TÜSİAD eski Genel Sekreteri Bahadır Kaleağası: Hukuk devleti şart

Paris Bosphorus Enstitüsü Lideri ve TÜSİAD’ın eski genel sekreteri ve İdare Konseyi Üyesi Dr. Bahadır Kaleağası, Türkiye’nin bugüne kadar göçmen sıkıntısından alnının akıyla çıktığını vurgulayarak “Ama basınç da giderek artıyor. Toplumda fay sınırları oluşuyor, kırılmalar olabilir. Dikkatli olmamız gerekiyor” dedi.

Türkiye’de somut gündem unsurlarının büyük insani göç ya da savaş üzere dramlarla geri plana düştüğüne dikkat çeken Kaleağası, “Çözüm şu değil olağan: Bırakalım savaş problemlerini, göçü; iklim değişikliği, teknolojik dönüşüm ve toplumsal ilerlemeye odaklanalım. Hepsi öncelik. 21. yüzyıl tüm bu bahislere birebir anda odaklanmayı gerektiriyor. Mekanik değil, kuantum fiziği yaklaşımı gerek” sözlerini kullandı. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) yakın olduğu takdirde daha fazla yabancı yatırım çektiğini kaydeden Dr. Bahadır Kaleağası ile son günlerde yaşanan göçmen dramını, virüslerin iktisada tesirini ve Türkiye’nin AB sürecini konuştuk.

HUKUK DEVLETİ KURAL

- Dış siyasette komşularla sıfır meseleden neredeyse sıfır komşu durumuna gelindi, burada hangi kusurlar yapıldı?



Balkanların tersine Ortadoğu tarafında demokratik komşumuz yok ne yazık ki. Son olaylar hakkında ise berrak fikir sahibi olmak için erken. Zira tüm bilgileri bilmiyoruz, olaylar çok süratli değişiyor. Ülke tarihine baktığımızda, tarihin laboratuvarından çıkan kesin bir test sonucu var: Türkiye hem Batı dünyası içinde faal hem dünyanın öteki ülkelerine açık olduğu vakit her alanda güçleniyor.

 Burada Batı, en geniş manası ile Avrupa, Amerika, Japonya, G. Kore, Avusturalya, Meksika OECD ülkeleri. Yani bağımsız düzenleyici kurumlarıyla piyasa iktisadı, hukuk devleti, özgürlükler ve demokrasi toplumu mefkureleri; çalışan hakları, işyeri güvenliği, toplumsal cinsiyet eşitliği, etraf üzere tüm mevzularıyla toplumsal kalkınma ülkülerine sahip ülkeler... Bunlar olduğunda Türkiye ileriye gidiyor. Bu nedenle Türkiye, Batı dünyasında güçlenmeli. Tıpkı vakitte dünyanın öbür bölgelerine de açık olmalı. 30 yıldır dünyanın her bölgesinde milletlerarası toplantılara katılmaktayım. Türkiye’ye karşı ortak yaklaşım her yerde benzeri: Türkiye Batılı bir ülke olursa yükselecek. Bu olursa iktisatta, milletlerarası siyasette, teknolojide, turizmde, akademide, ticarette her alanda daha cazip ve güçlü ülke oluyoruz.

- Ancak Türkiye, AB sürecinden son yıllarda önemli halde uzaklaşmadı mı?

Dünyada yıldızı yükselen ülke olmak, enflasyonu düşüren ülke olmak, gelir dağılımı eşitsizliğini azaltan ülke olmak, AB’nin Kopenhag demokratik kriterlerine uyan ülke olmak... Türkiye bunları yakın geçmişte başardıysa artık de başarır; başaracak.

BELİRSİZLİK ÖNEMLİ SORUN

- Acil çözülmesi gereken problemler neler?



21. yüzyıl çok süratli ilerliyor, toplumların muhtaçlıkları değişiyor, yeni jenerasyonların seçmen, vergi mükellefi ve tüketici olarak beklentileri, devlet-vatandaş ilgisi talepleri süratli bir evrim içinde ve de global rekabet çetin. Buna uygun hukukî ıslahat, yapısal ıslahatlar ve ayrıyeten gelir dağılımını uygunlaştırıcı siyasetler kıymetli. Ülkeyi ileriye götürecek tartışmalarda milletlerarası belirsizlik ortamı önemli bir sorun. Tahlil şu değil olağan: Bırakalım savaş sıkıntılarını, göçü, iklim değişikliği, dijital dönüşüm ve toplumsal ilerlemeye odaklanalım. Hepsi öncelik. 21. yüzyıl tüm bu mevzulara tıpkı anda odaklanmayı gerektiriyor. Mekanik değil, kuantum fiziği yaklaşımı gerek.

DİKKAT, FAY SINIRI ÜZERE

- Yunanistan hududunda göçmen dramı varken AB ile ipler gerilmiyor mu?

Evet. Şu an ortalık çok karışık. Globalleşmenin virüsleri dahil, Suriye’deki insanlık dramı... Türkiye bu mevzuda önemli bir imtihandan geçti. Kolay değil ortada kaç seçim yaşadık; hiçbir siyasi parti göçmen sorunu üzerinden prim yapmaya çalışmadı, ırkçılık yapmadı. Türkiye bugüne kadar göçmen sıkıntısında takdir edilen bir özveri içinde oldu. Fakat basınç da giderek artıyor. Nereye kadar sarfiyat bilemiyoruz. Bunlar birer fay çizgisi. Harekete geçmemiş olmaları fay çizgisini ortadan kaldırmıyor. Dikkatli olmamız gerek.

İnsani dram çok fazla. İşin içinden lakin milletlerarası çok taraflı bir Suriye barış muahedesiyle çıkılabilir.

Bunlar yaşanırken de asıl bahisleri da kaçırmamamız gerek. Gelecek 5-10 yılı belirleyecek mevzular Birleşmiş Milletler’in “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları”dır. 17 gaye var. Tüm dünya kabul etmiş. Artık buradan yürüyelim. Böylelikle AB ile ilgileri de hallederiz, orta gelir tuzağını da aşarız.



- AB tarafından göçmenlerin koz olarak kullanıldığına dair açıklamalar yapılıyor. Siz ne düşünüyorsunuz?

O olayın ardında tam ne var bilmiyoruz. Türkiye resmi açıklamalarında “anlaşmaya sadık kalıyoruz” diyor. AB’nin de yerine getirmediği birtakım yükümlülükleri malum. Avrupa’daki temaslarımızda daima düzelttiğimiz bir mevzu var: Mülteciler için kelamı edilen para Türkiye’ye verilmiyor, göç sıkıntısı projelerine tahsis ediliyor. İkincisi, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi gerekiyordu. Bu yapılmış olsaydı göç sorunu de çok daha güzel yönetiliyor olacaktı. Burada Avrupa’daki birçok iş dünyası kanaat liderleri Türkiye’ye hak veriyor. Haklı olduğumuz bir mevzu var, bunu uygun yönetmeliyiz. Üçüncü mevzu Türkiye’nin AB ile siyasi diyalogda daha fazla yer alması gerekiyor.

ÖNÜMÜZE BAKMALIYIZ

- Avrupa Birliği sürecinde hangi alanlarda geriye gidişler var?

Çok dikkat dağıtıcı hususlar oldu lakin süreci koparmadık. Türk diplomasisinin hakkını vermek lazım. Ne var ki hem AB yeni siyasal yapı sürecinde bocaladı hem de Türkiye’nin sorunları çok arttı. İçeride darbe teşebbüsü de dahil çok önemli problemler yaşandı. Artık bunları toparlamak, önümüze bakmak gerekiyor. Esasen AB yakında esnek çemberler içeren bir kurumsal kurguya dönüşecek. Bu Türkiye için uygun.

Bu ortada vakti uygun kıymetlendirmeli ve maksat, AB olmaya devam etmeli. Yatırım ortamı, hukuk devleti, öngörülebilir mevzuatları, toplumsal kalkınma maksatları ve işleyen piyasa iktisadıyla AB süreci Türkiye’yi Asya’dan Amerika’ya tüm  dünyada güçlendirir.  Bizim en kıymetli pazarımız, yatırım, finans, teknoloji ve turizm ortağımız Avrupa. 



AB’nin iklim değişikliği siyasetine uymazsak mal ihraç edemez, finansmana erişemez duruma geliriz. Ayrıyeten iktisat hukuk bağlantısı de çok bariz. Artık Gümrük Birliği vakit aşımına uğradı. Tam üyelik amacından vazgeçmeden yenilenmeli. 

YATIRIM MÜMKÜN

- Siz yabancı yatırımcılarla bir ortadasınız, son periyotlarda Türkiye’den yabancı sermaye kaçıyor, bu süreci nasıl yorumlamak gerek?

E olağan Türkiye memleketler arası ekonomik ve siyasal gelişmelerden ve iç meselelerden kaynaklanan sıkıntı devirler yaşadı. Yanı başımızda önemli bir savaş var. Birtakım yatırımcılar çekinebilir. Burada panik bir ayrılma yok ancak Türkiye hak ettiğinin çok altında yatırım alıyor.

AB ile müzakere sürecinin uygun olduğu periyotta Türkiye’ye gelen yabancı sermaye ikiye, üçe katlandı. İstikamet, yılda 30 milyar Avro’ya gidiyordu. Artık tekrar iniyor. Bunu tekrar başarabilme potansiyeli var. Değerli olan ülkemizi “Avrupa’nın Avrasya açılım merkezi” olarak yükseltmek. İklim değişikliğinden yapay zekâya yalnızca yakın gelecek değil, şahsen bugünü şekillendiren her alanda ilerletmek...

VİRÜSLER DEMOKRASİLERİ ZORLUYOR

- Globalleşen dünyada sıkıntılar artık daha süratli yayılıyor, ortak tahliller üretiliyor mu?

Globalleşme konusunu güzel anlamamak, şimdiki sıkıntıları çözmemizi zorlaştırır. Daha insanca, daha uygar bir dünya arayışı ana eksen. Son 10-15 yılda insanlık birtakım açılardan daha düzgüne gidiyor. Daha fazla sayıda insan yoksulluktan kurtuluyor, toplumsal haklar gelişiyor. Gezegen sathında malların, hizmetlerin, sermayenin, bilginin ve insanların sirkülasyonu daha özgür ve süratli. Aksilikler da çok süratli yayılıyor. Koronavirüste olduğu üzere biyolojik virüsler de daha süratli yayılıyor. Finansal virüsler de, dijital virüsler de daha global. Karbondioksit virüsü, terörizm virüsü, çok tehlikeli olan yanlış bilgi virüsü... Demokrasiler de zorlanıyor; 21. yüzyılda, dijital dönüşüm çağında kendilerini yenileme sancılarını yaşıyorlar. Hudutlar ötesi hususların, hudutlar ötesi karar sistemlerini gerektirdiği gerçeği kaçınılmaz olarak dikkate alınacak.



- Yurttaşın kendi sıkıntıları varken bu saydıklarınızı nasıl düşünecek ki?

Haklısınız. Günlük hayatın acil meseleleri doğal olarak daha tesirli. O vakit da her ülkede akademi, siyaset, özel dal, sendikalar, sivil toplum ve medya global gelişmeler karşısında daha nitelikli tahlil ve hareket içinde olmalı.

Görüş ayrılıklarımız olabilir, olmalı. Özgür tartışma ortamı ve paylaşmak değerli. Kısır arbedeler için ne vakit ne de yer var. Çoğulcu bir toplumsal ortamın, özgürlüklerin serpilmesi ulusal menfaatımızdır.

Şehriban Kıraç/Cumhuriyet