Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
UYGUR DEVLETİ (745840)
Kurucusu: Kutluk Bilge Kul Kağandır
Başkenti: Karabalgasundur
Hukumdarları:
* Kutluk Bilge Kul Kağan
* Moyen Cor Kağan
* Bogu Kağandır
En eski Turk devletlerinden biri olan Uygurlar Kutluğ Kul Bilge Kağan tarafından 745 te kurulmuş,dahili karışıklıklar ,manihaizimin ,tesirleri ,Kırgızlar'ın istilası ile 840 ta yıkılmıştır
Ortacağ da gelişmiş bir uygarlık kuran Uygurlar ,onceleri Kuzey Moğolistan'da yaşıyorlardıHun İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Gokturkler'in buyruğu altına girdilerDaha sonra da onlara karşı ayaklanarak 740 ta bağımsız bir devlet kurdularOteki Turk boylarını egemenlikleri altına alarak guclendilerUygurlar Cinliler le de ilişki kurdularlXyyın ortalarında Tibetliler le Kırgızların saldırısına uğrayarak yıkılan Uygur Devleti ortadan kalkınca ,Uygurlar Batıya goc ederek (840) kucuk,dağınık devletler kurdularSonunda butun Uygurlar , Cengizhan zamanında Moğolların egemenlikleri altına girdilerBoylece son Uygur devleti de ortadan kalktı (1212)O zamandan beri bir daha bağımsız olamayan Uygurlar , bugun Cin'in kuzey batısında ,Cin egemenliği altında yaşamaktadırlar
Uygurlar Yenisey kaynakları,CuTalas havalisi ,İc Asya ve Kerulen'a kadar olan sahaya yayılmıştır
Uygurlar sanat,yapı,yonetim işlerinde ileri bir uygarlıktılar14 harfli bir alfabe kullanırlardıBuddha dinine bağlıydılarUygur fikir adamları Arapca ve Hintce den ceviriler yaptılarUygurlardan kalan en onemli yapıt Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilig(mutlu olma bilgisi ) adlı eserdir
Ozellikleri
* İslamiyetten onceki Turk devletinin arasında ilk defa gocebe hayat tarzından yerleşik hayata gecerek tarım ve ticaret faaliyetleriyle uğraştılar
* Turk tarihinde ilk defa şehir ve kasabalar kurarak, ilk Turk mimari eserlerini meydana getirdiler
* Cinlilerle ilişkileri sonucunda kağıt ve matbaayı kullandılar
* Kendine ozgu Uygur Alfabesini kullandılar
Yıkılış Sebebi
* 839 yılında meydana gelen kıtlık, aclık, şiddetli soğuklar ve salgın hastalıklarla devletin zayıflaması
* devletin zayıflamasından yararlanan Kırgızların akınlarını arttırmaları
* 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkıldılar Devleti yıkılan Uygurların bir kısmı ceşitli yerlere goc ederek yerleştiler Uygurlar, XII Yuzyıl başlarında Moğolların egemenliğine girdiler
Uygurlar, Moğol egemenliğinde yaşarken Araplarla Cinliler arasında yapılan Talas Savaşı (751)ndan sonra Musluman olmuşlardır
kultur ve medeniyet yonunden Moğolları etkileyen Uygurlar, Moğollardan bir kısmının Turkleşmesini sağladılar
uygur devletinin ozellikleri coğrafi ozellikleri
Devlet Saray hayatı :
Cağın en ileri ve aydın ulkesi idilerHanlığa hukuki esaslara dayanan devlet tadı verdilerhukuk devleti vucuda getirdilerYabancı ellerde yaşayan Turk kolonileri icin koruyucu kanunlar cıkardılarDevlet idaresinin yurutulmesinde memurlar ,vekiller ve ceşitli mansuplar oluşturdularSaray hayatını ,duzenli merasimleri tanzim ettilerHan ve saray halkının yakarıcı sefirleri karşılama vazifeleri de duşunuldu
Fikir Hayatı :
Yuksek seviyedendiUygur saraylarında yerli yabancı tarihciler ,alimler,şairler,sanatkarlar,nakkaşlar,mu*****inaslar himaye gorduMurebbilerin ders verdikleri ,kutuphaneler kurdukları Cin gezgincilerince bildirilirUygur şehzadesinin kopuz caldığı ,manzum bir edebiyatın varlığıda unutulmamalıdır
Uygurlar lXyy dan beri yksek bir kultur gelişmesi geleneğini kurdularXllyydan itibaren OrtaAsya Turk Moğol haklarının kultur terbiyesini ustlendiler
Son yarım asır icinde Uygur Hanlığı merkezi olan Hoco ve İdikut şehri harebelerinde yapılan kazılarda Budist,Manihey ve Hristiyan mabetlerinde cok sayıda malzeme elde edildiMalzemeler Uygur dili ve edebiyatının azametini belirtmeye yeterCoğu da dinlerden yapılan tercumelerdiAzı orjinal olmak uzere tabiata ,astronomiye ve edebiyat nevilerine ait tercume vesikalar idiHatta Orjinali elde olmayan ,Tubetce'den cevrilen Uygur hukumdarlarından birinin cevre memleketlerden bilgi edinmek amacıyla gezen memurların bir seyahatnamesi de vardır
Coğu malzemeler ceviridirUygurca bu yuzden Uygur dil adını da almıştırUygurca'ya İran,Hind ,Sağa ,Cin ,dillerinden kelimeler girdiBunlar daha sonra murebbi Uygurlar tarafından Moğolca'ya da eklenmiştirTabiatıyla Uygıurca'ya 1Dini ve 2Ticari munasebetler vasıtasıyla pek cok kelime girmiştir
Uygurların Alfabeleri :
Uygurlar muhtelif alfabeler kullandılarRum,Brahma,Tibet,Suryani,Soğa,Uygur,Mani alfabeleridir
Hind harleriyle Budizm dinine ait Turkce metinler Avrupalı bilginler tarafından bulunmuştur629 yılında bu hurufati terkle milli Soğa alfabesi Budist Uygurlarca kullanılmıştırDAha sonra Mani dinin mensup olanlar Mani,Hristiyan Uygurlar da Suryani alfabesini kullandılar
Soğal alfabesini Turkler ilkin Kara Balgasun abidesinde kullanmıştırBu abide 825832 yılına kadar egemenlik suren Uygur halkının onuruna kazınmıştırBu harfler once Uygur hurufatı sayıldıFWK Muller ise Soğa alfabesi olduğunu ortaya koymuşturSoğa harfleri Uygu harflerinin bir eşidirSoğa alfabesinin olgunlaşması da Uygur hurufatıdırSoğaların ticari hayatı etkili olmuştur
Soğa harfleri 22 işarettirArami alfabesine yakındırUc işaret de noktalama işareti olarak kullanılmıştır;belki Soğa alfabesinin kaynağı Arami harfleridir
Uygur Harfleri
Menşei Arami soğaUygur alfabesi olan bu hurufatı Uygurlar ,mustakil bir devlet olunca Vlllyyilk yarısında kullandıkları birkacı dışında hepsi bitişik yazıldıGokturk alfabesine gore Uygur Alfabesi daha az işaretlidirYarı sedalı sese tekabul eden
nin dışında 18 işaret bulunur
Uygurca 'da unluler icin uc işaret ;unsuzler icin 15 işaret kullanılmıştır
Uygur harflerine ilk temas eden Xlyuzyılda KAşgarlı MAhmut olmuştur
Kurucusu: Kutluk Bilge Kul Kağandır
Başkenti: Karabalgasundur
Hukumdarları:
* Kutluk Bilge Kul Kağan
* Moyen Cor Kağan
* Bogu Kağandır
En eski Turk devletlerinden biri olan Uygurlar Kutluğ Kul Bilge Kağan tarafından 745 te kurulmuş,dahili karışıklıklar ,manihaizimin ,tesirleri ,Kırgızlar'ın istilası ile 840 ta yıkılmıştır
Ortacağ da gelişmiş bir uygarlık kuran Uygurlar ,onceleri Kuzey Moğolistan'da yaşıyorlardıHun İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Gokturkler'in buyruğu altına girdilerDaha sonra da onlara karşı ayaklanarak 740 ta bağımsız bir devlet kurdularOteki Turk boylarını egemenlikleri altına alarak guclendilerUygurlar Cinliler le de ilişki kurdularlXyyın ortalarında Tibetliler le Kırgızların saldırısına uğrayarak yıkılan Uygur Devleti ortadan kalkınca ,Uygurlar Batıya goc ederek (840) kucuk,dağınık devletler kurdularSonunda butun Uygurlar , Cengizhan zamanında Moğolların egemenlikleri altına girdilerBoylece son Uygur devleti de ortadan kalktı (1212)O zamandan beri bir daha bağımsız olamayan Uygurlar , bugun Cin'in kuzey batısında ,Cin egemenliği altında yaşamaktadırlar
Uygurlar Yenisey kaynakları,CuTalas havalisi ,İc Asya ve Kerulen'a kadar olan sahaya yayılmıştır
Uygurlar sanat,yapı,yonetim işlerinde ileri bir uygarlıktılar14 harfli bir alfabe kullanırlardıBuddha dinine bağlıydılarUygur fikir adamları Arapca ve Hintce den ceviriler yaptılarUygurlardan kalan en onemli yapıt Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilig(mutlu olma bilgisi ) adlı eserdir
Ozellikleri
* İslamiyetten onceki Turk devletinin arasında ilk defa gocebe hayat tarzından yerleşik hayata gecerek tarım ve ticaret faaliyetleriyle uğraştılar
* Turk tarihinde ilk defa şehir ve kasabalar kurarak, ilk Turk mimari eserlerini meydana getirdiler
* Cinlilerle ilişkileri sonucunda kağıt ve matbaayı kullandılar
* Kendine ozgu Uygur Alfabesini kullandılar
Yıkılış Sebebi
* 839 yılında meydana gelen kıtlık, aclık, şiddetli soğuklar ve salgın hastalıklarla devletin zayıflaması
* devletin zayıflamasından yararlanan Kırgızların akınlarını arttırmaları
* 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkıldılar Devleti yıkılan Uygurların bir kısmı ceşitli yerlere goc ederek yerleştiler Uygurlar, XII Yuzyıl başlarında Moğolların egemenliğine girdiler
Uygurlar, Moğol egemenliğinde yaşarken Araplarla Cinliler arasında yapılan Talas Savaşı (751)ndan sonra Musluman olmuşlardır
kultur ve medeniyet yonunden Moğolları etkileyen Uygurlar, Moğollardan bir kısmının Turkleşmesini sağladılar
uygur devletinin ozellikleri coğrafi ozellikleri
Devlet Saray hayatı :
Cağın en ileri ve aydın ulkesi idilerHanlığa hukuki esaslara dayanan devlet tadı verdilerhukuk devleti vucuda getirdilerYabancı ellerde yaşayan Turk kolonileri icin koruyucu kanunlar cıkardılarDevlet idaresinin yurutulmesinde memurlar ,vekiller ve ceşitli mansuplar oluşturdularSaray hayatını ,duzenli merasimleri tanzim ettilerHan ve saray halkının yakarıcı sefirleri karşılama vazifeleri de duşunuldu
Fikir Hayatı :
Yuksek seviyedendiUygur saraylarında yerli yabancı tarihciler ,alimler,şairler,sanatkarlar,nakkaşlar,mu*****inaslar himaye gorduMurebbilerin ders verdikleri ,kutuphaneler kurdukları Cin gezgincilerince bildirilirUygur şehzadesinin kopuz caldığı ,manzum bir edebiyatın varlığıda unutulmamalıdır
Uygurlar lXyy dan beri yksek bir kultur gelişmesi geleneğini kurdularXllyydan itibaren OrtaAsya Turk Moğol haklarının kultur terbiyesini ustlendiler
Son yarım asır icinde Uygur Hanlığı merkezi olan Hoco ve İdikut şehri harebelerinde yapılan kazılarda Budist,Manihey ve Hristiyan mabetlerinde cok sayıda malzeme elde edildiMalzemeler Uygur dili ve edebiyatının azametini belirtmeye yeterCoğu da dinlerden yapılan tercumelerdiAzı orjinal olmak uzere tabiata ,astronomiye ve edebiyat nevilerine ait tercume vesikalar idiHatta Orjinali elde olmayan ,Tubetce'den cevrilen Uygur hukumdarlarından birinin cevre memleketlerden bilgi edinmek amacıyla gezen memurların bir seyahatnamesi de vardır
Coğu malzemeler ceviridirUygurca bu yuzden Uygur dil adını da almıştırUygurca'ya İran,Hind ,Sağa ,Cin ,dillerinden kelimeler girdiBunlar daha sonra murebbi Uygurlar tarafından Moğolca'ya da eklenmiştirTabiatıyla Uygıurca'ya 1Dini ve 2Ticari munasebetler vasıtasıyla pek cok kelime girmiştir
Uygurların Alfabeleri :
Uygurlar muhtelif alfabeler kullandılarRum,Brahma,Tibet,Suryani,Soğa,Uygur,Mani alfabeleridir
Hind harleriyle Budizm dinine ait Turkce metinler Avrupalı bilginler tarafından bulunmuştur629 yılında bu hurufati terkle milli Soğa alfabesi Budist Uygurlarca kullanılmıştırDAha sonra Mani dinin mensup olanlar Mani,Hristiyan Uygurlar da Suryani alfabesini kullandılar
Soğal alfabesini Turkler ilkin Kara Balgasun abidesinde kullanmıştırBu abide 825832 yılına kadar egemenlik suren Uygur halkının onuruna kazınmıştırBu harfler once Uygur hurufatı sayıldıFWK Muller ise Soğa alfabesi olduğunu ortaya koymuşturSoğa harfleri Uygu harflerinin bir eşidirSoğa alfabesinin olgunlaşması da Uygur hurufatıdırSoğaların ticari hayatı etkili olmuştur
Soğa harfleri 22 işarettirArami alfabesine yakındırUc işaret de noktalama işareti olarak kullanılmıştır;belki Soğa alfabesinin kaynağı Arami harfleridir
Uygur Harfleri
Menşei Arami soğaUygur alfabesi olan bu hurufatı Uygurlar ,mustakil bir devlet olunca Vlllyyilk yarısında kullandıkları birkacı dışında hepsi bitişik yazıldıGokturk alfabesine gore Uygur Alfabesi daha az işaretlidirYarı sedalı sese tekabul eden
nin dışında 18 işaret bulunurUygurca 'da unluler icin uc işaret ;unsuzler icin 15 işaret kullanılmıştır
Uygur harflerine ilk temas eden Xlyuzyılda KAşgarlı MAhmut olmuştur
