Uzak Doğulu İnsanları Neden Birbirine Benzetiriz?

Aslında Çinlileri, Japonları yahut Korelileri birbirinden ayırt etmekte zorlandığımız üzere onlar da bizleri ayırt etmekte zorlanıyor. Çapraz-ırk tesiri (Cross-race effect) ismi verilen bu durumu, kendi etnik kökenimize daha az benzeyen etnik kökenleri ayırt etmeye çalışırken daha çok yaşıyoruz.

Uzak Doğulular dışında siyahileri de bu nedenle birbirlerine benzetebiliyoruz. Türkler ise civardaki Arap, Ermeni, Gürcü, Yunan üzere etnik kökenlerden kolay kolay ayırt edilemeyebiliyor.

Bu bahiste bir bilimsel çalışma da yapıldı.


Northwestern Üniversitesi'ndeki bilim insanları, 18 beyaz bayan lisans öğrencisine beyaz, siyah, hispanik ve doğu ve güney Asyalı erkeklerin yüzlerinin olduğu fotoğraflar gösterildi. Daha sonra tıpkı yüzlerin yanı sıra yeni bireylerin fotoğrafları da gösterildi ve her birini daha evvel görüp görmediklerini belirtmeleri istendi.

Katılımcılar, deney boyunca beyinlerinin elektriksel aktivitesinin kaydedilebilmesi için 59 elektrot içeren bir elastik elektroensefalografi (EEG) başlığı taktılar. Araştırmacılar olayla alakalı nöral yansılara odaklandılar. Beklendiği üzere, iştirakçiler tıpkı etnik kökenden oldukları yüzleri daha yanlışsız bir halde tanıdılar.

Bunun nedeni, kendi etnik kökenimizin üyeleriyle daha fazla tecrübeye sahip olmamız.


Beynimizdeki yüz tanıma işlevi, bize çok az benzeyen farklı etnik kökenlerde error verebiliyor. Zira zati etrafımızdaki insanlarda esmer cilt, kahverengi göz, kumral saç üzere emsal özellikler olduğu için beynimizdeki işlevler başka detaylar sayesinde yüzleri ayırt etmeye alışmıştır. Burnun, çenenin, kaşların formu yüz tanımada daha belirleyici olur. Beyin bu ayrıntıları sentezler ve yüz tanımayı mümkün hale getirir.

Farklı etnik kökenler işin içine girdiğindeyse alışık olmadığımız siyah deri, çekik göz üzere besbelli özellikler beynin dikkatini çeker ve o şahısların başka ayrıntıları hafızaya çok az kazınır. Zira direkt bu özelliklerinden ötürü onları rahatlıkla tanımak mümkündür. Bu yüzden öteki bir siyah ciltli ya da çekik gözlü biri gördüğümüzde başımızdaki şablona uyduğu için birbirlerine benzediğini sanırız.

Uzak Doğulular kendi ortalarında bu türlü bir sorun yaşamazlar.


Çünkü aslında çekik gözlü olmak onlar için belirleyici değildir, beyinleri farklı ayrıntıları tanımak üzere çalışır ve kendi etnik kökenlerinden olanları ayırt etmekte zorlanmazlar. Gözlerin yanı sıra beyaz deri, düz ve siyah saç üzere özellikler de bizim işimizi zorlaştırmaktadır.

Eğer bir Uzak Doğu ülkesinde bir mühlet yaşarsanız yahut sık bir biçimde Uzak Doğu sinemaları izlerseniz beyniniz bu etnik kökene sahip insanların yüzlerini ayırt etmede ayrıntılara odaklanmaya başlayarak kendini geliştirecektir.

Bu durum dezavantaj değildir, küme içerisinde avantaj sağlayan bir evrimsel adaptasyondur. Bu hususta tartışmalar sürmekte olup, insan evrimi ve psikoloji dahilinde incelenmektedir.

Son olarak; bu durumun bir espri materyali yapılmasının nahoş, hatta ırkçı olacağını hatırlatmak isteriz.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4