Urartuların İnançları Nedir

Urartuların İnançları
Urartu Devleti feodal bir devletti ve şehirler merkezden gelen memurlarla yönetilirdi Idare böyle olmakla birlikte merkesi din de büyük önem taşımakta devlete dini bir karakter vermekteydi Urartuların dinleri ve inançları hakkında bilgimiz epeyce sınırlıdır Tırnak yazısı belgelerin içinden derlenebilenler ve kabartma resimlerden öğrenilenler ile sınırlı bir resim oluşturulabilir Mesela Uratular da büyü ve öteki benzer inanaçlar hakkında bilgimiz yoktur Urartular ın en önemli tanrısı Haldi dir Haldi savaşa meydana çıkan kralı kutsayan savaş tanrısı idi Köken olarak bu tanrının, ilk Urartu Devleti oluşurken en enerjik olan boyun tanrısı olduğu düşünülmektedir Kralalr savaşı kazanmak için haldi ye yakarır, kazanırlarsa da diktikleri yazıtlarda ilk Haldi nin adını anarlardı Yapılan binaların birçok Haldi adına yapılırdı Haldi nin karısı ise Arubani idi Ancak Arubani bir esas tanrıça kadar manâlı değildi Panteonda Haldi den sonra gelen tanrı kasırga tanrısı olan Teişeba idi Bunun HurriHitit tanrısı Teşup ile bir olduğu düşünülmektedir Urartu sanatında boğa üstünde gösterilmiştir Karısı Huba ise Hepat ın karşılığı olarak düşünülmektedir Üçüncü sırada ise Güneş Tanrısı Şivini vardır Bu tanır da Asur Güneş tanrısı Şamaş ve Hurri tanrısı Şimigi ile benzer tanrı olarak kabul edilir Buradan görüldüğü gibi Urartu panteonu en önemli tanrılar itibarı ile, öncelikle Hurri olmak üzere yabancı kavimlerin etkisindedir Devlet dini yaratma çabalarının yanına her kavme de dini hür verilerek birlik korunmuştur Hurri tanrı listelerinde seksen civarında tanrı ve tanrıça ismi tespit edilmiştir Bunlar aralarında yabancı tanrıtanrıçalar olduğu gibi doğa olaylarını temsile den tanrıtanrıçalar da vardır Yurt ve toprak tanrısı Ebani, deniz ve sular tanrısı Suinina, tepeler ve dağlar tanrısı Arni gibi Kurban törenleri Urartular tarafından sık uygulanırdı Hatta hangi tanrıya nasıl ve ne değin kurban verileceğine dair yazılar da vardır Bunların dışarıda dağıtılmış fırsatlarda , kuraklık, kıtlık,savaş gibi olaylarda kurbanlar sunulmuştur
Urartu tanrı kültlerinde tapınaklar önem kazanmışlardır Tapınaklar içinde tanrı figürünün bulunduğu bir oda, avlu ve ast odalardan oluşmaktaydı Çoğu tapınak birbirine benzemektedir Çavuştepe de , Altında kaledeki tapınağı Erzen şöyle anlatmaktadır : (Çavuştepe I , bkz Kaynakça) Aşağıda kalenin orta kesiminde geniş bir alana yayılmış durumdadır Çavuştepe tapınağı, Altıntepe ve ArinBerd te de olduğu gibi, yalnızca bir cella dan61 ibaret olmayıp, depoalrı ve geniş kabul salonuyla T Özgüç ün mabetsaray olarak nitelendirdiği inşa kompleksini meydana getirmektedir Öbür Urartu tapınakları gibi cella, köşeleri rizalitli, kalın duvarlı ve kare bir plana sahip olup, dışarıdan 10x10 m, içten ise 450 x 450 m boyutlarındadır Cella nın cephesi kuzeydoğuya bakmakta, önünde 2150 x 2150 m boyutlarında ve olasılıkla üç tarafı galerili, zemini sürükleyici ve dörtgen yassı taşlarla döşeli bir avlu; avlunun doğu sınırında üzeri beyaz badanalı kerpiç sekiler, kurban masası ve kuzeyde de yuvarlak bir taş sunak yer almaktadır Çavuştepe tapınağının tanrısal alanı içinde, tıpkı Altıntepe de olduğu gibi, muhtemelen ayrı seremonilerin sahnelendiği üç adet kurban alanı mevcuttur Ayrıca Urartular tapınakların duvarlarını da çeşitli levhaklarla süslüyorlardı Tapınakların içinde, avluda üç ayaklı kazanlar ve tanrı armağanlarının konulduğu masalar, altarlar da bulunuyordu Urartular için açık hava tapınakları da önemliydi Tuşpa (Van Kalesi) ve Altıntepe de bulunan açık hava tapınakları bunlara en iyi örneklerdir Tuşpa daki açık hava tapınağında kayalara oyulmuş nişler içinde IISarduri nin askeri eylemlerini anlata iki tırnak yazılı stel vardı Bu cins stellere de tapınıldığı düşünülmektedir Altıntepe deki açık hava tapınağı ise ölü kültü ile alakalı bir steller sahasıdır Tapınaklar aynı zamanda ekonomik merkezler de olmuşlar ve tanrı adına hayvan beslenmiş, ekin ekilmiştir Urartular da Doğa Kültleri Daha önce de belirttiğimiz gibi , Urartular doğa olaylarına, doğal varlıklara büyük önem vermişler hatta tanrılaştırmışlardır bunun dışında urartuların su kaynaklarını, mağaraları, dağları, büyük ağaçları ve kayalıkları kutsal saydıklarını biliyoruz

Kutsal oda
Su kanaklarına yapılan balık figürleri, mağaralara yapılan resimler, yaşam ağacı fgürleri ve kaya resimleri bu doğal varlıkların kutsallığını göstermektedir Bilhassa kayalara oyulan kapı figüleri de ilginçtir Buralarda kurban listeleri olması bu kapıların tanrılar ile aakalı olduğunu düşündürtmektedir Urartularda keza hayvan tanrılar, benzeri hayvan yarı insan canlılar da resimlenmiştir Bilhassa boğa figürleri önemlidir Urartular da Ölü Kültleri Urartular da , öteki kültürler gibi ölümden sonradan hayata inanmışlardı Urartular dan ölü gömme ile ilgili doküman bize ulaşmamıştır Ancak kazıbilimsel bulgulardan keza yakarak ayrıca de yakmadan ölü gömdüklerini, anıtsal kabir yaptıklarını ve ölü hediyesi bıraktıklarını biliyoruz Açık hava tapınaklarının da ölü kültü ile olan ilşkisini Altıntepe açık hava tapınağı için Özgüç şöyle anlatmaktadır: Bu açık hava mabedinin ölü kültü ile ilişkili olduğundan ve muayyen zamanlarda burada toplanıldığından, dini merasimler yapıldığından tereddüd edilmemelidir Açık hava mabedinin mâna ve plan bakımından paraleli Urartuda, hatta tüm Anadolu da mevcut değildir Bu bakımdan buna Uratuların ortaya koyduğu bir yenilik gözü ile bakılmalıdır *