onemli bir yer tutmakta ve uretimin buyuk kısmı kimya sanayinde kullanılmaktadır Ulkede son yıllarda altın ve platin rezervlerine de rastlanmıştır Turkmenistan, SSCBnin en buyuk sodyum sulfat ureticisi olmasına rağmen, zamanla bu rezervler tukenmiş ve sodyum sulfat tesislerinin faaliyetleri durdurulmuştur
Turkiye ile Turkmenistan arasında imzalanan “Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşması uyarınca petrol, maden ve enerji kaynaklarının aranması, cıkarılması ve işletilmesi konularında anlaşmaya varılmıştırSanayi geliştirmektedir
Turkmenistan Ekonomisinin Temeli Doğalgaz ve Petrolden oluşur
Turkmenistan gerek elektrik uretimi, gerek diğer enerji kaynakları, ozellikle de doğalgaz acısından zengin bir ulkedir Ulke ekonomisinin temel taşını pamuk, doğalgaz ve petrol oluşturmaktadır
Başta Rusya Federasyonu olmak uzere, SSCBde bulunan doğalgaz rezervleri, toplam dunya doğalgaz rezervlerinin yaklaşık %40ını oluşturmaktadır Bu ulkelerdeki toplam doğalgaz rezervlerinin yaklaşık %85i de Rusya Federasyonunda bulunmaktadır Orta Asya Cumhuriyetleri arasında en buyuk doğalgaz rezervlerine ve yıllık uretim kapasitesine sahip olan ulke Turkmenistandır Turkmenistandaki doğalgaz rezervleri, bolgedeki toplam rezervlerin %5ini oluşturmakta olup, tespit edilen toplam doğalgaz rezervleri yaklaşık 2,864,4 trilyon m3 civarındadır Ancak bağımsızlıktan sonra uretim, ihracat imkanlarının da daralmasıyla yarı yarıya azalmıştır Uretilen doğalgazın %84u ihrac edilmektedir
Bağımsızlıktan bu yana gaz uretimi 100 milyar m3lerden, 15 milyar m3e gerileyen Turkmenistan, 1999 yılında 22,9 milyar m3 gaz uretmeyi başarmıştır
Doğalgazın ihracatı icin Rusya uzerinden gecen boru hattı kullanılmaktadır Ayrıca, 1997 yılında acılmış olan 200 kmlik, İran ile bağlantı sağlayan sınırlı kapasitedeki bir boru hattı da mevcuttur Halihazırda Afganistan uzerinden Pakistan ve Hindistana gaz naklini sağlayacak bir boru hattı projesinin geliştirilmesi konusunda calışmalar surdurulmektedir Turkmen gazının Turkiye'ye getirilmesi icin calışmalar surmektedir
Aralık 1998de Turkmenistan ve Ukrayna, Ukraynaya yıllık 20 milyar m3 Turkmen doğalgaz ihracatı icin anlaşmıştır Yıllık 720 milyon dolar ihracat geliri sağlayacak bu anlaşma, Nisan 1999'da Ukraynanın ilk doğalgaz sevkiyatlarının parasını odememesi sonucu aksamış, Turkmenistan sevkiyatı durdurmuştur 1999 yılı Aralık ayında ise Turkmenistan ve Rusya 20 milyar m3 Turkmen doğalgazın Rusyaya ihracı konusunda anlaşmıştır 19 Şubat 2000de Gazprom yonetimi Turkmenistandan alacağı doğalgaz miktarını 50 milyar m3e cıkarmak icin Turkmenistanla prensip anlaşmasına varmıştır

Ulkede bulunan petrol rezervlerinin 11 milyar ton (17 milyar varil) olduğu tahmin edilmektedir Bugun yıllık uretim ortalama 5 milyon ton duzeyindedir Ham petrol, yıllık kapasitesi 55 milyon ton olan Turkmenbaşı rafinerisinde işlem gormektedir


Şehirler:

Aşkabat
Daşoğuz
Kaka
Koneurgenc
Mary
Bayramaly
Tejen
Turkmenabat
Turkmenbaşı (şehir)
Gumdag
Hazar (Celeken)
Seydi
Begdaş

İller

Ahal (vilayet)
Balkan (vilayet)
Daşoğuz (vilayet)
Lebap (vilayet)
Mary (vilayet)

Turkmenistan Cumhurbaşkanları
Turkmenistanın bağımsızlığını kazanmasının ardından 27 Ekim 1991'de yapılan ilk devlet başkanlığı secimleri sonucunda Saparmurat Turkmenbaşı devlet başkanlığına secildi ve olumune (21 Aralık 2006) kadar bu gorevini surdurdu
Turkmenistan'ın ikinci cumhurbaşkanı da 11 şubat 2007'de oyların %89,2 alarak Gurbanguli Berdimuhammedov secildi ve 14 şubat gunu yemin ederek gorevine başladı