Unutma, Unutturma: Osmanlı'da Feminist Büyükannelerimiz ve Mücadele Dolu Hayatları

Bayanların hayatı her vakit uğraş doluydu. İşte karşınızda haklarını söke söke alan Osmanlı Feministleri ve Türkiye tarihinin kapatılan birinci siyasi partisi: Bayanlar Halk Fırkası!


Müellif, öğretmen, Bayanlar Halk Fırkası'nın kurucusu Nezihe Muhiddin!



Nezihe Muhiddin 1898'de İstanbul'da dünyaya geldi. Çok yeterli bir katip ve öğretmen olan Muhiddin, muharrir olarak da epeyce başarılıydı. Çok sayıda roman, yüzlerce hikaye, sahnelenmemiş piyesler, sinemaya alınmış senaryolar yazdı.

Evlendi ancak soyadını hiç değiştirmedi.

Türkiye'nin kapatılan birinci siyasi partisi: Bayanlar Halk Fırkası



15 Haziran 1923 yılında Bayanlar Halk Fırkası'nı kurdu. Parti Mustafa Kemal'e bağlılıklarını bildirdiler. Ancak partinin "kadınlara siyasal hak talebi" aşırılık olarak görüldü ve parti Cumhuriyet Halk Fırkası tarafından kapatıldı.

1925 Yılında, Bayan Yolu mecmuasında, Nezihe Muhiddin; "Kahvehane köşelerinde miskinane esrar çeken birine verilen bu hak, tahsili eksiksiz bir bayandan esirgenebilir mi?" diyerek ne kadar kararlı olduğunu ve vazgeçmeyeceğini gösterdi.

"Davamızın zaferi için ölünceye kadar çalışacağız. Bizim ömrümüz buna yetmezse hiç olmazsa bizden sonra gelenler için ortalığı temizlemiş oluruz."



Bayanlar Halk Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası'na katılabilmek için başvurdu ama "hayır işleriyle uğraşın" cevabı alarak reddedildiler. 

Bu ortada, Cumhuriyet gazetesi başta olmak üzere pek çok gazete ve mecmuada, Nezihe Muhiddin ve arkadaşları aşağılanarak dalga geçiliyordu. Bayanların siyasal haklara sahip olması fikrine "komik" gözüyle bakılıyordu.

Nezihe Muhiddin, 1927'de baskılarla partiden ihraç edildi ve yerine Latife Bekir lider olarak geldi. Latife Bekir, bayanların milletvekili olma fikrine "Biz Nezihe Hanım üzere olmayacak hayaller peşinde koşacak değiliz" dedi...

1930'da belediyelerde, 1934'de ise milletvekili olarak bayanlara seçme ve seçilme hakkı verildi. Daha doğrusu bu hak "kazanıldı!"



Nezihe Muhiddin ve yoldaşlarının hayali gerçekleşmişti. 

Nezihe Muhiddin ve Halide Edib Adıvar milletvekilliğine aday olarak gösterildi. Nezihe Muhittin, asla ispatlanamayan yolsuzluk tezlerinden mahpus yattı ve af yasası ile çıktıktan sonra kendisini edebiyata verdi.

1958 Yılında, yattığı akıl hastanesinde hayatını kaybetti.

Haklarımız ve prestijimiz uğruna akıl sıhhatini bile gözden çıkaran, türlü aşağılamalara ve zorluklara göğüs geren bu efsanevi bayana teşekkür ediyoruz. Ruhu şad olsun!

Milletvekilliğine adaylığı gösterilen birinci bayanlardan: Halide Edip Adıvar



Bayanların 1908'den beri ısrarla ve azimle talep ettiği seçme ve seçilme hakkı 1934'te kazanıldığında, aday gösterilenlerden biri ünlü Halide Edip Adıvar'dı.

Halide Edip Adıvar, başarılı yazarlığının yanında tıpkı vakitte çok güzel bir hatipti.

1913 yılında Cemiyeti Teali-i Nisvan, yani "Kadının Durumunu Yüceltme Cemiyeti"ni kurmuştu.



Dernek, bayana boşanma hakkı tanınması ve çok eşliliğin bayanın isteğine sonlandırılması istikametinde çalışmalar yapıyordu. Her milliyetten bayanı kabul ediyorlardı ve asla ayrımcılığa yer yoktu.

"Milletler dostumuz, hükümetler düşmanımızdır."



Halide Edip, savaş sırasında daima halka konuşmalar yapıyor ve mitingler düzenliyordu. 

Savaştan sonra Mustafa Kemal ile fikir ayrılıkları yaşadı,bu sebepten iktidar etrafından uzaklaştırıldı; edebiyata tartı verdi, akademik hayatına odaklandı ve yurt dışında Türkiye ile alakalı kongrelerde bulundu.

Feminist mecmua "Kadınlar Dünyası"nın kurucusu Ulviye Mevlan



Devirde pek çok bayan mecmuası vardı ama tam manasıyla feminist diyebileceğimiz tek mecmua Bayanlar Dünyası idi. Tüm çalışanları bayandı. Ulviye Mevlan; bayan ve erkeğin eşit olduğunu, yetenek ve zeka açısından hiç farkları olmadığını; bayanın ezilmişliğinin yetiştirilme şartlarından kaynaklandığını daima lisana getiriyordu.

Kocası Rıfat Mevlan da "Erkekler Dünyası" isminde bir mecmua çıkararak, erkeklere bayan haklarını anlatmaya çabalamıştır.

Emekleri için teşekkür ediyoruz!

Bayanlar Dünyası mecmuasının teşebbüsleriyle bayanlar pek çok hak elde etti.



Telefon yönetiminde çalışma hakkı bunlardan yalnızca biriydi!

Fatma Aliye



Fatma Aliye Hanım, özel bir eğitim görmemesine karşın; erkek kardeşlerine verilen özel dersleri gizlice dinleyerek kendisini geliştirdi ve yeterli seviyede Fransızca öğrendi. 17 yaşında evlendi ve 10 yıl boyunca eşinden bilinmeyen kitap okumak zorunda kaldı. Bir müddet sonra eşinden müsaade alabilen Aliye Hanım, çeviriler yapmaya başladı.

Birinci romanını 1892 yılında kendi ismiyle yayınladı ve bu romanda "kadının birinci aşkını unutamayacağı" klişesini yıkmaya çalıştı.

Nezihe Muhiddin ile tanıştıktan sonra sıkı ve uzun bir arkadaşlıkları oldu. Birbirlerine daima fikir danıştılar.

Fatma Aliye, birinci bayan romancımız olarak tarihe geçti. 

50 Liralık banknotların üzerinde gördüğümüz kişi; evet, Fatma Aliye Hanım'dır.

Şair Nigar Hanım!



Nigar Hanım, toplam 8 lisan biliyordu ve akıcı bir halde konuşabiliyordu. Nezihe Muhiddin ile tıpkı nesilden olan Nigar Hanım, yazdıklarıyla bayanlara takviye verdi. 

"Üryan Kalp" rumuzuyla şiirler yayınladı. Pek çok mecmuada yazısı yayınlandı.

Haklarımız ve prestijimiz için hayatlarını ortaya koyan bu cesaretli ve güçlü bayanlara şükranlarımızı sunuyoruz.



Bayan hakları bizlere altın tepsi üzerinde sunulmadı, güçlü ve azimli bayanlar haklarını söke söke aldı... Unutmuyoruz, unutturmuyoruz!