Ukrayna-Rusya Gerilimi Tırmanıyor: Son Gelişmeler Neler?

Ukrayna'nın doğusundaki hudut bölgesinde Rusya ile yaşanan ve vakit zaman küçük çaplı çatışmalara dönüşen tansiyon artıyor. Ukrayna ve Batılı destekçileri Rusya'yı hududa on binlerce askerini yığmakla suçlarken Rusya, suçlamaları reddediyor.




BBC Türkçe'de yer alan habere nazaran, ABD başta olmak üzere NATO ülkeleri, Rusya'nın askeri yığınak ve tatbikatları karşısında Ukrayna'nın da birlik üyesi yapılması ihtimalini daha yüksek sesle lisana getirdikçe Rusya da buna itirazlarını artırıyor ve daha sert açıklamalar yapıyor.

Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki, Salı günü yaptığı basın toplantısında, ABD'nin, Rusya'nın 'her an' Ukrayna'ya bir akında bulunabileceğine inandığını söyledi. Psaki, 'Bunun çok tehlikeli bir durum olduğu kanısındayız. Rusya'nın her an Ukrayna'ya taarruz başlatabileceği bir aşamadayız' dedi.

Son aylarda yaşanan diplomasi trafiği ve başkanların görüşmeleri de bugüne kadar sonuçsuz kaldı ve sondaki tansiyon arttı. O denli ki, Batılı ülkeler Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhakından sonra bir sefer daha Ukrayna'ya işgal başlatabileceği istikametinde telaşların arttığını belirterek Ukrayna'ya askeri takviyeye başladı.

Hudutta son durum ne?

2021 sonunda evvel Ukrayna'nın ABD, NATO ve Avrupa Birliği ülkelerine davetleri, akabinde Batılı ülkelerin istihbarat raporları, Rusya'nın on binlerce askerini Ukrayna sonuna konuşlandırdığını; bu sayede Donbas bölgesindeki ayrılıkçılara dayanaklarını artırdıklarını ortaya koydu. Bunun yanı sıra Rus ordusunun, Ukrayna'nın bir öteki komşusu olan Belarus'la birlikte tekrar Ukrayna hududunda ortak tatbikat yapacağı açıklandı.

Toplumsal medyada paylaşılan ve Avrupa'da birçok gazete ve haber kanalının yayımladığı kimi manzaralarda, Rus ordusuna mensup çok sayıda keskin nişancının Ukrayna sonuna 60 km uzaklıkta talim yaptığı ve Rusya'ya ilişkin iki adet kısa menzilli balistik füze sisteminin ve çok sayıda tankın ülkenin doğusundan Ukrayna hududuna hakikat götürüldüğü görülüyor. Fakat füzelerin rotası yahut nerede konuşlandırılacağı bilinmiyor. On binlerce Rus askerinin konuşlandırıldığı belirtilen bölgelerden biri olan Rostav'dan da birtakım imgeler toplumsal medyada paylaşıldı. Bu görüntülerde da askerlerin atış talimi yaptığı görülüyor.

ABD: Rusya ya diplomasiyi seçecek ya da Batı'yla karşı karşıya gelecek



Ukrayna Savunma Bakanlığı da, Rus askerlerin 14 Ocak'ta Ukrayna hudutları içinde yer alan lakin Rusya yanlısı ayrılıkçı kümelerin denetiminde bulunan Donbas'taki Horlivka bölgesine 'amonyak dolu konteynerler taşındığı' açıklaması yaptı. Ukrayna ordusunun istihbarat ünitesinden yapılan açıklamada da, 'Bu unsurların Rusya tarafından Ukrayna'yı zehirli husus kullanmakla suçlamak ve Ukrayna'da daha fazla işgale yer hazırlamak için kullanılmasından telaş edildiği' belirtildi.

Birebir vakitte Rus ordu birliklerinin Tambov bölgesinde paraşütlerle iniş talimi yaptığı da biliniyor. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın (AGİT) izleme yaparak edindiği bilgileri paylaştığını belirten Ukraynalı yetkililer, 99 Rus askerî teçhizat ünitesinin Donbas bölgesine yerleştirildiğini söyledi. Bunların ortasında üç adet füze sistemi de bulunuyor. Tüm bu konuşlandırma, talim ve tatbikatlar, Ukrayna'dan ve NATO'dan gelen reaksiyonları artırdı. Bunun üzerine Rusya, bu sefer askerlerini Belarus'a konuşlandırdı. 'Birleşik Kararlılık' ismi verilen bir ortak tatbikat için askerlerin Belarus'a gönderildiği açıklansa da; Ukrayna'ya yönelik bir işgalden endişelenen NATO ülkeleri için bu adım, Rus asklerinin birebir vakitte ülkenin kuzey sonuna da yerleşmesi manasına geliyor.

Yalnızca askerlerin değil, Rusya'dan zırhlı araçlar, toplar ve öbür birçok askeri mühimmat ile teçhizatın da trenlerle Belarus'a taşındığı belirtiliyor. Belarus'un güvenlik kurulunun başında bulunan Alexander Volfovich, bu ikmalle ilgili düzenlediği basın toplantısında 'Ortak tatbikatın Şubat ayında yapılacağını, öncesinde askerlerin ve gerekli mühimmatın konuşlandırılmasına başlandığını' duyurdu.

Belarus, Ukrayna'nın kuzeyinde 1125 kilometrelik hududa sahip ve Rusya ile çok yakın bağlantılar içinde. Tatbikatın ülkenin batı hududunda, NATO üyeleri Polonya ve Litvanya'ya yakın bölgede gerçekleşeceği de Belaruslu yetkililer tarafından açıklandı. Tatbikatta kaç adet askerin yer alacağı ve tam günüyle ilgili ayrıntılar ise şimdi kamuoyuyla paylaşılmadı. Fakat Belaruslu yetkililer, bu tatbikatın 'Sınırdaki NATO varlığına ve Ukrayna'nın askeri gücünü artırma uğraşlarına karşılık olarak yapıldığını' belirtiyor.

Polonya Dışişleri Bakanı Zbigniew Rau ise, Rusya'yla bir savaşın 'Son 30 yıldır olmadığı kadar yakın olduğunu' söyledi ve 'Eli kulağında olmasa da tehdit bu kere çok gerçek görünüyor' dedi.

Rusya ise tüm bu gelişmelere karşın argümanları reddediyor. 10 Ocak'ta Cenevre'de yapılan Rusya-ABD görüşmelerinin akabinde konuşan Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkovi 'Ukrayna'ya saldırma yahut ülkeyi işgal etme planları yahut niyetleri olmadığını' savundu. Bir yandan Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ise, 'Batı'nın agresif yaklaşımı devam ederse uygun askeri-teknik tedbirlerle karşılık vereceklerini' söyledi.

2021 sonunda uydu imajlarından elde edilen bilgilere nazaran, Ukrayna'ya 300 kilometre uzaklığa kadar taşınıp konuşlandırılan otomatik tahrikli silahlar, savaş tankları, piyade savaş araçları da bölgede varlığını koruyor. İkmalin akabinde bölgede eğitimler de yapıldığı biliniyor.

Rusya ise olağan kış eğitimlerinin başladığını belirtiyor ve yalnızca 10 binden biraz fazla askerin yer aldığını savunuyor. Rusya da Ukrayna'yı Donbas'ta yaşayan Ruslara ayrımcılık yapmakla ve bölgede Türkiye üretimi silahlı insansız hava araçlarını kullanmakla suçluyor. Ekim ayında Kremlin'den Türkiye'ye 'Bölgedeki istikrarsızlığa katkıda bulunma' reaksiyonu de gelmişti.

NATO nasıl karşılık verdi?



ABD'ye nazaran Rusya'nın 100 binden fazla askerini sona konuşlandırdığı uydu imajlarıyla ve istihbarat çalışmalarıyla doğrulandı; Rusya ise Ukrayna'yı işgal etme niyeti olmadığına dair kesin bir ispat sunamadı. Bu 'olağan dışı' faaliyetler sebebiyle NATO, bu yılın başlarında Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik yeni bir harekât başlatacağından telaşlı.

2014'te Ukrayna ile Rusya ortasında birinci çatışmalar başladığından bu yana NATO, Baltık ülkeleri ortasındaki üyelerini güçlendirmeye öncelik veriyor. O denli ki dört taburluk memleketler arası askeri gücü Letonya, Litvanya, Estonya ve Polonya'ya konuşlandırdı. Memleketler arası güce Kanada, Almanya, İngiltere ve ABD'den askerler katıldı. Bu askerlerin birinci evrede, NATO'dan daha fazla asker gönderilene kadar harekete geçecek olan birlikler olduğu belirtiliyor.

Kanada da Pazartesi sabahı prestijiyle 'özel gayeli bir askeri birliği' Ukrayna'ya konuşlandırdı. Seçkin birliğin modülü olan bu askerler, rastgele bir Rusya işgalinde Kanadalı diplomatların tahliye edilmesi vazifesini üstlenecek. Haberler Ukrayna ve Kanada medyasında yayımlansa da, Kanada Özel Operasyon Gücü Komutası'ndan bir sözcü, Reuters haber ajansına, haberleri doğrulayamayacağını, lakin ülkesinin Ukrayna'yı 2020'den bu yana askeri olarak direkt desteklediğini söyledi.

Kanada'nın 2015'ten bu yana 200 askeri de eğitim gayeli Ukrayna'da bulunuyor.

Estonya Başbakanı Kaja Kallas, geçen hafta yaptığı açıklamada NATO müttefikleriyle 'Olası bir akına karşı ülkedeki NATO birliklerinin sayısını artırmayı görüştüklerini' açıkladı.

Danimarka ise geçen hafta, Litvanya'ya dört tane daha F-16 savaş uçağı ve bir savaş gemisi göndereceğini duyurdu. Rusya'nın Ukrayna hududundaki hareketliliği, son devirde NATO'yla daha yakın bir bağlantı içine giren Finlandiya ve İsveç'te de ittifaka üye olup olmamak gerektiğine yönelik tartışmaları artırdı. Lakin şimdi bu mevzuda net bir açıklama gelmedi.

İsveç, bir yandan da muhtemel bir tehdide karşı yüzlerce askerini hafta sonu boyunca Baltık Denizi'ndeki Gotland Adası'na taşıdı.

Reuters haber ajansına konuşan iki NATO diplomatına nazaran, muhtemelen gelecek ay üye ülkelerin savunma bakanlarının bir ortaya gelerek Romanya'daki NATO merkezine daha fazla asker gönderme gerekliliğini masaya yatıracak. 2017'den beri operasyonel olan merkezde savaşmaya hazır askerler misyon yapmıyor; yalnızca komuta merkezi olarak kullanılıyor.

Tansiyon nasıl tırmandı?



2014'te Rusya ve Ukrayna hududunda yaşanan tansiyon, Rusya'nın Ukrayna'ya bağlı Kırım yarımadasını ilhakıyla sonuçlandı. Batı'dan Rusya'ya yönelik yaptırımlar geldi. Birebir periyotta Ukrayna'nın doğusundaki, Rusya hududundaki Donetsk'te de Rusya'dan takviye alan Rus yanlısı ayrılıkçılarla Ukrayna ordusu ortasında da çatışmalar yaşanmıştı.

Savaş 2015'te sona ermiş olsa da Temmuz 2020'deki ateşkese kadar çatışmalar devam etti. Yaklaşık 15 bin kişi hayatını kaybetti.

Rus nüfusun da çoğunlukta olduğu Donetsk ve Lugansk'te (Donbas bölgesi) tek taraflı bağımsızlık ilan eden Rusya yanlısı ayrılıkçılar varlığını sürdürüyor. Çatışmaların ve ateşkes ihlallerinin sürdüğü bölgede vakit zaman tansiyon artıyor.

Ateşkesin akabinde 2021'nin Mart ayı sonlarında yaşanan çatışmalarda dört Ukrayna askeri hayatını kaybettikten sonra Nisan ayında Ukrayna'daki birçok üst seviye ordu, istihbarat ve dışişleri yetkilisinden Rusya'nın bölgedeki varlığını güçlendirdiğine dair açıklamalar geldi. Rusya'nın ayrılıkçılar üzerinden 'Ukrayna topraklarında ilerleme planları yaptığı' belirtildi.

2021 sonunda ise Batı ülkelerinin hazırladığı istihbarat raporları, Kiev idaresini doğrular nitelikteydi. Aralık ayı başında Washington Post'ta yayımlanan bir habere nazaran, ABD istihbarat yetkilileri Kremlin'in önümüzdeki yılın birinci aylarında birden fazla cephede 175 bin askerle bir işgal planladığından endişeleniyordu.

Birebir devirde CIA Lideri William Burns de, 'Rusya önderinin risk iştahını asla hafife almayacağını' söyledi: 'Bildiğimiz tek şey Rus ordusunu, Rus güvenlik servislerini basitçe harekete geçebilecekleri bir yere yerleştirdiği...'

Ukrayna Savunma Bakanı Oleksii Reznikov da kendi istihbarat raporlarına dayanarak Rusya'nın Ocak ayı sonunda Ukrayna'ya yönelik geniş çaplı bir operasyon yapma ihtimali olduğunu belirtti.