Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Yazılı Edebiyat Gokturk Yazıtları
Yazılı edebiyat Uygur Metinleri
Gokturk Destanları
Gokturk Yazıtları (Orhun Abideleri) Gokturklerin unlu hukumdarı Bilge Kağan devrinden kalma yazılı dikilitaşlardır
Gokturkler cağında Bengu taş edebiyatı diye adlandırdığımız bu edebiyatla, Turklerin ilk yazılı edebi metinleri ortaya konmuştur Bengu taş; ebedi, sonsuz taş demektir Ozellikle kağanların ve devletin ileri gelenlerinin olumunden sonra, onlar adına bir anıt yaptırmak, Gokturklerde bir gelenek halini almıştır Diktirilen taşlar uzerine kağanlar istediklerini yazmış, butun milletin ona gore davranmasını istemişlerdir Bu sozlerin taşlar uzerinde ebedi olarak kalacağını ve Turk milletinin sonsuza kadar bunlardan ders alacağını duşundukleri icin diktirdikleri taşlara bengu taşadını vermişlerdir Gokturklerden sonra Uygurlar bu geleneği devam ettirmişlerdir
Genel olarak Gokturk Yazıtları (Orhun Abideleri) diye adlandırılan Tonyukuk, Kul Tigin ve Bilge Kağan yazıtları, ilk donemde taşlara yazılan edebiyatın, en uzun ve en guzel ornekleridir
Bu yazıtlar bulundukları yerlere gore dort grupta toplanır: Moğolistan, Yenisey, Talaş ve Kazakistan bengu taşları Bunlar icinde Moğolistan'da bulunan Gokturklere ait Orhun Anıtları ve Uygurlara ait Yenisey Yazıtları onemlidir
Uygur Devri Destanları
Uygurlara ait metinler, uslUp ve hikaye ediş bakımından Gokturk Yazıtlarına benzer Ancak Kul Tigin ve Bilge Kağan Anıtı'ndaki yuksek heyecan, milli şuur ve lirizm Uygurlara ait yazıtlarda yoktur
Yenisey yazıtlarından hicbirinin dikiliş tarihi belli değildir Taşlardaki yazının Gokturk Yazıtlarındaki kadar gelişmemiş oluşu; bazı araştırıcıları, Yenisey Yazıtlarının daha eski olduğu fikrine goturmuştur
Uygur yazıtları coğunlukla mezar taşı olarak dikilmiştir
Bu taşların bazıları birkac kelimelik, coğu 510 satırlıktır İclerinde 10 satırı gecenleri de vardır Yenisey bengu taşları sade ve abartısız bir dille yazılmıştır Coğunlukla yazıt sahibinin kendi ağzından kısa ozgecmişi ve aile bireylerine, akrabalarına, arkadaşlarına, hukumdarına, ulkesine ve milletine doyamadan bu dunyadan ayrıldığını anlattığı yazıtlarda oldukca icten bir soyleyiş vardır
Uygurlara ait yazıtlardan ilki, Uygurların ikinci hukumdarı Moyuncur adına dikilmiştir Moğolistan'ın Sine Usu golu civarında bulunan yazıt, Kutlug Bilge Kul ve Moyuncur devirlerinden bahsetmektedir Bu kitabe de dil ve yazı bakımından Gokturk Yazıtları'na benzemektedir
Uygurların ikinci devresinde ortaya konan eserlerde, onemli değişiklikler gorulur Her şeyden once Gokturk yazısı bırakılmış, Soğd alfabesiyle eserler verilmiştir Bunun sebebi dindir Manihaizm'in kabuluyle Maniheist olan Soğdların yazısı alınmış, fakat Gokturk yazısı az da olsa kullanılmıştır İkinci bir sebep, 840 yılından sonra Uygurlar, yerleşik bir medeniyete gecmişlerdir Bu donemde dile yabancı kelimeler girmiş ve dil yalınlığını kaybetmiştir Bu devirde daha cok Budizm ve Manihaizm dinlerine ait eserler ağır basmaktadır
Bunlardan başka Altun Yaruk ile İki Kardeş Hikayesi, ozel bir değere sahiptir Altun Yaruk'ta Budizm inancının temel kurallarından soz edilmektedir
Yazılı edebiyat Uygur Metinleri
Gokturk Destanları
Gokturk Yazıtları (Orhun Abideleri) Gokturklerin unlu hukumdarı Bilge Kağan devrinden kalma yazılı dikilitaşlardır
Gokturkler cağında Bengu taş edebiyatı diye adlandırdığımız bu edebiyatla, Turklerin ilk yazılı edebi metinleri ortaya konmuştur Bengu taş; ebedi, sonsuz taş demektir Ozellikle kağanların ve devletin ileri gelenlerinin olumunden sonra, onlar adına bir anıt yaptırmak, Gokturklerde bir gelenek halini almıştır Diktirilen taşlar uzerine kağanlar istediklerini yazmış, butun milletin ona gore davranmasını istemişlerdir Bu sozlerin taşlar uzerinde ebedi olarak kalacağını ve Turk milletinin sonsuza kadar bunlardan ders alacağını duşundukleri icin diktirdikleri taşlara bengu taşadını vermişlerdir Gokturklerden sonra Uygurlar bu geleneği devam ettirmişlerdir
Genel olarak Gokturk Yazıtları (Orhun Abideleri) diye adlandırılan Tonyukuk, Kul Tigin ve Bilge Kağan yazıtları, ilk donemde taşlara yazılan edebiyatın, en uzun ve en guzel ornekleridir
Bu yazıtlar bulundukları yerlere gore dort grupta toplanır: Moğolistan, Yenisey, Talaş ve Kazakistan bengu taşları Bunlar icinde Moğolistan'da bulunan Gokturklere ait Orhun Anıtları ve Uygurlara ait Yenisey Yazıtları onemlidir
Uygur Devri Destanları
Uygurlara ait metinler, uslUp ve hikaye ediş bakımından Gokturk Yazıtlarına benzer Ancak Kul Tigin ve Bilge Kağan Anıtı'ndaki yuksek heyecan, milli şuur ve lirizm Uygurlara ait yazıtlarda yoktur
Yenisey yazıtlarından hicbirinin dikiliş tarihi belli değildir Taşlardaki yazının Gokturk Yazıtlarındaki kadar gelişmemiş oluşu; bazı araştırıcıları, Yenisey Yazıtlarının daha eski olduğu fikrine goturmuştur
Uygur yazıtları coğunlukla mezar taşı olarak dikilmiştir
Bu taşların bazıları birkac kelimelik, coğu 510 satırlıktır İclerinde 10 satırı gecenleri de vardır Yenisey bengu taşları sade ve abartısız bir dille yazılmıştır Coğunlukla yazıt sahibinin kendi ağzından kısa ozgecmişi ve aile bireylerine, akrabalarına, arkadaşlarına, hukumdarına, ulkesine ve milletine doyamadan bu dunyadan ayrıldığını anlattığı yazıtlarda oldukca icten bir soyleyiş vardır
Uygurlara ait yazıtlardan ilki, Uygurların ikinci hukumdarı Moyuncur adına dikilmiştir Moğolistan'ın Sine Usu golu civarında bulunan yazıt, Kutlug Bilge Kul ve Moyuncur devirlerinden bahsetmektedir Bu kitabe de dil ve yazı bakımından Gokturk Yazıtları'na benzemektedir
Uygurların ikinci devresinde ortaya konan eserlerde, onemli değişiklikler gorulur Her şeyden once Gokturk yazısı bırakılmış, Soğd alfabesiyle eserler verilmiştir Bunun sebebi dindir Manihaizm'in kabuluyle Maniheist olan Soğdların yazısı alınmış, fakat Gokturk yazısı az da olsa kullanılmıştır İkinci bir sebep, 840 yılından sonra Uygurlar, yerleşik bir medeniyete gecmişlerdir Bu donemde dile yabancı kelimeler girmiş ve dil yalınlığını kaybetmiştir Bu devirde daha cok Budizm ve Manihaizm dinlerine ait eserler ağır basmaktadır
Bunlardan başka Altun Yaruk ile İki Kardeş Hikayesi, ozel bir değere sahiptir Altun Yaruk'ta Budizm inancının temel kurallarından soz edilmektedir
