yavuz sultan selim iran seferi ve çaldıran savaşı

yavuz sultan selim iran seferi ve çaldıran savaşı

İran Seferi

Çaldıran Savaşı
Sultan Selim tahta çıktığında Osmanlı İmparatorluğu sıkıntılı bir dönem yaşıyordu Bu bunalımlı dönemin en büyük nedeni doğudaki Şii Safevi Devleti olarak kabul edilmekteydi Safevi Devleti ’nin ortadan kalkmasıyla Anadolu ’daki Osmanlı egemenliği sağlamlaşacak ve doğudan gelebilecek tehditlere karşı dağlık Doğu Anadolu Osmanlı savunmasını güçlendirecekti Yavuz Sultan Selim ’in bir başka amacı da doğudaki bütün İslam devletlerini tek bir devlet çatısı aşağı birleştirmekti

I Selim, Safevilerle girilebilecek bir savaşa aleyhinde hazırlıklar ve incelemeler yaptı Şah İsmail de benzer dönemde Safevilerin başında, Osmanlılara karşısında bir takım hazırlıklar sürdürüyordu

Yavuz Sultan Selim bu amaçlarla, 1514 yılı baharında ordusuyla birlikte İran seferine çıkmıştır Oğlu Süleyman ’ı 50000 şahsiyet kuvvetle Anadolu ’da emniyet olarak bırakmıştır Osmanlı kuvvetleri, Erzincan ’dan Tebriz ’e doğru yürüyüşlerine böylece başlamıştır

Osmanlı ve Safevi ordularının ikisi de Türk ve Müslümandı Sefer çok uzun sürmüş, fakat Safevi ve Osmanlı güçleri hemen şimdi karşılaşamamıştı Osmanlı ordusunda bir takım zorluk ve kıtlıklar baş göstermeye başlamıştı Bu sırada, orduda seferden geri dönme düşüncesinde olanlar da vardı Yaşanan bazı olayları ve dillendirilen bir takım rahatsızlıkları fark eden I Selim, atına binerek askerlerine hitaben yiğitlik veren ve meydan okuyan bir konuşma yaptı Geri dönmeye niyeti olmadığını söyleyen I Selim, askerleri kışkırtanlarla hesaplaşmayı sefer sonrasına bıraktı

Osmanlı ve Safevi ordusu Çaldıran Ovası ’nda 2 Recep 92023 Ağustos 1514 tarihinde karşılaştı Osmanlı Ordusu ’nun yaya kuvvetleri daha çok olmasına karşın, Safevi Ordusunun süvarileri fazlaydı Oysa Safevi Ordusu ’nda top yoktu; buna rağmen Osmanlı ’da topçu kuvvetleri bulunuyordu Kanuni döneminde hazırlanmış olan Şükrii Bitlisi ’nin Selimnâme adlı eserinde; Safevi askerleri, kırmızı çubuğa dolanmış sarıklar, miğfer ve zırhla; Osmanlı Ordusu ise önde tüfek ve mızraklı dört yeniçeriyle zırhsız ve miğfersiz olarak resmedilmiştir 24 Ağustos ’ta gerçekleşen savaşta Osmanlı kuvvetleri galibiyet kazanırken, Safevi ’ler bozguna uğramıştır Savaşın kazanılmasında Osmanlı ordusunda ateşli silahların olması belileyici olmuştur Bu koşul Safevîlerle sürekli çaba halinde olan Özbeklerin de menfaatlerine olmuştur Zaten daha önce Özbekler ile Osmanlılar aralarında siyasi ilişkiler güçlenmiş ve müşterek düşman Safevilere karşı müttefiklik kurulmuştu

Muharebe, Osmanlıların lehine sonuçlandı Muharebede yaralanan ve atından düşen Şah İsmail, askerlerinden birinin atını ona vermesi ile savaş alanından kaçtı I Selim yoluna devam ederek Tebriz ’e girdi, bu olayı müteakip şehirdeki birçok sanatçı ve ilim adamı İstanbul ’a gönderildi Yaşadığı ağır yenilginin ardındaki Şah İsmail eski saygınlığını yitirdi Bu sayede Doğu Anadolu ’da Osmanlılar için bir tehlike kalmadı Çaldıran Zaferi ’nden sonradan, Erzincan, Bayburt kesin olarak Osmanlı hakimiyetine geçti

15 Eylül 1514 ’te Tebriz ’den Karabağ ’a hareket eden Yavuz kışı orada geçirip, baharda İran ’ı baştan sona almayı amaçlasa da şartlar müsait olmadığı için Amasya ’ya gitmişti Bundan önce Nahçivan ’da iken askerlerin bir takım köy evlerini yakmalarını vesile ederek, askeri teftiş etmede ihmalkâr oldukları söylemişti Bu nedenden ötürü veziriazam Hersekzade Ahmed Paşa ve ikinci vezir Dukakinoğlu Ahmet Paşa azledildi

Kışı Amasya ’da geçiren Sultan Selim, ilkbaharda her yerde İran seferine çıkacağı için top ve cephaneyi Şarkı Karahisar ’da bırakmıştır Selim, Amasya ’da oturduğu sırada Dukakinoğlu Ahmed Paşa ’yı veziriazam ve defterdar; Piri Mehmed Paşa ’yı da üçüncü vezir ilan etti Ancak Dukakinoğlu ’nun veziriazam olmasından 2 ay sonra, yeniden devlet adamlarının kışkırtmasıyla Muharrem 921Şubat 1515 tarihinde yeniçeri ayaklanması oldu Bunun üzerine Yavuz Sultan Selim ayaklanma sebebini araştırmış, sonuçta askeri ayaklanmaya özendirme ettiği ve hem Dulkadiroğlu ’yla ittifakı olup mektuplaştığı görünüşe göre Sadrazam Dukakinoğlu Ahmet Paşa idam edilmiştir Bu durum üzerine Selim bir vakit veziriazamlığa kimseyi atama etmemiştir

Yavuz Sultan Selim, askerin vaziyeti sebebiyle İran üstüne bitmiş sefer yapılamayacağından, güvenlik karşılamak amacıyla doğu ve güney sınırlarına ait bazı yerleri ele geçirilmesi gerektiğine karar verdi

Doğu ve güney sınırılarındaki önemli kale ve şehirlerin fethi
Sultan Selim ilk önce Kemah kalesini de alarak işe başlamıştır Arkasından İran Seferi esnasında, Şah ’a aleyhinde savaşa katılması istenen, buna karşın Safevi ve Mısır Memlüklerine yardımda bulunan, ayrıca kendisine ast bazı aşiret reisleri de Osmanlı zahire kollarını vurduran Dulkadiroğlu Alaüddevle ’nin üzerine gidilmesine karar vermiştir Dulkadiroğulları Beyliği ’nin üstüne Şehsüvaroğlu Ali Bey yollanmış, 12 Haziran 1515 ’de kazanılan Turnadağ zaferi ile de beylik toprakları Osmanlı ’ya geçmiştir

Safevi Devleti ’nin batı sınırındaki şehir ve kalelerden en önemlilerinden biri olan Diyarbakır ’ın da alınmasına karar veren Sultan Selim, Osmanlı Devleti ’ne gelmiş olan bilimadamı İdrisi Bitlisi vasıtasıyla bu şehri sulh yoluyla almaya çalışmış ve bunda da başarılı olmuştur bir de yeniden İdrisi Bitlisi ’nin yardımıyla Mardin de Osmanlı topraklarına katılmıştır Bu Vesile Ile Urmiye, İtak, İmadiye, Siirt, Eğil, Hasankeyf, Palu, Bitlis, Hizran, Meyyafarikin ve Cizre; Osmanlı hâkimiyetine girmiştir Bu tarihlerde Memlük Devletine yan olan Ramazanoğulları Beyliği ’nin başında Mahmud Bey bulunuyordu Bu zaferlerden sonra Osmanlı ’yla yakınlaşan Mahmud Bey ’i Memlük Devleti azletmiş, bunun üzerine Mahmud Bey de Yavuz Sultan Selim ’e tabiiyetini resmen arzetmiştir Ramazanoğulları Beyliği kendiliğinden teslim olup Osmanlı ’ya natürel olmasıyla Anadolu ’da birlik sağlanmıştır *