Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Türkiyede Bulunan Platolar,
Ülkemizdeki platoların adları,
Türkiyede Bulunan Platoların isimleri
Platoların TÜRKİYE'deki Coğrafi Dağılışı:
Kuzey Anadolu Platoları
Epeyce zorlu olan Kuzey Anadolu `da yayla düzlükleri artı değildir En önemlileri Batı Kara denizde Safran bolu ve İstanbul boğazının iki yanında yer alan ÇatalcaKocaeli Platolarıdır ÇatalcaKocaeli platosu, aşındırılarak peneplen ülkü gelmiş yüzeylerin yükseltisiyle oluşmuştur Ancak bu artma 200400 m değerleri aralarında kaldığından hain platolara girmektedir Üstünde hain tepelikler mevcuttur Çatalca sırtları ile Çamlıca tepeleri gibi Bu yayla trakya`da da devam eder
Batı Karadeniz de bulunan Safranbolu platosu sıradan 500 m yükseltiye sahip peneplen ve alçak platolardandır Yenice (Filyos) ve kolları Devrek , Araç, Soğanlı ırmaklarıyla parçalanmış olan bu yayla kalkerli yapıda olup voklüz kayalıklara sahiptir Bu kaynaklar baştan sona platodaki vadilerde ileri tarım laf konusudur
Peneplen platolarının diğer platolardan farkı bunların aşınım yüzeylerinden meydana gelmiş olmalarıdır Peneplen platoları çoğu kez eski kütleler olduklarından , yüzeyce eski kütlelere ait kayalar yer almakta ve bu eski kütleler içinde altın, gümüş, platin, nikel, krom, çinko, pirit, volfram gibi maden cevherlerine rastlana bilmektedir Bir De bu madenler yüzeyde yada yüzeye fazla yakın oldukları için zahmetsizce işletile bilmektedirler Peneplen platoları için diğer bir nitelik pınar ve kaynakların bu sahalarda yoğunlaşması ve kaliteli içme sularının özellikle bu sahalarda bulunmasıdır
Güney Anadolu (Akdeniz) Platoları
Güney Anadolu`nun en kayda değer platosu Taşeli platosudur Toros Dağlarının orta bölümünde bulunan bu yayla, karstik etkilerle oluşmuştur Yüksekliği 2000m yi bulan Taşeli Platosu kalkerli kayalardan oluştuğu için yüzeyinde fazla sayıda erime çukurları bulunur Bu platoda yüzeyde su bulmak güçtür, çünkü yağmur suları kalkerlerin çatlaklarından kırmızı renkli killi topraklar (Terra Rossa) birikmiştir Bu özelliğe taş çöllerini anımsattığından Taşeli platosu denmiştir Plato, Ermenek ve Göksu ırmaklarıyla parçalanmıştır
Taşeli Platosunda aralıksız yerleşmeler yoktur: Taşeli platosunun belirli özelliklerine göre değerlendirilmesi yapıldığında bu platoda niçin yerleşmenin olmadığı kendiliğinden ortaya çıkar Plato kırsal yaşam bakımından kalıcı yerleşme sınırları dışarıda kalmaktadır Kır yerleşmeleri su kaynaklarına emrindeki olarak kenar yamaçlarda yer almıştır Bu alanda esas uğraş hayvancılıktır Kışı köylerde geçiren
halk müziği birincil baharda plato üstünde karların erimeye ve otsu örtüsünün gelişmeye başladığı tarihte platoya tırmanırlar Platoya ulaşan sürüler daha çok dolinlerin tabanında gelişmiş ot ve dikenlerle beslenirler Bu kısıtlı olanaklara karşılık en büyük güçlük hayvanların su gereksiniminin sağlanmasıdır Yer yer sulu çukurlar ve ilkel sarnıçlar bu problemi kısmen çözümler Ancak su azlığı , ot örtüsünün yetersizliği arazinin engebeliliği, kaya yüzeylerinin lapyalar yüzünden çok pürüzlü olması gibi nedenlerle yayla üzerinde keçiden diğer hayvan yetiştirmek olası olmaz
Plato son bahara değin süren yayvancılık bu mevsimde sislerin ve soğukların bastırması ile sona erer, yayla hemen hemen kış uykusuna çekilir
Teke platosu da karstik oluşumlu diğer platodur Nüfuslanma eksik ve tarım geridir Üzerinde çok sayıda erime çukuru bulunur
Batı Anadolu Platoları
Hafif dalgalı düzlükler ve tepelikler halinde Saroz körfezi çevresinde, Çanakkale – Balıkesir arasında ve İç Batı Anadolu da yer alırlargüneyde menteşe eski kütlesi peneplen yayla örneği oluşturur İç Menteşe platosu, Büyük Menderes ve kollarıyla parçalanmış, kimi uygun vadiler genişleyerek ovaları oluşturmuş (Tavsa,Yatağan,Çine,Bozdoğan) kimi yerinde daralıp dikleşir Yüzeyi atıl toprakla örtülüdür Su potansiyeli çelimsiz olduğundan tarım geridir Son yıllarda seracılık ön plana çıkmıştır Bu gelişme her şeyden evvel platoyu terk etmeye hazırlanan kır nüfüsunu her tarafta toprağa bağlaya bilmiştir
İç batı Anadolu da Kula platosu volkanik oluşumludur Yüzeyinde acayip volkanik şekiller yer almaktadır
İç Anadolu Platoları
Burada, hafif yarılmış aşınım platoları olan Yukarı Sakarya, Haymana, Cihanbeyli, Obruk ve Bozok platolarıyla, volkanik yapılı NiğdeKayseri platoları ve bir peneplen yayla olan Uzun yayla vardır
Yukarı Sakarya platosu sıradan 800m yükseklikte olup Sakarya `nın kollarıyla yarılmıştır Toprakları bereketli, su kaynağı bol olduğu için ileri tarım sahasıdır
HaymanaCihanbeyli, 10001200m yüksekliğe sahip masa görünüşlü bir platodur Kaslı çay olmadığı için pozitif parçalanmamıştır Kuru tarım yaygındır Burası aynı zamanda tiftik keçisinin vatanıdır
Obruk platosu tuz gölünün güneyinde yer alır Güneyde Karaca dağ, Hasan ve Melendiz volkanlarına yaslanır Pozitif parçalı değildir Platonun güneyinde Konya ovası yer alır
Bozok platosu Kırşehir eski kütlesinde yer alır Kızılırmak ve yeşilırmak`ın kollarıyla parçalanmıştır
NiğdeKayseri platosunda yüzeye yayılan tüf, lav ve bunların ayrışmasıyla oluşan maddeler, bereketli toprakların yer almasına niçin olmuştur Özellikle volkanik dağlardan doğan çay ve çayların getirmiş olduğu topraklar alçak ve çukur alanlarda birikerek kalın alüvyon tabakaları oluşmuşlarıdır Bu koşul tarımsal potansiyeli artırmıştır Bu plato Toros dağlarının gediklerinden gelen ıslak hava kütleleri doğru çevreye kadar çok yağış alabilmektedir Dağ üzerinde biriken karlar, bölümün su gereksinimini karşılayan ambar durumundadır Dağların eteklerinde ortaya çıkan çok
sayıda su kaynağı, su potansiyelini daha da artırarak sulu tarıma kullanışlı bir zemin hazırlar
Platoda Jeotermal kaynakların varlığı da tespit edilmiş ancak demin yararlanmaya geçilmemiştir Bunların yanı sıra bilhassa Nevşehir ve Ürgüp yörelerinde lav ve tüflerin zemine yayılarak erozyona maruz kalmalarıyla peri bacaları oluşmuştur Bu şekiller turizm açısından değerli olduğu gibi yöre halkına sığınak veya gıda deposu olarak fayda sağlar
Bu platoda vadi içi ovalarında tarım tartma kazanmıştır Tahıl (buğday, Çavdar) baklagil, şekerpancarı, patates, soğan gibi kültür bitkileri ilk sırada yer alır, elma yetiştiriciliği ve tahvil kültürleri ise meyvecilik açısından ileri bir tarımsal etkinlik olarak dikkat çeker Bu bölümdeki bağlar Ürgüp ve Niğde`yi Türkiye çapında şarapçılık merkezi durumuna getirmişlerdir
Niğde Kayseri platosu volkanik oluşumludur Uzun yayla bir peneplen platodur oysa epeyce yüksektir
Doğu Anadolu Platoları
Çoğunlukla volkanik yapılıdırlar En yüksek plato ErzurumKars platosudur 2000m ye yakın yükseltiye sahiptir Türkiye nin en kayda değer mera sahasıdır Öteki volkanik plato Murat platosudur Murat ve kolları ile parçalanmıştır Platoda Tunceli ve bir volkanik dağ olan Bingöl dağı yükselir
Güneydoğu Anadolu Platoları
Türkiye nin İç Anadoludan daha sonra, diğer büyük plato sahası Güneydoğuda yer alırGaziantep platosundan başlayan platolar serisi Mardin e değin uzanır Oysa bu yayla kuşağı içinde bulunan volkanik engebeler platoyu kesintiye uğratır bu nedenle platolar birbirinden farklı parçalar halinde bulunurlar Bunların içinde en karakteristik olanı UrfaSuruçHilvanSiverek Viranşehir ve Ceylan pınar ; içine alan kısımdır UrfaViranşehirHilvan Platosu diye adlandırılan bu yayla Fırat ve kolları kadar hafif yarılmış aşınım platosudur Platonun yüzey şekilleri KuzeyGüney yönlü değişir Güneyde hafif dalgalı ava görünümünde iken kuzeye çıkıldıkça düşey yamaçlar halinde devam eder Bu yamaçlar aralarında büyük düzlüklere de rastlanabilir Kalkerden oluşan plato yüzeyi üzerinde toprak örtüsü geniş ölçüde yitirilmiş olup zemine ince bir toprak tabakası ile taş ve çakıllar hakimdir Yayla yüzeyi üzerinde toprak ve su azlığı sebebiyle ot gibi yaşama son derece fakirdir Buralarda tek bir köye bile sık sık rastlanmaz Geniş yayla yüzeyi nacak birincil baharda sürücülere çayır hizmeti görebilir Alanın en büyük sorunu su teminidir GAP ile devlet bu sorunu çözümleyerek yöreyi ekonomiye kazandırılmaya çalışılmaktadır Gaziantep platosu batıdan gelen nemli hava kütlelerine açıktır Fırat`ı hafifçe parçaladığı bu sahada bulunan ova “bereketli hilal olarak anılmaktadır Doğal ot gibi yaşama ve tarım ürünleri farklılık bildiren coğrafi potansiyeli yüksek bir sahadır *
Ülkemizdeki platoların adları,
Türkiyede Bulunan Platoların isimleri
Platoların TÜRKİYE'deki Coğrafi Dağılışı:
Kuzey Anadolu Platoları
Epeyce zorlu olan Kuzey Anadolu `da yayla düzlükleri artı değildir En önemlileri Batı Kara denizde Safran bolu ve İstanbul boğazının iki yanında yer alan ÇatalcaKocaeli Platolarıdır ÇatalcaKocaeli platosu, aşındırılarak peneplen ülkü gelmiş yüzeylerin yükseltisiyle oluşmuştur Ancak bu artma 200400 m değerleri aralarında kaldığından hain platolara girmektedir Üstünde hain tepelikler mevcuttur Çatalca sırtları ile Çamlıca tepeleri gibi Bu yayla trakya`da da devam eder
Batı Karadeniz de bulunan Safranbolu platosu sıradan 500 m yükseltiye sahip peneplen ve alçak platolardandır Yenice (Filyos) ve kolları Devrek , Araç, Soğanlı ırmaklarıyla parçalanmış olan bu yayla kalkerli yapıda olup voklüz kayalıklara sahiptir Bu kaynaklar baştan sona platodaki vadilerde ileri tarım laf konusudur
Peneplen platolarının diğer platolardan farkı bunların aşınım yüzeylerinden meydana gelmiş olmalarıdır Peneplen platoları çoğu kez eski kütleler olduklarından , yüzeyce eski kütlelere ait kayalar yer almakta ve bu eski kütleler içinde altın, gümüş, platin, nikel, krom, çinko, pirit, volfram gibi maden cevherlerine rastlana bilmektedir Bir De bu madenler yüzeyde yada yüzeye fazla yakın oldukları için zahmetsizce işletile bilmektedirler Peneplen platoları için diğer bir nitelik pınar ve kaynakların bu sahalarda yoğunlaşması ve kaliteli içme sularının özellikle bu sahalarda bulunmasıdır
Güney Anadolu (Akdeniz) Platoları
Güney Anadolu`nun en kayda değer platosu Taşeli platosudur Toros Dağlarının orta bölümünde bulunan bu yayla, karstik etkilerle oluşmuştur Yüksekliği 2000m yi bulan Taşeli Platosu kalkerli kayalardan oluştuğu için yüzeyinde fazla sayıda erime çukurları bulunur Bu platoda yüzeyde su bulmak güçtür, çünkü yağmur suları kalkerlerin çatlaklarından kırmızı renkli killi topraklar (Terra Rossa) birikmiştir Bu özelliğe taş çöllerini anımsattığından Taşeli platosu denmiştir Plato, Ermenek ve Göksu ırmaklarıyla parçalanmıştır
Taşeli Platosunda aralıksız yerleşmeler yoktur: Taşeli platosunun belirli özelliklerine göre değerlendirilmesi yapıldığında bu platoda niçin yerleşmenin olmadığı kendiliğinden ortaya çıkar Plato kırsal yaşam bakımından kalıcı yerleşme sınırları dışarıda kalmaktadır Kır yerleşmeleri su kaynaklarına emrindeki olarak kenar yamaçlarda yer almıştır Bu alanda esas uğraş hayvancılıktır Kışı köylerde geçiren
halk müziği birincil baharda plato üstünde karların erimeye ve otsu örtüsünün gelişmeye başladığı tarihte platoya tırmanırlar Platoya ulaşan sürüler daha çok dolinlerin tabanında gelişmiş ot ve dikenlerle beslenirler Bu kısıtlı olanaklara karşılık en büyük güçlük hayvanların su gereksiniminin sağlanmasıdır Yer yer sulu çukurlar ve ilkel sarnıçlar bu problemi kısmen çözümler Ancak su azlığı , ot örtüsünün yetersizliği arazinin engebeliliği, kaya yüzeylerinin lapyalar yüzünden çok pürüzlü olması gibi nedenlerle yayla üzerinde keçiden diğer hayvan yetiştirmek olası olmaz
Plato son bahara değin süren yayvancılık bu mevsimde sislerin ve soğukların bastırması ile sona erer, yayla hemen hemen kış uykusuna çekilir
Teke platosu da karstik oluşumlu diğer platodur Nüfuslanma eksik ve tarım geridir Üzerinde çok sayıda erime çukuru bulunur
Batı Anadolu Platoları
Hafif dalgalı düzlükler ve tepelikler halinde Saroz körfezi çevresinde, Çanakkale – Balıkesir arasında ve İç Batı Anadolu da yer alırlargüneyde menteşe eski kütlesi peneplen yayla örneği oluşturur İç Menteşe platosu, Büyük Menderes ve kollarıyla parçalanmış, kimi uygun vadiler genişleyerek ovaları oluşturmuş (Tavsa,Yatağan,Çine,Bozdoğan) kimi yerinde daralıp dikleşir Yüzeyi atıl toprakla örtülüdür Su potansiyeli çelimsiz olduğundan tarım geridir Son yıllarda seracılık ön plana çıkmıştır Bu gelişme her şeyden evvel platoyu terk etmeye hazırlanan kır nüfüsunu her tarafta toprağa bağlaya bilmiştir
İç batı Anadolu da Kula platosu volkanik oluşumludur Yüzeyinde acayip volkanik şekiller yer almaktadır
İç Anadolu Platoları
Burada, hafif yarılmış aşınım platoları olan Yukarı Sakarya, Haymana, Cihanbeyli, Obruk ve Bozok platolarıyla, volkanik yapılı NiğdeKayseri platoları ve bir peneplen yayla olan Uzun yayla vardır
Yukarı Sakarya platosu sıradan 800m yükseklikte olup Sakarya `nın kollarıyla yarılmıştır Toprakları bereketli, su kaynağı bol olduğu için ileri tarım sahasıdır
HaymanaCihanbeyli, 10001200m yüksekliğe sahip masa görünüşlü bir platodur Kaslı çay olmadığı için pozitif parçalanmamıştır Kuru tarım yaygındır Burası aynı zamanda tiftik keçisinin vatanıdır
Obruk platosu tuz gölünün güneyinde yer alır Güneyde Karaca dağ, Hasan ve Melendiz volkanlarına yaslanır Pozitif parçalı değildir Platonun güneyinde Konya ovası yer alır
Bozok platosu Kırşehir eski kütlesinde yer alır Kızılırmak ve yeşilırmak`ın kollarıyla parçalanmıştır
NiğdeKayseri platosunda yüzeye yayılan tüf, lav ve bunların ayrışmasıyla oluşan maddeler, bereketli toprakların yer almasına niçin olmuştur Özellikle volkanik dağlardan doğan çay ve çayların getirmiş olduğu topraklar alçak ve çukur alanlarda birikerek kalın alüvyon tabakaları oluşmuşlarıdır Bu koşul tarımsal potansiyeli artırmıştır Bu plato Toros dağlarının gediklerinden gelen ıslak hava kütleleri doğru çevreye kadar çok yağış alabilmektedir Dağ üzerinde biriken karlar, bölümün su gereksinimini karşılayan ambar durumundadır Dağların eteklerinde ortaya çıkan çok
sayıda su kaynağı, su potansiyelini daha da artırarak sulu tarıma kullanışlı bir zemin hazırlar
Platoda Jeotermal kaynakların varlığı da tespit edilmiş ancak demin yararlanmaya geçilmemiştir Bunların yanı sıra bilhassa Nevşehir ve Ürgüp yörelerinde lav ve tüflerin zemine yayılarak erozyona maruz kalmalarıyla peri bacaları oluşmuştur Bu şekiller turizm açısından değerli olduğu gibi yöre halkına sığınak veya gıda deposu olarak fayda sağlar
Bu platoda vadi içi ovalarında tarım tartma kazanmıştır Tahıl (buğday, Çavdar) baklagil, şekerpancarı, patates, soğan gibi kültür bitkileri ilk sırada yer alır, elma yetiştiriciliği ve tahvil kültürleri ise meyvecilik açısından ileri bir tarımsal etkinlik olarak dikkat çeker Bu bölümdeki bağlar Ürgüp ve Niğde`yi Türkiye çapında şarapçılık merkezi durumuna getirmişlerdir
Niğde Kayseri platosu volkanik oluşumludur Uzun yayla bir peneplen platodur oysa epeyce yüksektir
Doğu Anadolu Platoları
Çoğunlukla volkanik yapılıdırlar En yüksek plato ErzurumKars platosudur 2000m ye yakın yükseltiye sahiptir Türkiye nin en kayda değer mera sahasıdır Öteki volkanik plato Murat platosudur Murat ve kolları ile parçalanmıştır Platoda Tunceli ve bir volkanik dağ olan Bingöl dağı yükselir
Güneydoğu Anadolu Platoları
Türkiye nin İç Anadoludan daha sonra, diğer büyük plato sahası Güneydoğuda yer alırGaziantep platosundan başlayan platolar serisi Mardin e değin uzanır Oysa bu yayla kuşağı içinde bulunan volkanik engebeler platoyu kesintiye uğratır bu nedenle platolar birbirinden farklı parçalar halinde bulunurlar Bunların içinde en karakteristik olanı UrfaSuruçHilvanSiverek Viranşehir ve Ceylan pınar ; içine alan kısımdır UrfaViranşehirHilvan Platosu diye adlandırılan bu yayla Fırat ve kolları kadar hafif yarılmış aşınım platosudur Platonun yüzey şekilleri KuzeyGüney yönlü değişir Güneyde hafif dalgalı ava görünümünde iken kuzeye çıkıldıkça düşey yamaçlar halinde devam eder Bu yamaçlar aralarında büyük düzlüklere de rastlanabilir Kalkerden oluşan plato yüzeyi üzerinde toprak örtüsü geniş ölçüde yitirilmiş olup zemine ince bir toprak tabakası ile taş ve çakıllar hakimdir Yayla yüzeyi üzerinde toprak ve su azlığı sebebiyle ot gibi yaşama son derece fakirdir Buralarda tek bir köye bile sık sık rastlanmaz Geniş yayla yüzeyi nacak birincil baharda sürücülere çayır hizmeti görebilir Alanın en büyük sorunu su teminidir GAP ile devlet bu sorunu çözümleyerek yöreyi ekonomiye kazandırılmaya çalışılmaktadır Gaziantep platosu batıdan gelen nemli hava kütlelerine açıktır Fırat`ı hafifçe parçaladığı bu sahada bulunan ova “bereketli hilal olarak anılmaktadır Doğal ot gibi yaşama ve tarım ürünleri farklılık bildiren coğrafi potansiyeli yüksek bir sahadır *
