Yaşlılıktan dolayı hacca gidemeyen kişi ne yapmalıdır?

Yaşlılıktan dolayı hacca gidemeyen birey ne yapmalıdır?
Soru
Annem yaşlı hacca gitmek istiyor Ama diyanet işleri yoğunluktan nedeniyle 2 yıl yeni kayıt alınamayacağını söylüyor Annemi umreye götürsem hac farizası yerine geçer mi?


Cevap
Kıymetli kardeşimiz;


Umre farz olan haccın yerine geçmez Bu bakımdan kendisine hac, farz ise gitmesi gerekir Ayrıca yaşlılıktan nedeniyle gidemiyorsa yerine başkasını temsilci olarak da gönderebilir

Veda haccı sırasında Has'am kabilesinden genç bir kadın Resulullah'a (asm) gelerek:

Ya Resulallah! Allah'ın hac hususundaki farz emri babama çok ihtiyar iken erişti Deve üstünde bile duracak halde değildir Onun yerine vekâleten hac edebilir miyim?diye sordu

Resûli Ekrem Efendimiz (asm): Evet! Vekâleten hac edebilirsin!buyurdu1

İbni Abbas anlatıyor: Bir kadın hacca gitmeyi adamıştı, ama ömrü vefa etmedi, haccını edâ edemeden öldü Kadının kardeşi Resûlullah'a (asm) gelerek ne yapması gerektiğini sordu

Resûli Ekrem Efendimiz (asm): Ölen kardeşinin borcu olsaydı öder miydin?diye sordu

Adam: Evet ya Resulallah!deyince, Allah Resulü (asm): O halde Allah'a karşısında olan borcunu da öde! Çünkü o ödenmeye daha fazla lâyıktırbuyurdu2

Haccı ihmalkârlık etmemek lâzımdır Üstüne hac farz olan Müslüman, eğer kendisi bu ibâdeti yapmaya şiddet yetiremiyorsa kendisi yerine güvendiği bir yakınını delege olarak hacca göndermelidir Zira haccı ihmalkârlık etmek ilâhî musîbeti yok; ilâhî gazap ve kahrı celbediyor Cezası da günahların artmasıbiçiminde tecellî ediyor 3

Edâ edilen bir ibâdetin sevabı, okunan bir Kur'ân'ın ya da virdin feyzi, yapılan bir hayır ve hasenatın hayrı başkasına bağışlanabilir ve bağışlanan kimse de bundan mânevî olarak eksiksiz istifâde eder4

Zekât, kurban, sadaka gibi aracısız olarak sırf mülk ile yapılan ibâdetlerde vekâletcâiz olduğu gibi; keza bedenen, keza de mal ile yapılan hac ibâdetinde de vekâletcâizdir Ancak hacda vekâletin câiz olması için, hac yükümlüsünün haccı edâ etmekten kişisel olarak âciz olması gerekir Huysuz takdirde, hac yapmaya muktedir olan bir kimsenin, kendisi yerine başkasını hacca göndermesi câiz değildir

Aşırı ihtiyarlık, devamlı ya da yatalak halinde rahatsızlık, vefat, kadınlar için birlikte gezi yapacak mahremlerinin bulunmayışı gibi sebepler, hac yükümlüsünün bu ibâdeti kişisel olarak kendilerinin eda etmesini olası kılmayan sebeplerdir Bu durumda hac yükümlüsü, güvendiği bir başkasını kendisi yerine hacca göndermelidir

Vekil olarak hacca gidecek kimse, hac yapmaya ehil olmalı ve şahsen kendisini gönderen sorumlu için hedef ederek hac yapmalıdır Sorumlu de, delege de Müslüman, âkıl ve bâliğ ve hac işlerini anlayarak yapabilecek kimseler olmalıdır

Kendisine hac farz olduğu halde haccetmeden ölüm edenler, hiç olmazsa kendisi yerine vekil olarak haccedilmesini vasiyet etmiş olmalıdır Bu durumda mirasçıları, bıraktıkları mirasın üçte birinden masraflarını karşılayarak onun yerine vekâleten hacca gitmeli ya da emîn bir kimseyi göndermelidirler Vasiyet etmemiş olsa bile, haccını eda etmemiş hac yükümlüsü adına mirasçıları hacceder ya da ettirirlerse, yükümlünün hac borcu ödenmiş olur Şâfiî Mezhebine göre, mirasçıları onun adına bu farîzayı yerine getirmekle yükümlüdürler

1 Sahihi Buharî, Hac, c6, s 52; Nesâî, c 5, s147,
2 Nesâî, Menâsik'ülHac, c 5, s146,
3 Bediüzzaman, Sünûhât, s 54,
4 Bediüzzaman, Şuâlar, s 589

Süleyman KÖSMENE *