Üretimsiz büyüme dönemine geri döndük

Son 3 yıllık periyotta üretim tarafında daralma devam ederken, iç pazarda da tüketim her geçen gün artıyor. Sanayi üretimi 118 puan düzeyine ulaştı lakin hâlâ 2017 yılının gerisinde. Perakende satış hacmi ise 2017 yılında 110 puan düzeyindeyken, 2019’da 112 puanın üzerine çıktı. Böylelikle tüketici ucuz krediyle üretimsiz büyüdü.

Türkiye iktisadı 2017 yılından sonra meselelerle karşı karşıya kaldı. Gerek büyüme gerekse sanayi küçülme yolunda adımlarını atmaya başladı. Otomotiv satışları son 16 yılın en makus pazarını kaydetti. Konut satışları frene bastı lakin, kredi kampanyalarıyla az da olsa hareketlendi. Üretim ve tüketim bilgileriyse dalgalanmanın nedenlerini ortaya koydu.  



Sanayi üretimi kasım ayında piyasa beklentilerinin altında kalırken, perakende satış hacmi, geçen yılın kasım ayında aylık bazda yüzde 1,7 arttı. Kriz periyodu olarak kabul edilen 2017 yılına baktığımızda; üretim Kasım 2017 yılında 121.7 puandan, 2018’de 113.2’ye düştü. 2019’da ise toparlanma 2018’e nazaran, gerçekleşti ama, 118 puan düzeyiyle 2017’ye yılına oranla hâlâ geride.  

Perakende satış tarafında da tam karşıtı bir durum kelam konusu. 2017 yılında 109.9 puan düzeyinde seyreden perakende satış hacmi 2018’de 103.3’e kadar gerilemişti. 2019 ile birlikte toparlanma kaydeden endeks, 112.0 puanla değil 2018, 2017’nin bile üzerine çıktı. İç tüketim üretimden daha süratli toparlandı.  


Bunun en büyük nedeniyse düşen faizler. Kredi oranlarının her geçen gün azalmasıyla birlikte tüketiciler, ucuz paraya akın etti. Böylelikle iç pazarda ticaret canlandı. Tüketim de patlamış oldu. Türkiye böylelikle tekrar kredili büyüme devrine adım attı. Krediye artan bu taleple birlikte bir sonraki adımın yüksek cari açık olması varsayım ediliyor. Endüstrinin düşen üretim bilgileri, yapılan bu tüketim karşısında ithalatın önünü açmış olacak. İthalata yüklenilmesi halinde cari açık yine artış trendine girecek.  

Sanayi üretiminde ekonomistlerin beklentisi yüzde 5,5 artış olacağı tarafındaydı. Lakin bu yüksek oranlı artış, en son 2018 Temmuz devrinde yüzde 5,3 ile görülmüştü. Perakende satış hacmi ise mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi, kelam konusu ayda bir evvelki aya nazaran yüzde 1,7 yükseldi.  

PERAKENDE SATIŞ HACMİ YÜKSELDİ



Türkiye İstatistik Kurumu, Kasım 2019’a ait perakende satış hacmi endekslerini açıkladı. Buna nazaran, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi, kelam konusu ayda bir evvelki aya nazaran yüzde 1,7 yükseldi. Bu devirde, besin, içecek ve tütün satışları yüzde 0,7 besin dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 2,7 ve otomotiv yakıtı satışları yüzde 0,6 arttı. Takvim tesirlerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi geçen yılın kasım ayında yıllık bazda yüzde 8,5 arttı. Bu periyotta besin, içecek ve tütün satışları yüzde 0,9 besin dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 13, otomotiv yakıtı satışları yüzde 8 yükseldi. Cari fiyatlarla perakende ciro 2019 yılı kasım ayında bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 18,5 arttı. Tıpkı ayda besin, içecek ve tütün satışları yüzde 17,7 besin dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 21,8 otomotiv yakıtı satışları yüzde 11,3 arttı. Perakende ciro kasımda bir evvelki aya nazaran yüzde 2,9 arttı. Birebir ayda besin, içecek ve tütün satışları yüzde 1,6 besin dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 4,2 otomotiv yakıtı satışları yüzde 1,8 yükseldi.

ARTIŞ BEKLENTİLERİ KARŞILAMADI



Sanayi üretiminde aylık bazda ise yüzde 1 artış beklentisine rağmen yüzde 0,7 artış yaşandı. Arındırılmamış hesaplamalara nazaran ise yüzde 4,3 artış görüldü. Yıllık bazda endüstrinin alt kesimleri incelendiğinde, madencilik ve taşocakçılığı bölümü endeksi bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 7,2 ve imalat sanayi bölümü endeksi yüzde 5,3 artarken, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı dalı endeksi yüzde 1,2 azaldı. Aylık bazda endüstrinin alt kesimleri incelendiğinde, 2019 yılı Kasım ayında madencilik ve taşocakçılığı kesimi endeksi bir evvelki aya nazaran yüzde 3,1 azaldı, imalat sanayi dalı endeksi yüzde 1,1 arttı ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı bölümü endeksi yüzde 2,2 azaldı. Yıllık bazda sanayi üretimine en yüksek katkıyı 9.4 puanla metal cevherleri madenciliği bölümü sundu. Dal, ekim periyodunda de sanayi üretimindeki artışa 14,1 puan katkı vermişti. Metal cevherleri madenciliği kasımda aylık bazda ise 5 puanlık kayba neden oldu.

Ali Yıldırım/Karar