Yapay Zeka Yardımıyla Hasar Gören Yazıtlar Okunabilecek

Günümüzde üzeri topraklarla, taşlarla, beton binalarla örtülmüş toprak altında bulunmayı bekleyen birçok yazıt var. Bulunan yazıtlardan bir kısmı okunabilecek durumda olsa da, büyük bir çoğunluğu okunamayacak kadar yıpranmış durumda.

Bu yazıtlar bazen bizlere geçmişten değişik bilgiler verirken, bazen de hüzünlü bilgiler içerebiliyor. Geçmişte yaşayan insanların taşları, mermerleri, tahtaları oyarak yazdıkları yazılarda anlatmak istedikleri şeylerin ne olduğu ve ne olabileceği epey ilgi cazibeli bir mevzu. Geçmiş de en az gelecek kadar ilgi cazip bir mevzu ve ilginç bilgilerle dolu. Okunamayacak durumda olan yazıtlardaki şifreleri çözmek için ise yeni bir yapay zeka geliştirildi.

Yapay zeka yardımıyla hasarlı yazıtların şifreleri çözülebilecek


Google Deepmind tarafından geliştirilen yapay zeka, Yunanistan'dan gelen hasarlı yazıtların okunabilmesine yardımcı olabilecek formda düzenlendi. Ithaca olarak isimlendirilen sistem, Pythia olarak bilinen eski bir metin onarımı sistemi üzerine kuruldu. Bilim insanlarıyla işbirliği içerisinde yürütülen çalışma, geçmişin aydınlatılamayan karanlık izlerini aydınlatabilecek. Üstelik Ithaca'nın becerileri yalnızca yazıtlardaki metinleri geri yüklemekle de sonlu değil; yapay zeka birebir zamanda yazıtın nereden geldiğini ve oluşturulma tarihini de hesaplayabiliyor. Bu da tarihçilerin ve sinagogların işini büyük manaya kolaylaştırabilecek.

Papirüsler, taşlar, metaller, çanak çömlekler üzerinde yazılan ve hasarlı olmasından ötürü okunamayan pek çok metin üzerinde yapılan çalışmalar, daha fazla hasar görmemesi ismine büyük bir ihtimamla yürütülüyor. Bu nedenle de metinler üzerinde yapılan çalışmalarda, radyokarbon kullanılamıyor. Yani bu metinler üzerinde çalışmak daha çok emek, daha çok dikkat ve itina gerektiriyor. Ithaca kullanılarak ise; bu çalışmalarda artık çok daha kolay ve başarılı sonuçlar elde edilebilecek.

Ithaca'nın üstüne düzenlendiği Pythica, saatlerce süren çalışmaları saniyeler içerisinde çözebiliyordu


Biraz evvel de bahsettiğimiz üzere Ithaca, emsal bir maksatla üretilen Pythia sisteminin üzerine kuruldu. Pythia ise öncesinde pek çok başarılı işe imza attı. Pythia, tamamlanmamış bir yazıtla karşılaştığında boşlukları doldurabilecek çok sayıda ihtimali hesaplıyor ve mümkünlüğü en yüksek olanı tarihçilere sunabiliyordu.

Yüzde 30,1 yanılgı oranına sahip olsa da, Oxford Üniversitesi'nde tıpkı alanda çalışmalar yapan öğrencilerin saatlerini alan çalışmaları saniyeler içerisinde tahlile ulaştırabiliyordu. Öğrenciler ve Pythia'nın 50 yazıtın şifresini çözmek için yaptığı çalışmalar Pythia'nın yalnızca saniyelerini alırken, öğrenciler bu şifreleri çözmek için saatlerini harcadı. Şimdi ise bu nizamın üzerine geliştirilen Ithaca'nın Pythia'dan çok daha başarılı işler çıkartacağına kesin gözüyle bakılıyor.

Ithaca'nın imza attığı başarılı işlerin sayısı şimdilik pek fazla değil. Lakin uygulanan testlere nazaran, tarihçilerin çalışmalarında yüzde 25lik doğruluk hissesi varken Ithaca'nın hasarlı yazıtlar üzerinde yüzde 62'lik doğruluk seviyesine sahip olduğu ortaya çıktı. Ithaca bu muvaffakiyetini yazıtların geldiği yeri bulmakta da sürdürürken yüzde 71'lik doğruluk oranıyla yazıtın nereden geldiğini bizlere söyleyebiliyor.

Ithaca şu anda biraz meşgul zira bir dizi Atina kararnamesi için tarihçilere de dayanak veriyor. Tarihçiler, yaptığı çalışmalarda Atina kararnamesinin ortaya çıkış tarihini MÖ 446 olarak belirlemiş fakat bu pek çok açıdan tartışmalara sebep olmuştu. Pek çok tarihçi bu kararnamelerin o tarihte ve sonrasında resmi evraklarda geçtiğini ve tarihin daha erken olması gerektiğini söylerken; Ithaca'nın bulduğu sonuç tarihçilerin öngördüğü gibi MÖ 421 yılı oldu. Pek çok tarihçi, kararnamenin bu tarihte yazılmış olma mümkünlüğünün yüksek olduğunu söylerken, Ithaca da böylelikle birinci başarısına imza atmış oldu. İlerleyen günlerde, Ithaca'nın ismini daha sık duyacağımız ve geçmişimizden izleri aydınlatma konusunda bizlere daha çok yardımı dokunacağı kesin.