Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Yeni Valide Külliyesi Hakkında Genel Bilgi
Banii Gülnuş Emetullah Sultan
Yapılış Tarihi 17081711
Mimar Kayserili Mehmed Ağa
Üsküdar ’da 18yy ’da yapı edilen külliyedir Üsküdar İskele Meydanı ’nın hemen sol tarafında bulunan külliye, herzamanki Osmanlı mimarisinin son ve Lale Devri ’nin en önemli örneğidir Külliye yapı edildiği yer de gereklilik oluşturan camii, sıbyan mektebi, imaret, türbe, hazire, sebil, çeşmeler, helalar, su haznesi, gusülhane, dükkanlar ve hünkar kasrından oluşmaktadır 19 yy ’da yapıya yangın havuzu ve muvakkithane eklenerek büyütülmüştür Külliyede olağan normların etkisi hala güçlüdür, bununla birlikte ilk kez süsleme olmak üzere ayrıntılarda bazı yenilikler göze çarpar Yapılar merkezdeki caminin ve bunu kuşatan dış avlunun etrafına yerleştirilmiştir Sadece imaret bu gruptan ayrılarak deniz kıyısında yapı edilmiştir Gusülhanenin arkasındaki meşruta ise günümüze ulaşmamıştır Osmanlı döneminde gerçekleştirilen tamiratlar hakkında data bulunmayan külliye son olarak 1940 yılında kapsamlı bir onarım geçirmiştir
CAMİİ
Külliyenin en manâlı yapısı olan camii merkezi kubbeli, harim ve revaklı avludan oluşmaktadır Inşa podyum üzerine inşa edilmiş olup kareye yakın bir plan şemasına sahiptir Kubbeyi iri fil ayakların taşıdığı kemerler taşımakta, 3 gözlü olan sahan çarpraz tonoz ile alt kısımlar ise kubbeler ile örtülmüştür
Minber alışılmış Osmanlı üslubunda olup, mihrabı mermerden yapılmıştır Mihrap abidevi özellikler taşımakta, civarda Kütahya ’da üretilmiş çiniler bulunmaktadır Dekor unsurlarından en muhabere olanlarından biri kubbe eteğinde dolanan mukarnaslı friz, diğeri ise hünkar mahfilidir
Son cemaat yeri 5 gözlü olup ortasındaki tümce kapısı sadece mukarnas frizleri ile çevrelenmiştir ayrıca kapı üstünde de ta ’lik hat ile yazılı bir kitabesi yer almaktadır Bu bölümün uçlarında ise ikişer şerefeli minareler yerleştirilmiştir
Caminin dış kurgusu, piramidal görünümlü klasik dönem örneklerinden ayrı şekilde kademeler halinde yükselen düşey bir gelişim gösterir öte taraftan kasnak kısmına açılan pencereler kubbeyi oldukça basık göstermektedir Dış kütlede dikkati çeken en manâlı teferruatlar ise türünün birincil örneklerinden farzedilen kuş evleridir
Camiinin avlusunun ortasında sekizgen planlı bir şadırvan bulunmakta olup bu şadırvanın köşeleri sütunlarla çevrelenmiş ve sütunların üzeri ise taşlar ile süslenmiştir Şadırvanın üstteki kısmında yapı kitabesi yer alırken, avlu kapılarının üstünde de celi sülüs hat ile yazılmış ayetler görülmektedir
ÖTEKI BİRİMLER
Hünkar kasrının önünde bulunan sebil ve muvakkithâne ile minik bir grup oluşturan Gülnuş Emetullah Sultan ’ın türbesi Silahdar Mehmet Ağa ’nın kaydettiğine kadar 1715 yılında vefatından önce inşa edilmiş ve vasiyeti üstüne orada defnedilmiştir Türbenin üstteki kısmı kafes şeklinde bir kubbe ile örtülü olup, son derece kibar şebekeler ile kapatılmıştır Kubbe eteğinde dekor unsuru olarak Ayetü ’lKürsi kuşağı yer almakta ayrıca Lale Devri ’nin bir dekor örneği olarak da sultanın mezarını belirleyen baş ve bacak taşlarının işlemesi gösterilmektedir
1709 yılında tamamlanan ve kullanıma açılan sebil, taş ve maden işçiliğini bir arada barındırmaktadır Çokgen plan şemasına sahip olan sebilin 5 yüzünde de pencereler bulunmaktadır
Sebilin yanına bulunan çeşmede yeniden aynı yıla tarihlenmektedir Lale Devri ’nin bütün dekor özelliklerini barındıran çeşme ince bir işçilik göstermektedir Bilhassa kase içine yerleştirilmiş meyve kompozisyonlarının benzerleri III Ahmed ’in Topkapı Sarayı ’ndaki hususi odasında karşımıza çıkmaktadır
18 ve 19 yy ’a tarihlenen hazireler ise üçgen planlıdır
Sıbyan Mektebi ise almaşık duvar tekniği ile yapı edilmiş olup, dikdörtgen plan şemasına sahiptir Dükkanların karşısındaki girişten ulaşılan “L şeklindeki avludan geçildikten sonradan tonozlu bir galerinin iki yanında yerleştirilmiş geniş salonlara varılır Bunlardan soldaki tonozlarla, ocaklar bulunan sağdaki ise fenerli kubbelerle örtülmüştür 1970 ’te kapsamlı bir onarım geçirdikten sonra uzun zaman market biçiminde kullanılan inşa, yakın zamanda bazı müdahaleler görerek ve kısmen tamir edilerek ticari işlevini sürdürmektedir *
Banii Gülnuş Emetullah Sultan
Yapılış Tarihi 17081711
Mimar Kayserili Mehmed Ağa
Üsküdar ’da 18yy ’da yapı edilen külliyedir Üsküdar İskele Meydanı ’nın hemen sol tarafında bulunan külliye, herzamanki Osmanlı mimarisinin son ve Lale Devri ’nin en önemli örneğidir Külliye yapı edildiği yer de gereklilik oluşturan camii, sıbyan mektebi, imaret, türbe, hazire, sebil, çeşmeler, helalar, su haznesi, gusülhane, dükkanlar ve hünkar kasrından oluşmaktadır 19 yy ’da yapıya yangın havuzu ve muvakkithane eklenerek büyütülmüştür Külliyede olağan normların etkisi hala güçlüdür, bununla birlikte ilk kez süsleme olmak üzere ayrıntılarda bazı yenilikler göze çarpar Yapılar merkezdeki caminin ve bunu kuşatan dış avlunun etrafına yerleştirilmiştir Sadece imaret bu gruptan ayrılarak deniz kıyısında yapı edilmiştir Gusülhanenin arkasındaki meşruta ise günümüze ulaşmamıştır Osmanlı döneminde gerçekleştirilen tamiratlar hakkında data bulunmayan külliye son olarak 1940 yılında kapsamlı bir onarım geçirmiştir
CAMİİ
Külliyenin en manâlı yapısı olan camii merkezi kubbeli, harim ve revaklı avludan oluşmaktadır Inşa podyum üzerine inşa edilmiş olup kareye yakın bir plan şemasına sahiptir Kubbeyi iri fil ayakların taşıdığı kemerler taşımakta, 3 gözlü olan sahan çarpraz tonoz ile alt kısımlar ise kubbeler ile örtülmüştür
Minber alışılmış Osmanlı üslubunda olup, mihrabı mermerden yapılmıştır Mihrap abidevi özellikler taşımakta, civarda Kütahya ’da üretilmiş çiniler bulunmaktadır Dekor unsurlarından en muhabere olanlarından biri kubbe eteğinde dolanan mukarnaslı friz, diğeri ise hünkar mahfilidir
Son cemaat yeri 5 gözlü olup ortasındaki tümce kapısı sadece mukarnas frizleri ile çevrelenmiştir ayrıca kapı üstünde de ta ’lik hat ile yazılı bir kitabesi yer almaktadır Bu bölümün uçlarında ise ikişer şerefeli minareler yerleştirilmiştir
Caminin dış kurgusu, piramidal görünümlü klasik dönem örneklerinden ayrı şekilde kademeler halinde yükselen düşey bir gelişim gösterir öte taraftan kasnak kısmına açılan pencereler kubbeyi oldukça basık göstermektedir Dış kütlede dikkati çeken en manâlı teferruatlar ise türünün birincil örneklerinden farzedilen kuş evleridir
Camiinin avlusunun ortasında sekizgen planlı bir şadırvan bulunmakta olup bu şadırvanın köşeleri sütunlarla çevrelenmiş ve sütunların üzeri ise taşlar ile süslenmiştir Şadırvanın üstteki kısmında yapı kitabesi yer alırken, avlu kapılarının üstünde de celi sülüs hat ile yazılmış ayetler görülmektedir
ÖTEKI BİRİMLER
Hünkar kasrının önünde bulunan sebil ve muvakkithâne ile minik bir grup oluşturan Gülnuş Emetullah Sultan ’ın türbesi Silahdar Mehmet Ağa ’nın kaydettiğine kadar 1715 yılında vefatından önce inşa edilmiş ve vasiyeti üstüne orada defnedilmiştir Türbenin üstteki kısmı kafes şeklinde bir kubbe ile örtülü olup, son derece kibar şebekeler ile kapatılmıştır Kubbe eteğinde dekor unsuru olarak Ayetü ’lKürsi kuşağı yer almakta ayrıca Lale Devri ’nin bir dekor örneği olarak da sultanın mezarını belirleyen baş ve bacak taşlarının işlemesi gösterilmektedir
1709 yılında tamamlanan ve kullanıma açılan sebil, taş ve maden işçiliğini bir arada barındırmaktadır Çokgen plan şemasına sahip olan sebilin 5 yüzünde de pencereler bulunmaktadır
Sebilin yanına bulunan çeşmede yeniden aynı yıla tarihlenmektedir Lale Devri ’nin bütün dekor özelliklerini barındıran çeşme ince bir işçilik göstermektedir Bilhassa kase içine yerleştirilmiş meyve kompozisyonlarının benzerleri III Ahmed ’in Topkapı Sarayı ’ndaki hususi odasında karşımıza çıkmaktadır
18 ve 19 yy ’a tarihlenen hazireler ise üçgen planlıdır
Sıbyan Mektebi ise almaşık duvar tekniği ile yapı edilmiş olup, dikdörtgen plan şemasına sahiptir Dükkanların karşısındaki girişten ulaşılan “L şeklindeki avludan geçildikten sonradan tonozlu bir galerinin iki yanında yerleştirilmiş geniş salonlara varılır Bunlardan soldaki tonozlarla, ocaklar bulunan sağdaki ise fenerli kubbelerle örtülmüştür 1970 ’te kapsamlı bir onarım geçirdikten sonra uzun zaman market biçiminde kullanılan inşa, yakın zamanda bazı müdahaleler görerek ve kısmen tamir edilerek ticari işlevini sürdürmektedir *
