Yabancı durdu, yatırımlar geriledi: 21 yeni sağlık yatırımı geliyor, enerji ve turizmde dramatik düşüş

Şubat ayında toplam 12 milyar 640 milyon lira yatırım öngören 671 yatırım için teşvik belgesi alındı. Ocak ayında 14 milyar lira yatırım öngören 783 yatırım için teşvik belgesi alınmıştı. Şubatta yatırım adedi, 671’e geriledi. Tutardaki gerileme yüzde 10 oldu. Dolar bazında sistemli bir düşüş zaten vardı. TL bazında da düşüş olması, bu alanda işlerin gittikçe kötüleştiğini gösteriyor. Gecikmeli açıklanan Şubat 2020 verisi, salgından önceki son ayın verisi olmak bakımından da önem taşıyor. Salgının yatırımlara asıl etkisi mart, nisan ve haziran aylarında daha net görülecek.

Şubat ayında belgeye bağlanan yatırımlar için 863 milyon dolarlık (6 milyar lira) makine teçhizat ithalatı öngörüldü. Bu rakam Türkiye’nin yapısal sorunlarından birisini yansıtıyor. Türkiye sadece üretimini ithal girdi ile yapmıyor, yatırımlarını da ithalatla yapabiliyor.



Şubat ayı teşvikli yatırımlar tablosunda 35 milyon liradan (5 milyon dolardan) fazla yatırım öngören 68 büyük yatırım var. 1 milyar 262 milyon lira ile en yüksek tutarlı yatırım TÜPRAŞ’tan geliyor. Şirket Kırıkkale’de rafineri yatırımı yapacak.

Tekstil ve hazır giyim sektörleri yavaşlamadı

Ocak ayında tekstil ve hazır giyimde, deri, trikotaj gibi bütün alt dalları dahil 120 yatırım yapılmıştı. Bunların öngördüğü yatırım tutarı 1.8 milyar liraydı. Şubatta bu sektör, 116 yatırım için teşvik belgesi aldı. Bunların öngördüğü yatırım 1 milyar 945 milyon lira. Bu da sektörün şubatta yatırımını kısmen artırdığını ve toplamdan da yüzde 20 civarında pay aldığını gösteriyor.


21 yeni sağlık yatırımı geliyor

Sağlık sektörü yatırımlardan önceki yıllarda da büyük pay aldı ancak o yatırımlar daha çok büyük hastane yatırımlarıydı. Son birkaç aydır hastane yatırımları azaldı ancak malzeme, cerrahi teçhizat, eczacılık kimyasalları, sağlık hizmetleri, hijyen ürünlerine yatırımlar arttı. Bu yılın şubat ayında 21 yeni sağlık konulu yatırım için teşvik belgesi alındı. Bunlar için öngörülen yatırım tutarı 400 milyon lira.

Enerji ve turizmde dramatik düşüş

Yıllardır, elektrik üretimi, iletimi konulu enerji yatırımları, toplam yatırımlar içinde yüzde 20 – 25 hatta yüzde 30 pay aydı. Şubat ayında bu sektöre yatırımlarda dramatik bir düşüş dikkat çekiyor. Tabloda toplam tutarı 364 milyon lira olan 28 yatırım yer aldı. Bu da toplamın yüzde 3’üne bile ulaşmıyor.



Salgından en büyük yara alan sektör turizm oldu. Uçuş ve seyahat yasakları sektörün 2020’yi büyük kayıpla kapatmasına yol açacak. Bu beklenti yatırımlara da yansımış. Son yıllarda, yer yer enerjiyi bile geçen turizm yatırımları şubat ayında durma noktasına gelmiş görünüyor. Emar Gayrimenkul’ün rezidans yatırımı çıkarılınca bu sektöre yatırımlar 160 milyon lira civarında kalmış.

Otomotiv yan sanayi yatırımları sürüyor

Şubat ayında, pandemi sonrası üretime ara veren otomotiv ana sanayinin yeni yatırım gelmedi. Ancak yan sanayi yatırımları azalmakla birlikte devam ediyor. Şubat ayında 481 milyon lira yatırım öngören 17 proje teşvik belgesi aldı. Bunların içinde en büyük yatırım, 306 milyon lira ile Petlas’tan geldi.

Yabancı sermayelilerin yatırımları azalıyor

Ocak ayında yabancı sermayeli şirketlerden gelen yatırım sayısı 41’di. Bunlarda 630 milyon liralık yatırım öngörülüyordu. Şubatta yabancı sermayelilerden 29 yatırım için teşvik belgesi alındı. Bunlar için öngörülen yatırım da 592 milyon liraya geriledi. Bu şirketler yüzde 100 yabancı sermayeli değil. Yabancıların sermayelerine çeşitli oranlarda iştirak ettiği şirketler teşvik tasnifinde “yabancı sermayeli” sayılıyor. Bu durum ve miktar dikkate alındığında yabancı sermayeli yatırımların toplamın yüzde 5’i düzeyine indiği görülüyor.

Silah ve mühimmatta coşku devam etti

Geçen yıl silah ve mühimmat yatırımları, önceki 18 yılın toplamını aşmıştı. Bu yıl da sektöre yatırımların devam ettiği görülüyor. Şubat ayında 9 yeni yatırım teşvik belgesi aldı. Bunların öngördüğü toplam yatırım 556 milyon lira. Dış politikada Türkiye’nin içinde yer aldığı çatışmalı ortam, savaşa varan gelişmeler sektördeki yatırımların artmasını sağlıyor.

İbrahim Ekinci/Dünya