Ülkemizin Ekonomik Faaliyetleri

Türkiyenin Ekonomik Faliyetleri
Türkiyede Hesaplı yaşam



TARIM (TARLA ve BAHÇE KÜLTÜRLERİ)
Tarım, toprağı işleyerek ekme ve dikme aracılığıyla çeşitli ürünler elde etme işine denir Ülkemiz topraklarının % 36'sı tarım arazisi olarak kullanılır Ülkemizde çalışan nüfusun yarısına yakını tarımla uğraşmaktadır Bu yüzden tarım Türkiye ekonomisi için fazla önemlidir
Cumhuriyetin ilk yıllarında tarım ülkemizde daha çok ilkel yöntemlerle yapılıyordu Makine kullanımı, zararlı böcek ve bitkilerle uğraş, nitelikli tohum kullanımı ve sulama ülkemizde gelişmemişti
Bu yüzden tarımsal üretim oldukça azdı Ama sonradan yapılan çalışmalar doğru tarımımızda önemli gelişmeler olmuştur Ziraat fakültelerinin açılması, tarım makine ve aletlerinin üretilmesi, suni gübre ve kaliteli tohum kullanımı ile sulamaya ağırlık verilmesi bu gelişmeye neden olmuştur aynı zamanda Devlet Üretme Çiftlikleri, Ziraat Bankası, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin kurulması bu gelişmenin diğer nedenleridir Bunların yanında GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ta Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin toptan kalkınmasını amaçlayan çok önemli bir projedir GAP tamamen tarımsal üretimde büyük artışlar olmaya başlamıştır

HAYVANCILIK
Hayvancılık; evcil hayvanları besleme, onların ürünlerinden ve gücünden kullanım işidir Kırsal bölgelerde tarımdan sonradan halkın en önemli geçim kaynağıdır
Ülkemizde hayvancılık çayır (mera) ve ahır hayvancılığı biçiminde yapılmaktadır Hayvanların meralardaki otları yiyerek beslenmesi sonucunda yapılan hayvancılık türüne mera (çayır) hayvancılığı denir Hayvanların ahırlarda genellikle suni yemlerle beslenmesine de besi hayvancılığı denir
Besi hayvancılığı ülkemizde giderek yaygınlaşmaktadır Besi hayvancılığı maksimum Marmara Bölgesi'nde gelişmiştir Ülkemizde bambaşka iklim özelliklerinin görülmesi hayvancılık türlerinin de farklı alanlara yönlendirilmiş olmasını sağlamıştır Bu hayvancılık türlerinin bazıları şunlardır;
Büyükbaş Hayvancılık: Bu hayvancılık grubuna inek, öküz, manda, beygir, eşek, katır ve deve girmektedir Ülkemizde yaz yağışlarının pozitif olduğu yerlerde gelişmiştir Doğu Karadeniz Bölümü ile ErzurumKars Bölümü bu yerlerin başında kazanç Buralarda yaz mevsimi yağışlı geçtiği için gür otlaklar yetişir bununla birlikte buralarda tarım alanları azdır Bu yüzden büyükbaş hayvancılık gelişmiştir

SU ÜRÜNLERİ
Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrilidir bununla birlikte fazla sayıda akarsu ve gölleriyle birlikte ülkemiz su ürünleri için yerinde özelliklere sahiptir Ama üretimimiz yetersizdir Balık en çok avlanan ve tüketilen su ürünüdür Balıkların en fazla avlandığı denizimiz Karadeniz'dir sonradan boğazlar kazanç Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında da balıkçılık yapılır Denizlerimizden azami; hamsi, istavrit, palamut, uskumru, lüfer ve barbunya gibi balıklar avlanır
Tutulan balıkların bir kısmı akarsulardan bir kısmı da baraj ve göllerden elde edilir Buna tatlı su balıkçılığı denir bununla birlikte çay kenarlarında halk müziği kadar kurulan çiftliklerden de balık üretimi yapılır azami sazan ve alabalık tutulmaktadır Tatlı su balıkçılığına kültür balıkçılığı da denilmektedir
Balıkçılığımızın sorunları arasında;
Denizlerimizdeki balık potansiyelinin az olması, kıyılarımızın kirli olması, balıkçılık filomuzun eksik olması, zararlı yöntemlerle avlanma, yasak avlanma gibi nedenler gösterilebilir
Denizlerimizden midye, kerevit, ıstakoz, ahtapot, karides, kalamar gibi su ürünleri de elde edilir Hem inci, mercan, sedef ve sünger avcılığı da yapılmaktadır

ORMAN ÜRÜNLERİ
Ormanlar, ülkemizin doğal güzellik ve çiğ madde kaynağıdır Ülkemiz topraklarının 14'ü ormanlarla kaplıdır Bu oran yıllar önce daha artı iken, ormanlar tarih her tarafında tahrip olarak şimdiki halini almıştır
Ormanlar çoğunlukla kıyı bölgelerimizde toplanmıştır Ülkemiz ormanlarının büyük kısmı Karadeniz ve Akdeniz bölgelerine aittir İç bölgelere doğru gidildikçe yağışlar azaldığı için orman alanları da azalmaktadır

Orman ürünlerinin başında kereste ve yakıt odun gelir Kereste birçok sanayi kolunun ham maddesi durumundadır Kâğıt, mukavva, parke, sunta ve kontraplâk üretimi keresteden yapılmaktadır Ayrıca kapı, pencere, masa, sıra yapımında, telefon ve telgraf direkleri yapımında kereste kullanılmaktadır bununla birlikte ahşap ev yapımında da kullanılır Öteki orman ürünleri ise sığla yağı, reçine, keçi boynuzu, ıhlamur ve çam kozalağıdır Ülkemiz için fazla önemli olan ormanları gözetmek manâlı görevlerimizdendir Ormanlarımızın imha edilmesini önlememiz gerekmektedir Bunun için ormanların mükemmel korunarak yangınların azaltılması gerekmektedir

MADENLER ve ENERJİ KAYNAKLARI
Madenler
Yer altından çıkarılan ve idareli değeri olan maddelerdir Yer aşağı çiğ olarak bulanan maddeler işlenerek tanıdık olmayan maddelerden ayrılır sonradan kullanıma sunulur Her maden öbür şekillerde ve ayrı sanayi kollarında kullanılır
Ülkemizde maden çeşidi fazla olduğu hâlde miktarları tatmin edici değildir Cumhuriyet döneminde yer altı kaynaklarımız araştırılmaya başlanmıştır Bu araştırma için Etibank ve Maden Muayene ve Arama Enstitüsü kurulmuştur Ülkemizde çıkarılan başlıca madenler şunlardır;
Demir: Demir, tüm sanayi dallarının en kayda değer ham maddesidir Demirin geniş bir dilekçe alanı vardır Demir, en çok SivasMalatya arasındaki Divriği, Hasan Çelebi ve Hekimhan ’da çıkarılmaktadır Buralardan çıkarılan demir, demir çelik sanayisinde kullanılır
Bakır: Basit işlenebilen yumuşak bir madendir Başta elektrik ve elektronik eşya olmak üzere birçok alanda kullanılır Küre (Kastamonu), Murgul (Artvin) ve Rize'den çıkarılmaktadır
Krom: Ülkemizde en çok yer alan madenlerdendir Demir çelik sanayisinde çiğ madde olarak kullanılır azami; Fethiye, Köyceğiz (Muğla) ve Elazığ'da çıkarılır
Bor Mineralleri: Jet ve roket yakıtı ve cam elyafı ile porselen ve sırça üretiminde kullanılır Ülkemiz, bor minerallerinin dünyada maksimum olduğu yerdir Kırka (Eskişehir), Emet (Kütahya) ve Balıkesir'de çıkarılmaktadır Ülkemizde ayrıca boksit, cıva, kükürt, antimon, manganez, fosfat, çinko, bilye, tuzlu, altın ve gümüş gibi madenler de vardır

Enerji Kaynakları
Ülkemizde sanayileşme ve kentleşme ile birlikte enerji ihtiyacı artmış ve çoğu enerji kaynağı kullanılır duruma gelmiştir Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz;
Linyit: Ülkemizde yaygın olarak bulunur Çıkarılan linyitler genellikle termik santrallerde elektrik üretimi için kullanılır Bu yüzden termik santrallerimizin büyük kısmı linyit yataklarının yakınına kurulmuştur AfşinElbistan (Kahraman Maraş), Yatağan (Muğla), Soma (Manisa), Tavşanlı, Simav, Emet, Tunçbilek (Kütahya), Çeltek (Amasya) ve Çayırhan (Ankara) en fazla çıkarıldığı yerlerdir
Taş kömürü: Demir çelik sanayisinde kullanılır Zonguldak ve çevresinde çıkarılır Üretimimiz ihtiyacımızı karşılayamaz
Petrol: Tüm ülkeler için çok kayda değer bir enerji kaynağıdır Güneydoğu Anadolu Bölgesi ’nde Batman, Siirt ve Diyarbakır çevrelerinde çıkarılmaktadır Üretimimiz tüketimimizin ama 17 sini karşılar Geri kalanını satın alırız Yer altından çıkarılan petrol, petrol arıtma tesislerinde (rafineri) işlenerek kullanılır ayla getirilir Ülkemizde Batman, Ataş (Mersin), Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit) ve Orta Anadolu (Kırıkkale) olmak üzere beş bambaşka rafineri bulunur
Doğal gaz: Yer kabuğunda yer alan boşluklarda yer alan gaz kümeleridir Yakıt olarak kullanılmaktadır Hava kirliliğini azalttığı için tercih edilen bir yakıttır Büyük şehirlerimizde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır Çoğunlukla yurt dışından ithal ederiz Ülkemizde yalnızca Hamitabat ( Kırklareli)'ta bulunur
Su gücü: Buna hidrolik enerji de denir Su gücünden faydalanarak üretilen elektrik enerjisidir Barajlardan elde edilir Ülkemizde çoğu barajdan (Atatürk, Keban, Karakaya, Hirfanlı gibi) elektrik üretimi yapılmaktadır Ülkemizde çok sayıda dere olduğu için su gücü oldukça fazladır
Jeotermal enerji: Yer altından çıkarılan sıcak su ve su buharından elde edilen enerjidir Ucuz ve çevreye hasar vermeyen bir enerji kaynağıdır Birincil işletmeye açılan kuyu, Sarayköy (Denizli)'dedir
Atom enerjisi: Buna nükleer enerji de denir Atom çekirdeğinden elde edilir Ülkemizde hemen şimdi bu enerji kullanılmamaktadır
Güneş enerjisi: Hiç tükenmeyen çevre dostu ve ucuz bir enerji kaynağıdır Ülkemizde kullanımı artan bir şekilde yaygınlaşmaktadır maksimum Akdeniz ve Ege bölgelerinde kullanılır

SANAYİ
Ham maddelerin işlenerek mamül madde haline getirilmesine sanayi denir Çiğ maddeler yer kabuğunun öbür katmanlarından, sulardan, bitkilerden ve hayvanlardan elde edilir Sanayinin kurulması için zorunlu olan koşullar; Çiğ madde, enerji, sermaye, iş gücü, ulaşım ve pazarlamadır Ülkemizde en fazla sermaye sıkıntısı çekilmektedir Öteki şartlar ülkemizde sanayinin gelişmesi için uygundur Ülkemizdeki sanayi tesisleri bir takım yerlerde aşırılık kazanmıştır Buralar İstanbulAdapazarı arası, İzmir çevresi ve Adana Mersin arasıdır Keza Bursa, Ankara, Karabük, Karadeniz Ereğli, İskenderun, Kırıkkale, Gazi Antep ve Kayseri de sanayinin gelişmiş olduğu öteki kentler olarak ortaya çıkar Ülkemizde çeşitli sanayi kolları vardır Bunları şöyle sıralayabiliriz;
Beslenme Sanayii: Bu sanayiinin ham maddeleri, tarımsal ve hayvansal ürünlerdir Ülkemizin her tarafında yaygın olan bir sanayi koludur Konservecilik gıda sanayimizin bir dalıdır en fazla Marmara ve Ege bölgelerinde gelişmiştir Çoğu ilimizde meyve suyu fabrikaları, konserve fabrikaları ve et kombinaları kurulmuştur Yağ üretimi, gıda sanayii içinde önemli bir yer miktar en fazla zeytin yağı ve ayçiçek yağı üretimi yapılır Marmara, Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yağ üretimi yoğun olarak yapılır Hayvancılığın yoğun olduğu yerlerde ise tereyağı ve peynir üretimi yapılır Şeker fabrikaları ise iç bölgelerimizde yoğundur Türkiye ’de ilk şeker fabrikası Uşak ’ta kurulmuştur
Tekstil Sanayii: Ülkemizde maksimum çoğalan sanayi kollarından biridir Pamuklu dokuma, yünlü tekstil, ipekli tekstil ve halıcılık gibi bölümleri vardır Pamuklu dokuma fabrikaları Adana, İzmir, Açık Fikirli, Nazilli, Kayseri, İstanbul ve Bursa'da yoğunlaşmıştır Yünlü do¬kuma fabrikaları ise İstanbul, Bursa, İzmir, Hereke ve Uşak'ta yoğunlaşmıştır Ipekli dokumanın merkezi ise Bursa'dır Halı ve kilim dokumacılığı ise İç Batı Anadolu Bölümü ve İç Anadolu Bölgesi ’nde gelişmiştir
Deri Sanayii: Bu sanayi dalında ayakkabı, çanta ve giyim eşyaları yapımı ilk önce kazanç Cilt giyim eşyalarımız yurt dıştan basit tip bulmaktadır Hazırlanmış giyim sanayi de fazla gelişmiş bir sanayi koludur
Maden Sanayii: Madenlerin çıkarılması, ayıklanması ve işlenmesi faaliyetleridir Maden ocaklarının çevresinde gelişmiştir En yaygın olanı demir çelik fabrikalarıdır Ilk demir çelik fabrikası Karabük ’te kurulmuştur daha sonra Karadeniz Ereğlisi, İskenderun ve Kırıkkale'deki fabrikalar kurulmuştur Samsun' da bakır işleme, Seydişehir'de alüminyum, Elazığ ’da ise ferro krom tesisleri yer alır
Otomotiv Sanayii: Jurnal hayatımızda önemli bir yeri olan otomobil, otobüs, kamyon gibi araçları içine alır Çok çoğalan bir sanayi koludur azami Bursa, İstanbul, İzmit ve İzmir'de gelişmiştir Yurt dışından ithalatımız oldukça fazladır
Kimya Sanayii: En önemli dalı petrol arıtmadır daha sonra kağıt, ilâç, gübre, sabun tozu ve temizlik maddesi gelir Petrol arıtma tesisleri İzmit, İzmir, İskenderun, Kırıkkale ve Batman'da bulunur İlâç fabrikalarının büyük kısmı İstanbul'da yer alır Kâğıt ise, İzmit, Dalaman (Muğla), Çaycuma (Zonguldak), Giresun, Taşucu (Mersin)'nda yer alır
Öteki Sanayi Kolları: Çoğu kentimizde çimento fabrikaları kurulmuştur Sırça fabrikaları ise İstanbul çevresinde bulunur Ülke savunması için kayda değer olan uçak sanayii Ankara'da gelişmiştir Gemi sanayii ise İstanbul ve Gölcük'te yer alır Bunlardan başka mobilya, porselen, tuğla, kiremit gibi çoğu sanayi dalı da ülkemizde bulunmaktadır

ULAŞIM
Yolcu, önem ve haberlerin bir yerden başka bir yerlere aktarılmasıdır Sanayi, ticaret, tarım ve turizmin gelişmesi, ulaşımın gelişmiş olmasına bağlıdır Dört bambaşka ulaşım sistemi vardır


Türkiye'nin esas kara ve deniz yolları

Kara yolu ulaşımı; Ülkemizde gelişmiş bir kara yolu ulaşımı vardır Ülkemizdeki kara yolu ulaşımını dağların uzanış doğrultusu ve iklim özellikleri etkilemektedir Dağların uzanışı kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı zorlaştırmıştır Olumsuz iklim şartları ise bilhassa Doğu Anadolu Bölgesi'nde ulaşımı etkilemektedir Sel, heyelân, çığ ve buzlanma gibi doğal afetler ulaşımı olumsuz etkiler En işlek kara yolu; Edirne İstanbul Ankara Adana ve İskenderun arasındadır Büyük kentleri birbirine bağlayan kara yolları da oldukça yoğundur Kara yolu ulaşımının en kayda değer sorunu trafik kazalarıdır
Demir yolu ulaşımı; Trenlerle yapılan ulaşımdır Demir yolları daha fazla tartma taşımacılığında kullanılır Gezgin taşımacılığında ise kara yollarından daha sonra ikinci sırada kazanç Demir yollarımızın uzunluğu tatmin edici değildir Ankara, Eskişehir, Adapazarı ve Sivas'ta lokomotif, vagon üretim ve bakım tesisleri vardır
Deniz yolu ulaşımı; Liman ve iskeleler aralarında yapılan siklet ve yolcu taşımacılığını kapsar Deniz ulaşımında binlerce ton ağırlığında yükler taşındığı için ucuz bir ulaşım sistemidir Keza kara ve demir yolu gibi bakım ve üretim çalışmalarına gereklilik yoktur Ülkemizin üç tarafı denizlerle cepheli olmasına karşın deniz yolu ulaşımı gelişmemiştir En büyük limanlarımız İstanbul, İzmir ve Mersin'dedir Hem Trabzon, Samsun, Antalya ve İskenderun limanları da fazla önemlidir
Hava yolu ulaşımı; Uçaklarla yapılan yolcu ve siklet taşımacılığıdır Seri bir ulaşım sistemidir Bu yüzden uzak mesafeli yolculuklar için çok önemlidir Fakat ülkemizde yeterince gelişmemiştir Ülkemizdeki en işlek hava alanları; İstanbul'daki Atatürk, Ankara'daki Esenboğa ve İzmir'deki Adnan Menderes'tir Akdeniz ve Ege kıyılarında turistik merkezlerdeki (Bodrum, Dalaman, Çeşme) hava alanları ise yaz mevsiminde çok yoğundur Olumsuz hava koşulları hava yolu ulaşımını fazla artı etkiler

TİCARET
Para galip gelmek için yapılan alım satım işlerine ticaret denir Ticaret, iç ticaret ve dış ticaret almak üzere iki kısma ayrılır
İç ticaret: Ülke sınırları içinde yapılan ticarete denir Ülkemizdeki iç ticaret epeyce canlıdır Bu duruma bölgelerimizin tarım, hayvancılık, madencilik, sanayi ve turizm açısından öbür özellikte olmaları en çok etki eder Nüfus dağılışının bambaşka olması da iç ticareti canlandırır Her bölgede yapılan bambaşka ekonomik etkinlikler iç ticaretin canlılığını artırır
Dış ticaret: Ülkeler arasında yapılan ticarettir Ülkelerin ürettikleri ürünlerin bambaşka olması dış ticarete tesir etmektedir Dış ülkelere sattığımız başlıca mallar; tekstil ve konfeksiyon ürünleri, elektrikli ev aletleri, lâstik, çeşitli tarım ürünleri, canlı hayvan, hayvansal ürünler, nebati yağlar ve değişik madenlerdir Satın aldığımız mallar ise; petrol, farklı alanlara yönlendirilmiş makineler, araba, kimyasal maddeler, hap ve elektronik aletlerdir Ticaret yaptığımız ülkeler aralarında Avrupa Birliği ülkeleri ilk olarak gelir azami Almanya ile ticaret yapmaktayız Orta Doğu ülkelerinden İran ve Suudi Arabistan ’da dış ticaretimiz için önemlidir Dış ticaretimizde ABD, Rusya Federasyonu ve Japonya ’da manâlı yer miktar Ayrıca Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile olan ticaretimiz de çabucak gelişmektedir

Dış ticaretimizin gelişme grafiğinde, cumhuriyetten daha sonra
seri bir büyüme olduğu görülmektedir

TURİZM
İnsanların görme, tanınma, dinlenme, eğitim, spor, çare ve kutsal yerleri ziyaret etmek nedeniyle yaptıkları gezilere turizm denir Bu gezilere katılanlara ise turist denir Teknoloji ve sanayinin gelişmesi ile beraber fazla yoğun çalışan ırk, tatillerinde adamakıllı istirahat etmek istemektedirler Bunun için de kendi ülkelerindeki ya da başka ülkelerdeki turistik mekanlara geziler düzenlerler Turizmin insanlara ve ülkelere sağladığı faydaları şöyle sıralayabiliriz Ülkelere döviz kazandırarak ekonomilerine katkıda bulunur, ülkelerin iç ve dış ticaretini hareketlendirir, bir fazla insana meslek imkânı sağlar, bir takım sanayi kollarının gelişmesine yardımcı olur (İnşaat gibi)
Doğal güzelliklerimiz: Doğal güzelliklerimiz bakımından kıyılarımız önde gelir Akdeniz ve Ege denizi kıyılarımızda bulunan plajlar çok önemli turistik mekanlardır Yaz mevsiminin uzun ve güneşli olması buralara gelen turist sayısını artırmaktadır Akarsularımızın bazılarında yapılan su sporları (rafting gibi) da turistlerin ilgisini çekmektedir aynı zamanda bazı akarsularımızdaki şelaleler manâlı doğal güzelliklerimizdendir Ürgüp ve Nevşehir çevresindeki peri bacaları, Denizli ’deki Pamukkale travertenleri, Akdeniz Bölgesi ’ndeki mağaralar, millî parklarımız ve kaplıcalar da fazla turist çeken doğal güzelliklerimiz arasındadır
Tarihî zenginliklerimiz: Ülkemiz çok varlıklı bir tarihî mirasa sahiptir Çünkü tarih baştan başa Anadolu ’da çoğu devlet sabit ve medeniyetler ortaya çıkmıştır Bu yüzden ülkemiz tarihî eser bakımından Dünya ’nın sayılı ülkelerinden birisi olmuştur Ülkemizde eski medeniyetlerden kalma kent kalıntıları, tapınaklar, tiyatrolar, saraylar, camiler, köprüler, kaleler, kervansaraylar ve hanlar vardır Hem ülkemizdeki bazı dağlık alanlarda kış turizmi ve yayla turizmi de yapılmaktadır *