Yaylı tambur nedir? Yaylı tamburun özellikleri

Yaylı tambur hakkında data
Yaylı tambur çalgısı

Yayla çalınan tanbur türüYaklaşık bir yüzyıllık bir mâzisi vardırTanburi Cemil Bey kadar icad edildiDaha daha sonra Ercüment Batanay ve Fahrettin Çimenli kadar geliştirilerek bugünkü hâline getirildi


Tanburun bir zamanlar de plato çalındığına dair 15 yüzyılda Abdülkadir Meragi ’den gelme rivayetler varsa da günümüzde tanıdık yaylı tanburu ilk olarak Cemil Bey icad etmiştir Türk musikisinde viyolonselin yanısıra pest ses verecek bir enstrüman arayışı içinde olan Cemil Bey mızraplı tanburun eşiğine bir kibrit çöpü koyup yükselterek kemençe yayıyla çalmayı denediğinde o zamana kadar hiçbir enstrümandan duyulmamış üzücü ve duygulu bir ses elde ettiCemil Bey tanburu yaylı olarak birincil defa Mustafa Paşa ’ya dinletti Tekrar bir paşa konağındaki toplantıda öncelikle yaylı tanburunu çaldı ve yeni sazın buğulu ve yumuşak sesi dinleyen herkesi büyüledi


Cemil Bey, plaklarındaki Ferahfeza, Bestenigâr,Segâh, Hicaz,Yegâh gibi taksimlerle yanık ninni,gazel ve şarkılar gibi toplam 20 dek eserini yaylı tanburla çaldı,fakat icad ettiği bu yeni sazı fazla geliştirmeden olduğu gibi bıraktıDaha daha sonra İzzettin Ökte,Cemil Bey ’de farklı olan alt telleri birleştirerek viyolonsele yakın bir tını elde ettiÖnceleri mızraplı tanbur çalan Ercüment Batanay yaylı tanburu ilk olarak İzzettin Ökte ’de gördü ve fazla etkilenerek tutku ettiDaha sonraları ise mızraplı tanburu ayrıntılarıyla terkederek yaylı tanburuyla ünlü olduBatanay 1950lerde gazinolarda çalışmaya başladığında yaylı tanburun sesinin öteki sazlar arasında fazla zayıf kaldığını görür görmez sazını geliştirmek için çâreler aradı Cümbüş gövdesine tanbur sapı taktıGövdenin içini kadife ile kapladıTelleri kalınlaştırıp akordu tizleştirdiEşik altına klasik kemençedeki gibi lastikler koyduGövdenin içine can direği koymak ise Fahrettin Çimenli ’nin buluşudurBöylece yaylı tanbur gelişmiş bir enstrüman hâlini aldı

Yaylı tanbur,gövdesi iki dizin üstüne sapı yere dik olarak konularak,viyolonsel yayına aynı bir plato çalınırSes alanı 2 oktavdır fakat ara sıra orta tel kullanılarak 2,5 oktava çıkabilir İnsan sesine en yakın saz olduğu söylenirMızraplı tanburun bütün tellerinin eşdeğer yükseklikte olmasına karşın, yaylı tanburun en soldaki iki teli yaklaşık 2 mm yüksektedir Tek ya da çift tel takılabilir Çift tel takıldığında iki tel üstünde birleştirilerek çalınırÇoğu tanburlarda dört çift elde etmek üzere toplam sekiz tel vardırAlt tele 0,320,36 mm arası teller tercih edilir Mızraplı tanbura yapılan Bolahenk akorttan daha düşey olan Mansur akortla çalınır En alttaki Yegâh teli diyapazonun Re sesine akortlanır Transpozedeki orta tel kullanımı hariç, icrada yalnızca Yegâh teli kullanılır Diğerleri uyum telleridir


Mızraplı tanburda mümkün olmayan uzun ve bitişik nağmeler yaylı tanbur ile icra edilebilmektedirAncak yaylı tanbur, icra bakımından zaten zorlama bir çalgı olan mızraplı tanburdan daha da zordur Çünkü tanbur yapı itibarıyla aslen mızraplı bir sazdır ve birazcık ajiliteli eserlerde icra iyice güçleşmektedir


Yaylı tanbur icracıları genelde mızraplı tanbur çalanlardan oluşmaktadırVefat eden Ercüment Batanay ’dan sonradan günümüzün manâlı icracıları Fahrettin Çimenli ve Sadun Aksüt ’türErtuğrul Erkişi de son yılların belli icracılarındandır


Mızraplı tanbur yapımcıları çoğunlukla yaylı tanbur da yapmaktadırlarSaadettin Sandi ve Elif Kızılhan ünlü yapımcılardır *