Üstün zekalı çocuklar için anne baba ne yapabilir?

Pudra.com okuyucularından “üstün zekalı çocuklar” konusunda aldığımız pek çok soru üzerine çocuklarda üstün zeka konusunu yine ele almaya karar verdik. 



Davranış Bilimleri Enstitüsü Yetişkin ve Aile Danışmanlığı Bölümü’nden Mütehassıs Klinik Psikolog Zeynep Zat’a evlatların üstün zekalı olup olmadıklarını nasıl anlayabileceğimizden zeka testlerinin nasıl ve kimler tarafından uygulanabileceğine, üstün zekalı olmanın hiperaktiviteyle irtibatlı olup olmadığından üstün zekalı evlatlara nasıl bir eğitim verileceğine kadar bahisle ilgili herkesin merak ettiği soruları ilettik.

İşte, Bilirkişi Klinik Psikolog Zeynep Zat’ın Pudra.com okuyucularını aydınlatacak yanıtları…

Üstün zekalı evlatlar laf konusu olduğunda birinci ve en kıymetli bahislerden biri bu evlatların belirlenmesidir; zira lakin bu sayede onların zatî, ruhsal, çevre ve akademik hayatlarındaki gereksinimleri tespit edilir ve bunların gelişimi için münasebetli adımlar planlanabilir. Aksi takdirde bu evlatlar arkadaş bağlantılarında pek çok güçlükler yaşayan, derslere ilgisiz ve akademik başarısı düşük bir profil çizerler.

Bu evlatların birtakım niteliklerini bilmemiz burada bizim için yol gösterici olacaktır.

Üstün zekalı evlatlar umumî olarak, dikkatlerini doğumdan itibaren yaşıtlarına nazaran daha uzun müddet odaklayabilirler. Soyut düşünme üstünlerde daha gelişmiştir. Örneğin kolaylıkla kavram oluşturabilirler. Tasavvurları akıcı, sözcük dağarcıkları geniş ve ezberleme yetenekleri gelişmiş olabilir. Kendi başlarına okumayı öğrenebilirler. Sayılara yaşıtlarından daha erken ilgi duymaya başlayabilir, vakit kavramı da yaşıtlarından erken gelişebilir.
 

Üstün zekalı evlatlar yeni mekanik aletleri kendileri keşfedebilirlerken, daha az yapılaşmış öğrenme materyalini seçerler. Başladıkları hizmeti bitirmeleri için kendilerine talih verilmesini bekler ve iki işi tıpkı anda yapabilirler. Bunların yanı sıra erken devirden itibaren daha sağlıklı, fizikî gelişimleri daha âlâ ve duyuları nispeten hassastır. Çocuklarda bu özelliklerden birkaçı olduğu durumlarda, üstün zekalı olma ihtimalleri düşünülebilir.

Üstün zekalı evlatların saptamasında en emniyetli yol, istatistiksel tahliller sonucunda muteber ve muteber olduğu bulgulanmış olan zeka testlerinin kullanılmasıdır.

6-16 yaş arasındakilere evlatlar için Wechsler Zeka Testi (WISC-R) kullanılabilirken, 2 yaş 6 ay ile 7 yaş 3 ay arasındaki evlatlara Wechsler Mektep öncesi ve Birincil Zeka Ölçeği (WPPSI) uygulanır. Lakin bir evladın üstün zekalı olup olmadığına karar verirken, sadece bu testlerin sonuçları ile hudutlu kalmamak çok değerlidir.

Testlerin yanı sıra muallimlerin ve psikologların değerlendirmeleri de üstün zekalı olup olmadığını öngörmede tesirlidir ve kendilerinden alınan dataların de göz önünde bulundurulmasında yarar vardır. Örneğin, literatür araştırmaları İngiltere, Amerika ve Çin'de hoca değerlendirmelerinin nispeten güzel bir yordayıcı (tahmin) olduğunu gösterir. Aile geçmişinde üstün zekalı bireyler olması da evladınızın üstün zekasına bir işaret olabilir.

Sadece Türk Psikologlar Derneği tarafından verilen WISC-R testi pratik sertifikasına sahip olan psikologlar uygulayabilir. Ailelerin testi uygulayan şahsa bu sertifikaya sahip olup olmadığını sorma hakkı vardır.

Üstünlerin çok hassas bir hudut sistemine sahip olmaları, üstün olmayan yaşıtlarına nazaran daha hareketli olmalarına neden olabilir. Ama 'hareketli' diye tanım edilen üstün zekalı evlatların, hiperaktivite tanısı almış evlatlar ile karıştırılmaması çok değerlidir.
Hiperaktivite bozukluğu olan evlatlar, davranışlarını regüle eder (düzenler) ve rastgele bir aktivite üzerinde konsantrasyonlarını uzun müddet devam ettirmekte güçlük yaşarken, üstünler rastgele bir mevzu ile ilgilendiklerinde bu bahis üzerine yoğunlaşabilirler. Velev meraklı ve istekli olduklarında daha uzun müddet bunun üzerine çalışabilirler.

Çocuklarda hiperaktivite bozukluğu olduğundan şüphelenildiğinde kesinlikle bu mevzuda kompetan bir profesyonele başvurulmalıdır.

Üstün zekalı evlatların akademik gereksinimleri ve güçlü oldukları sahalardaki gereksinimlerini karşılamak için "farklılaştırılmış" eğitim modeli müsait olabilir. Bu bahisteki farkındalığın son yıllarda gelişmesi ile memleketimizde de şahsi programlarda eğitim veren mektepler mevcuttur.

Ailenin üstün zekalı evlatlarına karşı tavırları evlatlarını akademik, içtimaî ve ruhsal gelişimleri için çok kıymetlidir. Ebeveynlerin, evlatlarının üstün zekalı olmasından ileri gelen belli davranış, his ve kanılarının farkında olması, bunları anlamlandırabiliyor olması ve münasebetli yansılar vermesi çok pahalıdır. Ebeveynlere, evlatlarının güçlü yanlarını ve yaşıtlarını arkada bırakan performanslar sergilediği ortamları belirlemekte ve bu yerlerdeki gelişimlerini desteklemekte kıymetli hizmetler düşer.

Rehberlik ve araştırma merkezleri, kişisel danışmanlık merkezleri, kimi mekteplerde ve kimi hastanelerin psikiyatri/psikoloji kısımlarında uygulanabilir.

Pudra.com'un notu: 
Bulunduğunuz vilayet ve kazadaki Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı Rehberlik ve Araştırma Merkezi’nin malumatlarına ulaşmak için Google'da "Rehberlik ve Araştırma Merkezi" ve kaza ismi ile arama yapabilirsiniz.

Ayrıyeten Üstün Zekalılar Merkezi’ne 0216 326 81 88 ve 0543 236 61 20 numaralı telefonlardan ulaşabilirsiniz.