Ulkemizde Sinemanın Gelişimi

Turkiyede Sinemanın Gelişimi,
Ulkemizde Sinemanın Gelişimi
Turkiye'de ilk sinema

1885 yılında Lumiére Kardeşlerin Paris ’teki ilk film gosterimlerini yapmalarından bir yıl sonra 1886 yılında sinema Turkiye ’ye de gelmiştir
Ancak Turkiye ’de sinemanın ilk yılları, yabancı film gosterimleri şeklinde olmuştur Fuat Uzkınay ’ın 1914 yılında cektiği “Ayastefanos ’taki Rus Abidesinin Yıkılışı isimli belgesel film, ilk Turk filmi olarak kabul edilmektedir Cumhuriyete kadar gecen donemde Birinci Dunya Savaşı ile ilgili haber filmleri ağırlıktadır; bununla birlikte oykulu filmler de cekilmiştir

Tiyatro sanatcısı Muhsin Ertuğrul, 1922 yılında kurulan ilk film şirketinin başına getirilmiş ve cektiği filmlerle 1950′lere kadar Turk sinemasının en onemli ismi olmuştur Muhsin Ertuğrul sinemasında tiyatronun etkileri acıkca gorulmektedir Otuzu aşkın filmi arasında başlıcaları; Kurtuluş Savaşı ’nı konu alan ‘Ateşten Gomlek ’ (1923), ilk sesli Turk filmi olan ‘İstanbul Sokakları ’ (1931) ve “Bir Millet Uyanıyordur (1932) Ertuğrul ’un 1933′te cevirdiği ‘Soz Bir Allah Bir ’ ile sinemaya adım atan Cahide Sonku ise ilk Turk kadın oyuncusudur Bir yıl sonra cekilen ‘Aysel Bataklı Damın Kızı ’ (1934), Sonku ’ya un getiren filmdir

1950′lerden sonra Turk sinemasının tiyatro etkisinden kurtulduğu ve yavaş yavaş bir sinema dilinin oluştuğu gorulmektedir Omer Lutfi Akad ’ın 1952 tarihli ‘Kanun Namına ’ adlı filmi; anlatış tarzı, oyuncuları ve cevrildiği mekanlar ile Turk sinemasında bir donum noktası olmuştur Lutfi Akad ’la birlikte Metin Erksan, Halit Refiğ, Ertem Gorec, Duygu Sağıroğlu, Nevzat Pesen ve Memduh Un gibi yonetmenler, daha cok toplumsal sorunlara yonelerek başarılı filmler uretmişlerdir Metin Erksan ’ın yonettiği ‘Susuz Yaz ’ (1963), Berlin Film Festivalinde ‘Altın Ayı ’ odulunu alarak uluslararası alanda ilk başarıya ulaşmıştır

1960′lı yılların sonlarından itibaren televizyonun varlığı sinemayı olumsuz etkilemiştir Bu donemin onemli yonetmenleri arasında Yılmaz Guney, Atıf Yılmaz, Sureyya Duru, Zeki Okten, Şerif Goren, Fevzi Tuna, Omer Kavur, Ali Ozgenturk yer alır 1970′li yıllarda sinema daha cok sosyal ve ekonomik sorunları işlerken, 1980′lerde kadın konulu ve psikolojik filmler ağırlık kazanmaya başlamıştır

1990′lı yıllarda sinema, daha az sayıda ama daha nitelikli filmlerin cevrildiği bir doneme girmiştir Universitelerin sinema eğitimi vermeye başlaması, bilincli yonetmen ve oyuncuların yetişmesi, devletin sinema sanatını desteklemesi bu gelişimin nedenleri arasındadır 1960′ların sonundan itibaren giderek televizyona ya da yabancı filmlere yonelen sinema seyircisi, 90′ların ikinci yarısından itibaren Eşkıya (Yavuz Turgul, 1995) ve Hamam (Ferzan Ozpetek, 1995) gibi filmlerle Turk sinemasına yeniden ilgi gostermeye başlamıştır

Gunumuzde Turkyabancı ortak yapımlarının coğalması da Turk sinemasının gelişimi ve değişiminde etkili olmaktadır Nuri Bilge Ceylan, Fatih Akın, Ferzan Ozpetek, Abdullah Oğuz ve Semih Kaplanoğlu; son donemde cektikleri filmlerle uluslararası başarılara imza atmışlardır Nuri Bilge Ceylan ’ın ‘Uzak ’ adlı filmi, 2003 yılında Cannes Film Festivalinde ‘Buyuk Juri Odulu ’nu alırken; adını ‘Duvara Karşı ’ (Gegen Die Wand, 2004) ile duyuran Fatih Akın, ‘Yaşamın Kıyısında ’ (2006) ile 2007 Cannes Film Festivali ‘En İyi Senaryo ’ odulu ve ‘Ozel Ekumenik Juri Odulu ’nu almıştır 44 Antalya Altın Portakal Film Festivalinde ‘En İyi Film ’ secilen Yumurta (Semih Kaplanoğlu, 2007) ve Abdullah Oğuz yonetmenliğindeki ‘Mutluluk ’ (2007) bircok uluslararası festivalden odullerle donmuştur



Turk Sinemasında İlkler

İlk sinema gosterimi Yıldız Sarayı ’nda yapıldı (1896)

Surekli film gosterilen ilk salon Beyoğlu ’nda Sigmund Weinberg tarafından Cinema Pathe adıyla acıldı (1908)

İlk Turk filmi Fuat Uzkinay tarafından cekilen ‘Ayastefonos ’daki Rus Abidesinin Yıkılışı ’ (1914)

Afişi basılarak yurdışına satılan ilk Turk filmi Binnaz oldu (1919)

İlk konulu Turk filmleri Sedat Simavi tarafından cekilen ‘Pence ’ ve ‘Casus ’ (1917)

İlk ozel yapım şirketleri Kemal Film (1922) ve İpek Film (1928)

İlk sesli Turk filmi ‘İstanbul Sokaklarında ’ Muhsin Ertuğrul tarafından cekildi (1928)

İlk sansur yonetmeliği Mussolini ’nin sansur yasasından esinlenerek hazırlandı ve yururluğe girdi (1939)

İlk film festivali ‘Yerli Film Yapanlar Cemiyeti ’ tarafından duzenlendi ‘Unutulan Sır ’ adlı film en iyi film secildi En iyi kadın oyuncu odulunu Nevin Aypar, en iyi erkek oyuncu odulunu Kadri Erdoğan aldı (1948)

Tiyatro etkisinden cıkan ilk film Kanun Namına ’yı Omer Lutfi Akad cekti (1952)

İlk renkli Turk filmi Halıcı Kız Muhsin Ertuğrul tarafından cekildi (1953) Aynı zamanda Muhsin Ertuğrul ’un cektiği son filmdi

Metin Erksan ’ın ‘Aşık Veysel ’in Hayatı ’ adlı filmi Sansur Kurulu tarafından yasaklanan ilk film oldu

İlk uluslararası odulu Metin Erksan ’ın yonettiği ‘Susuz Yaz ’ aldı Film Berlin Film Şenliğinde ‘Altın Ayı ’ buyuk odulunu aldı (1964)

Koy hayatını işleyen ilk Turk filmi Beyaz Geceler ’i Lutfi Akad cekti (1965)

1970 ’li yıllardan 1985 ’ li yıllara kadar Turk sineması TV etkisiyle bir kriz donemine girer ve erotik Turk sineması ile sex furyası donemi başlar 1990 ve 2000 ’li yıllarda ise krizden kurtulma ve gercek oykulere dayali realist Turk sinemasına doğru adımlar atılır

Aslında Turk sineması Turk tiyatrosundan doğarak gelişmiş fakat Turk sinema tarzını ve dilini yaratamamıştır Bir Fransız ve Rus film tarzından bahsedilebilir Fakat Turk sinema dili ve tarzından şimdilik bahsetmek mumkun değil Aynı şekilde Turk sinema platformu ve alanlarında da yetersizlik olduğu bir gercektir

alıntı