Ünlü Prof. Ekonomide işler iyi gitmiyor

İTÜ İşletme Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı: İktisatta işler düzgün gitmiyor. Hakem maçı uzatıyor lakin uzatmalar tolerans sonunun çok ötesine geçti. Bu uzatmalar iktisada ek maliyetler bindiriyor. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İşletme Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı, Türkiye’nin temel sorununun şu anda ekonomik değil siyasi olduğuna işaret ederek “Çünkü kuvvetler ayrılığını siz hiçe saymışsınız, bağımsız heyetleri ortadan kaldırmışsınız, herkes kendi işini yapsaydı bu boyutta bir krize maruz kalmazdık” dedi.

17 yıldır izlenen ekonomik ve siyasi siyasetlerin sonuna gelindiğini anlatan Günçavdı, “Hükümet siyasi manada bir sıkışıklık yaşadığı için sonu resmen ilan edemiyor. Süreç uzatılıyor. Hakem maçı uzatıyor lakin uzatmalar tolerans sonunun çok ötesine geçti. Bu uzatmalar iktisada ek maliyetler bindirir duruma geldi. Hükümetin buradan çıkabilecek bir durumu yok” tabirini kullandı. Genç işsizliğin en büyük sorun olduğunu, yoksulluğun da artacağına dikkat çeken Prof. Dr. Öner Günçavdı ile ekonomik krizi ve çıkış yollarını konuştuk.

- İktisattaki gidişatı nasıl görüyorsunuz?

İktisatta işler âlâ gitmiyor. Beşerler huzursuz bir bekleyiş içerisinde. Hem bankacılık hem de gerçek dal artık uygulanan makro siyasetlerin süreksiz ve piyasaları baskılayıcı, sorun halledici değil de sorunları görünmez kılıcı önlemler olduğunu düşünüyor. 17 yıldır izlenilen siyasetlerin sonuna gelindi ve hükümet siyasi manada da bir sıkışıklık yaşadığı için bu sonu resmen ilan edemiyor. Süreç uzatılıyor. Hakem maçı uzatıyor fakat uzatmalar birazcık tolerans hududunun çok ötesine geçti. Bu uzatmalar da iktisada ek maliyetler bindirir duruma geldi. Hükümetin buradan çıkabilecek bir durumu yok. Şu anda izlediği siyasetlerden geriye dönmesi yahut kamuoyunda çok sık lisana getirilen yapısal ıslahatları yapabilmesi için gerekli objektif şartlar yok ortada. İş dünyasında da huzursuz bir bekleyiş var.

İDARE SORUNU VAR

- Uzatmaları oynuyor dediniz nereye varır süreç, buradan çıkış nasıl olur?

2015’te “Yolun Sonu” diye bir kitap yazmıştım bu siyasetlerin sonu o vakit gelmişti. O günden bugüne uzatmaları oynuyor hükümet. Bana nazaran buradan çıkış iktisadi ıslahatlarla olacak şey değil. İktisadi ıslahatların işlerlik kazanılabilmesi için iktisadi ve siyasi karar sistemlerinin bağımsız bir formda oluşması lazım. Türkiye’de bu karar düzenekleri çok deforme oldu. Her şeyden evvel tek adam rejimi bunun en büyük manisi. İktisadi sorunumuz var fakat bundan çok daha öte bir idare sorunumuz var. Adalet sistemindeki sorunları çözmemiz lazım. Adil bir hukuk sistemimiz var imajını yerleştirmemiz lazım. Mülkiyetin teminatı adalet. Tarihinde görülmemiş bir biçimde hukuk sisteminde erozyon var. Türkiye’nin temel sorunu şu anda ekonomik değil, siyasi. Zira kuvvetler ayrılığını siz hiçe saymışsınız, bağımsız heyetleri ortadan kaldırmışsınız, herkes kendi işini yapıyor olsaydı aslında bu boyutta bir krize de maruz kalmazdık.

HANELER BORÇ YÜKÜNDEN KURTULMALI

- Sokaktaki yurttaşın gündeminde hayat pahalılığı, yükselen faturalar işimi kaybederim korkusu var; bu meselelere ivedilikle nasıl tahlil bulunabilir?

Gelişmenin temeli sanayi olmalı. Bir konut düşünün; tek kolonun üzerine 5 kat çıkılmış, o kolon dayanmaz. Yalnızca inşaat ve hizmet bölümü olarak düşünün o kolonu. Bir istikrar olması lazım. AKP imalat kesimini çok ihmal etti.

Sokaktaki vatandaş için tahlil, bugünü kurtarabilmenin yolu özel kesimdeki inancın mevcut şirketlerimizdeki telaşları ortadan kaldırmak borç yükünden kurtarmak lazım. İstihdam yaratabilir duruma gelmesi lazım. İnşaattan ve hizmet kesiminden haz etmesem de önemli bir istihdam var. Bu dalların de canlanması gerekiyor.

Ya bu borçları sileceksiniz özel kesim şirketlerine yaptığınız üzere ya da ödenebilir duruma getireceksiniz. Ülkenin yüzde 40’ı minimum fiyatla çalışıyor. Bu türlü bir ülke, bu türlü bir iktisat olmaz. Türk vatandaşı şu anda bankalardaki dövizin sahibi. Dövizi bozdurmanız TL’ye inancı tesis etmeniz lazım. Burada vatandaş Merkez Bankası’na da güvenmiyor.

YOKSULLUK ARTACAK

- Akademisyen olarak bu devirde Türkiye iktisadıyla ilgili iddia yaparken en çok hangi alanlarda zorlanıyorsunuz?

Bilgiler konusunda sorunumuz var. TÜİK’in yapısını biliyorum çabalarını de biliyorum birçok kuruma nazaran bayağı sofistike işler yapan bir kurum ancak mesela en son ulusal gelir sayıları değiştiği vakit biraz rahatsız oldum. İktisadi olarak bizim gördüğümüz tabloya uymuyordu sayılar. 

Enflasyon bilgileriyle ilgili birtakım dertlerimiz var. Bütün güzel niyetiyle karşın sokaktaki enflasyonla açıklanan enflasyon ortasında başımda acabalar oluşuyor.

TCMB bilançosu okunamıyor. İktisatta şeffaflık yok. Son vakitlerde gelir dağılımı ile ilgili bilgileri çalışıyoruz. Yoksulluk eşitsizlik artıyor daha da artacak üzere görünüyor, bu daha başlangıç. Son 3-4 yıldır artış görülüyor 2019 da daha da artacak. Gelir dağılımındaki eşitsizlik artacak. Gini katsayısı sıfıra yaklaştıkça eşitsizlik azalıyor. Şu anda 40’lar düzeyinde. 2019 sayılarında 41’e çıkabilir. Ki bu da 2001 krizi vaktindeki düzeye olur. Yani 17 yıl gelir dağılımı açısından boşa gitmiş.

- Şu anda Türkiye’de en değerli sorun olarak neyi görüyorsunuz?

Genç işsizlik bence en kıymetli sorun. Siz 20 yaşındaki insanlara gelecek veremiyorsunuz, vasıf veremiyorsunuz, umut veremiyorsunuz, ee ne yapacak bu insanlar! Bu insanların topluma entegre olabilmesi için umuda gereksinimi var. Evvelden köyde dahi olsanız ögretmen asker, bürokrat olabiliyordunuz, parasızdı bu eğitim. Bu, Cumhuriyetin en değerli kazanımıydı. Artık aşikâr bir siyasi örgüte, siyasi partiye ya da bir liseye ilişkin olunca bir yerlere gelebiliyorsunuz. Bu da insanlarda adalet hissinin yitirilmesine neden oluyor. Bunun inşa edilmesi lazım. Bunu yapamadığımız sürece toplumsal sorunlara hazırlıklı olmak lazım.

TAHRİBATIN SEVİYESİ AŞİKÂR DEĞİL

- Merkez Bankası’nın (TCMB) attığı adımları nasıl görüyorsunuz?

 Denize düşen yılana sarılır misali TCMB kaynakları Hazine’nin açıklarını kapamak için kullanılıyor, bu gerçek değil. TCMB’nin asıl büyük operasyonu dövize müdahalesi. Kamu bankalarına borç vererek onlar üzerinden yapıyor ve rezerv yiyor. Bu sayılar çok şeffaf değil. O yüzden iktisattaki tahribatın seviyesini de bilmiyoruz. Birden bir sürprizle karşılaşmakta mümkün.

- Çıkışı nerede görüyorsunuz?

Benim açından hukuk ve güçler ayrılığı olmazsa olmaz. Kurumlara bağımsızlıklarını verdiğiniz, iktisadi sistemin çalışmasına imkân verdiğiniz vakit o sistem içerisinde sorunları çözme imkanına ulaşabilirsiniz. Bizim üzere ülkeler son yıllarda milletlerarası piyasalarda ucuz emek üzerine rekabet kurdu. Artık bunun sürdürülebilir tarafı yok. Kamu, gerçek fiyatları baskı altında tutmaya, bir taraftan da talebi arttırmaya çalışıyor. Düzgün de özel kesitin, hanelerin geliri olmadan nasıl harcama yapacaklar. Artık taşeron sisteminden vazgeçilmesi ve insani fiyat verilmesi, hanelerin borçluluk oranının azaltılması gerekiyor. Bilhassa özel kesimi ve haneleri borç baskısı altından kurtarmak gerekiyor. Bunun için de sermaye girişine gereksinimimiz var. Şu anda mevduatın yarıdan fazlası dövizde. Kendi vatandaşının devlete güvenmediği bir durumdayız, yabancı niçin güvensin.

KANAL İSTANBUL’U YAPACAK PARA YOK

- İktisadi olarak Kanal İstanbul yapılabilir mi?

Yok. Zira para yok bir sefer. Şu anda mevcut bütçenin finansmanıyla ilgili telaşları konuşuyoruz. Bunun üzerine bütçede yer almayan bir kalemden bahsediyoruz. Bunun bir iktisadi realitesi yok. Bütçe esnekliğini kaybetmiş durumda. Kamunun garantileri sebebiyle havaalanı, yol, köprü garantileri sebebiyle artık evvelce çok eleştirdiğimiz IMF stili bir bütçe yapmaya kalktığımızda nerelerden tasarruf yapacağız? Bir iktidar değişikliği kelam konusu olacaksa o iktidarın düzgün bir iktisadi siyaset dizayn edebilmesi için bunları tartışmaya açması lazım, tahkime kadar gideceğiz muhtemelen. O garantileri konuşmamız, bütçeye esneklik kazandırmamız lazım. Şu anda kamunun harcama yapabilecek bir kabiliyeti kalmadı. 

Şehriban Kıraç/Cumhuriyet