Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Birinci kuşak uçaklar, araba motorlarına benzeşen motorlarla çalışan pervaneli motorlardı Hava ulaşımındaki en büyük gelişme 1952 yılında tepkili (turbojet) motorun kullanıma girmesiyle oldu Pervaneli ve tepkili motorların kendilerine has üstünlükleri ve beceriksiz yanları vardıHer iki motorun üstün yanlarını tek bir motorda birleştirmeye karşın çabalarda olmuştur Bu yönde sağlanan gelişmelerden ikisi propjet motoru ve turbofan motoru olarak bilinir
Günümüzde en yaygın olarak kullanılan uçak motoru turbofan (veya fanjet) motorudur Bu motor türbine bağlı büyük bir fan (pervane), oldukça yüksek debide havayı, tepkili motoru çevreleyen bir kanalda akmaya zorlar Hava fan kanallarından daha yüksek bir şipşak çıkarak, motorun toplam tepkisini kayda değer bir oranda arttırır Turbofan motoru, belirli bir zorlama için daha düşük çabucak hareket eden daha artı miktarda havanın, daha hızlı hareket eden daha az miktarda havadan daha büyük bir tepki oluşturma ilkesine dayanır Ilk ticari turbofan motoru 1955 yılında başarıyla denenmiştir
Bir uçak üzerindeki turbofan motoru, daha düşük verimli bir turbojet motorundan, fanı örten tombul görünüşlü motor kaplamasıyla zahmetsizce ayırt edilebilir Bir turbojet motorunda üretilen tepki, motordan ses hızının yaklaşık iki katında meydana çıkan egzoz gazlarından kaynaklanır Bir turbofan motorunda yüksek seri egzoz gazları, fandan geçen daha düşük seri havayla karışır ve böylece motor gürültüsü manâlı ölçüde azaltılır
Yeni soğutma teknikleriyle yanma odası çıkışındaki gaz sıcaklıkları 1500 °C ’ın üstüne dek yükselebilmiş, böylece ısıl verimde manâlı artışlar sağlanmıştır Bu sıcaklık, türbin kanat malzemesinin 100 °C üzerindedir Turbofan motorları, bölüm gezgin ve mesafe başına daha eksik yakıtla 400 ’den fazla yolcuyu 10000 km uzaklığa 900 kmsaat ’ten daha yüksek hızlarda taşıyabilen takriben 400000 kg kütleye sahip jumbojet gibi üstün teknoloji ürünü uçakların gelişmesine öncülük etmiştir
Bir turbofan motorunda yanma odasının dışından geçen havanın kütlesel debisinin yanma odasından geçen havanın debisine oranına fan debi oranı (bypass ratio) denir Yüksek fan akım oranına sahip ilk ticari motorlarda bu oran 5 değerindeydi Bir turbofan motorunun fan akış oranının arttırılması üreteceği tepkiyi arttırır bu nedenle fanı örten motor kaplamasının kaldırılmasında yarar vardır Bu şekilde elde edilen motor propjet motorudur Turbofan ve propetjet motorunun farkı, fan debi oranlarından kaynaklanmaktadır Turbofan motorunda bu oran 5 veya 6 iken, propjet motorlarda bu oran 100 ’e kadar çıkabilmektedir Genel bir kural olarak pervaneli motorlar, jet motorlardan daha verimlidir Ama yüksek hızlarda ve seviyelerde verimi düştüğünden, düşük hız ve seviyelerle sınırlıdırlar, Eski alıcı propjet motorlarda (turboproplar) hız takriben 062 Mach sayısı ( uçak hızının ses hızına oranı), doruk ise 9100 metre ile sınırlıydı Yeni alıcı propjet motorlarda (propfan) ise hızın 082 Mach, yüksekliğinde 12000 metre olması beklenmektedir Profan motoruyla çalışan orta zirve ve mesafeli uçakların, turbofan motoruyla çalışan uçaklarla benzer sürat ve aynı yükseklikte lakin daha eksik yakıtla uçmaları beklenmektedir
Savaş uçaklarının motorlarında yapılan güncel bir düzenleme, türbinle lüle arasında bir art yakıcı (afterburner) bölümünün eklenmesidir Kısa mesafe kalkışta veya savaş koşullarında olduğu gibi fazladan tepki durumu duyulduğunda, türbinden meydana çıkan oksijence zengin yanma gazlarına yakıt püskürtülmesiyle yapılır Fazladan sağlanan bu enerji sonucu egzoz gazları motoru daha yüksek bir çabucak terk eder ve böylece daha büyük bir tepki sağlanır
Ramjet motoru, içinde kompresör veya türbin bulunmayan uygun biçimli bir kanal olup, yüksek seri uçaklarda ve füzelerde kullanılır Motordaki basınç artışı, motora çok yüksek çabucak giren havanın bir engele çarpması ve yavaşlaması ile sağlanır bu nedenle ramjet motorun çalışabilmesi için önce dış bir kaynak yardımıyla yüksek bir hıza getirilmesi gerekir
Ramjet motoru, 2 ya da 3 Mach hızında uçan uçaklar için uygundur Ramjet motorunda hava takriben 02 Mach sayısına yavaşlatıldıktan daha sonra, içine yakacak püskürtülerek yakılır ve oluşan yanma sonucu gazlar bir lülede genişletilerek ivmelendirilir
Bir scramjet motoru, doğrusu, havanın içinden süpersonik hızda (ses hızından yüksek bir hızda) aktığı bir ramjet motorudur 6 Mach ’ın üzerindeki hızlarda scramjet sistemine dönüşen ramjet motorları, 8 Mach ’a değin başarıyla denenmiştir
Son olarak, bir roket, akıcı ya da katı yakıtın, oksijenle yanma odasında reaksiyona sokulduğu motordur Yüksek basınçlı yanma sonu gazları sonra bir lülede genişletir Gazlar roketten fazla yüksek hızlarda çıkarak tepki oluşturur ve roketi harekete geçirir
Türkiye Uçak Motoru Konusunda Ne Durumda?
Sıhhat, enerji üretimi, havacılık ve ulaşım sektörlerinde teknoloji çözümleri sunan GE, havacılık alanında Türkiye ’yi daha ileri taşıyacak ve uçaklarına güç verecek motorlar üretiyor GE motorlarının sorunsuz ve tehlikesiz çalışmasını sağlayan Türkiye Teknoloji Merkezi, GE ve iki taraflı girişim şirketi CFM International ’ın geliştirdiği motorlarla uçan dünyanın dört bir yan uçaklarda kullanılacak yeni tasarımlara ve teknolojilere katkıda bulunuyor
GE uçak motorları ailesinin en yeni üyesi olan GE9X motoru, ileri teknolojiler ve malzemelerden yararlanarak üretilen ultra verimli motor özelliğine sahip Boeing ’in yeni geniş cisim uçağı olan 777X için özel olarak tasarlanmış olan uçak motoru, 27:1 ’lik sıkıştırma oranına sahip kompresörü ve son teknoloji 3D aerodinamik tasarımlı türbiniyle GE ’nin en yüksek yakacak verimliliği karşılayan geniş ceset uçak motoru olma özelliği taşıyor 84700 libre itiş gücüne sahip olan GE90 motoru ise Boeing ’in diğer uçaklarına kıyasla daha çabuk ve daha bereketli uçma yeteneğine sahip Boeing 777 uçağına zor veriyor 127000 libre itiş gücüne sahip GE90115B ise*dünyanın en zinde motorlarından biri
GE ’nin 1984 yılında, THY ‘ye CF680 model uçak motoru vererek başlayan ilişkisi bugün de artarak devam etmekte Bugün halen THY filosunun uçmakta olan 32 adet Boeing 777300ER uçağına GE90115B motorları zor veriyor Türk Hava Yolları, GE90115B motorlarını kullanarak yakacak tüketimi ve sera gazının olumsuz etkilerini azaltabiliyor
Günümüzde en yaygın olarak kullanılan uçak motoru turbofan (veya fanjet) motorudur Bu motor türbine bağlı büyük bir fan (pervane), oldukça yüksek debide havayı, tepkili motoru çevreleyen bir kanalda akmaya zorlar Hava fan kanallarından daha yüksek bir şipşak çıkarak, motorun toplam tepkisini kayda değer bir oranda arttırır Turbofan motoru, belirli bir zorlama için daha düşük çabucak hareket eden daha artı miktarda havanın, daha hızlı hareket eden daha az miktarda havadan daha büyük bir tepki oluşturma ilkesine dayanır Ilk ticari turbofan motoru 1955 yılında başarıyla denenmiştir
Bir uçak üzerindeki turbofan motoru, daha düşük verimli bir turbojet motorundan, fanı örten tombul görünüşlü motor kaplamasıyla zahmetsizce ayırt edilebilir Bir turbojet motorunda üretilen tepki, motordan ses hızının yaklaşık iki katında meydana çıkan egzoz gazlarından kaynaklanır Bir turbofan motorunda yüksek seri egzoz gazları, fandan geçen daha düşük seri havayla karışır ve böylece motor gürültüsü manâlı ölçüde azaltılır
Yeni soğutma teknikleriyle yanma odası çıkışındaki gaz sıcaklıkları 1500 °C ’ın üstüne dek yükselebilmiş, böylece ısıl verimde manâlı artışlar sağlanmıştır Bu sıcaklık, türbin kanat malzemesinin 100 °C üzerindedir Turbofan motorları, bölüm gezgin ve mesafe başına daha eksik yakıtla 400 ’den fazla yolcuyu 10000 km uzaklığa 900 kmsaat ’ten daha yüksek hızlarda taşıyabilen takriben 400000 kg kütleye sahip jumbojet gibi üstün teknoloji ürünü uçakların gelişmesine öncülük etmiştir
Bir turbofan motorunda yanma odasının dışından geçen havanın kütlesel debisinin yanma odasından geçen havanın debisine oranına fan debi oranı (bypass ratio) denir Yüksek fan akım oranına sahip ilk ticari motorlarda bu oran 5 değerindeydi Bir turbofan motorunun fan akış oranının arttırılması üreteceği tepkiyi arttırır bu nedenle fanı örten motor kaplamasının kaldırılmasında yarar vardır Bu şekilde elde edilen motor propjet motorudur Turbofan ve propetjet motorunun farkı, fan debi oranlarından kaynaklanmaktadır Turbofan motorunda bu oran 5 veya 6 iken, propjet motorlarda bu oran 100 ’e kadar çıkabilmektedir Genel bir kural olarak pervaneli motorlar, jet motorlardan daha verimlidir Ama yüksek hızlarda ve seviyelerde verimi düştüğünden, düşük hız ve seviyelerle sınırlıdırlar, Eski alıcı propjet motorlarda (turboproplar) hız takriben 062 Mach sayısı ( uçak hızının ses hızına oranı), doruk ise 9100 metre ile sınırlıydı Yeni alıcı propjet motorlarda (propfan) ise hızın 082 Mach, yüksekliğinde 12000 metre olması beklenmektedir Profan motoruyla çalışan orta zirve ve mesafeli uçakların, turbofan motoruyla çalışan uçaklarla benzer sürat ve aynı yükseklikte lakin daha eksik yakıtla uçmaları beklenmektedir
Savaş uçaklarının motorlarında yapılan güncel bir düzenleme, türbinle lüle arasında bir art yakıcı (afterburner) bölümünün eklenmesidir Kısa mesafe kalkışta veya savaş koşullarında olduğu gibi fazladan tepki durumu duyulduğunda, türbinden meydana çıkan oksijence zengin yanma gazlarına yakıt püskürtülmesiyle yapılır Fazladan sağlanan bu enerji sonucu egzoz gazları motoru daha yüksek bir çabucak terk eder ve böylece daha büyük bir tepki sağlanır
Ramjet motoru, içinde kompresör veya türbin bulunmayan uygun biçimli bir kanal olup, yüksek seri uçaklarda ve füzelerde kullanılır Motordaki basınç artışı, motora çok yüksek çabucak giren havanın bir engele çarpması ve yavaşlaması ile sağlanır bu nedenle ramjet motorun çalışabilmesi için önce dış bir kaynak yardımıyla yüksek bir hıza getirilmesi gerekir
Ramjet motoru, 2 ya da 3 Mach hızında uçan uçaklar için uygundur Ramjet motorunda hava takriben 02 Mach sayısına yavaşlatıldıktan daha sonra, içine yakacak püskürtülerek yakılır ve oluşan yanma sonucu gazlar bir lülede genişletilerek ivmelendirilir
Bir scramjet motoru, doğrusu, havanın içinden süpersonik hızda (ses hızından yüksek bir hızda) aktığı bir ramjet motorudur 6 Mach ’ın üzerindeki hızlarda scramjet sistemine dönüşen ramjet motorları, 8 Mach ’a değin başarıyla denenmiştir
Son olarak, bir roket, akıcı ya da katı yakıtın, oksijenle yanma odasında reaksiyona sokulduğu motordur Yüksek basınçlı yanma sonu gazları sonra bir lülede genişletir Gazlar roketten fazla yüksek hızlarda çıkarak tepki oluşturur ve roketi harekete geçirir
Türkiye Uçak Motoru Konusunda Ne Durumda?
Sıhhat, enerji üretimi, havacılık ve ulaşım sektörlerinde teknoloji çözümleri sunan GE, havacılık alanında Türkiye ’yi daha ileri taşıyacak ve uçaklarına güç verecek motorlar üretiyor GE motorlarının sorunsuz ve tehlikesiz çalışmasını sağlayan Türkiye Teknoloji Merkezi, GE ve iki taraflı girişim şirketi CFM International ’ın geliştirdiği motorlarla uçan dünyanın dört bir yan uçaklarda kullanılacak yeni tasarımlara ve teknolojilere katkıda bulunuyor
GE uçak motorları ailesinin en yeni üyesi olan GE9X motoru, ileri teknolojiler ve malzemelerden yararlanarak üretilen ultra verimli motor özelliğine sahip Boeing ’in yeni geniş cisim uçağı olan 777X için özel olarak tasarlanmış olan uçak motoru, 27:1 ’lik sıkıştırma oranına sahip kompresörü ve son teknoloji 3D aerodinamik tasarımlı türbiniyle GE ’nin en yüksek yakacak verimliliği karşılayan geniş ceset uçak motoru olma özelliği taşıyor 84700 libre itiş gücüne sahip olan GE90 motoru ise Boeing ’in diğer uçaklarına kıyasla daha çabuk ve daha bereketli uçma yeteneğine sahip Boeing 777 uçağına zor veriyor 127000 libre itiş gücüne sahip GE90115B ise*dünyanın en zinde motorlarından biri
GE ’nin 1984 yılında, THY ‘ye CF680 model uçak motoru vererek başlayan ilişkisi bugün de artarak devam etmekte Bugün halen THY filosunun uçmakta olan 32 adet Boeing 777300ER uçağına GE90115B motorları zor veriyor Türk Hava Yolları, GE90115B motorlarını kullanarak yakacak tüketimi ve sera gazının olumsuz etkilerini azaltabiliyor
