Yer Adlarımızın Dili

Yer Adlarımızın Dili YER ADLARIMIZIN DİLİ Prof YER ADLARIMIZIN DİLİ Prof Dr Hasan Eren​ Şu son yıllarda Avrupa'da yer adlarıyla ilgili araştırmalar egemen bir bilim kolu meydana getirecek değin artmıştır Bu yeni bilim koluna Avrupa dillerinde toponymie adı verilmektedir Dil bilgisinin bu yeni kolu, yer adlarım yapı, kasıt ve köken bakımlarından açıklamaya çalışır Bu çalışmalarda tüm yer adları, köy ve şehir halkı gibi yerleşme yerlerinin (yani eski tabirle meskûn yerlerin) adları, tabiî yer adları (yani dağ, nehir, yığın adları) göz önünde tutulur Toponymıe'nin dağ, yokuş, bel, sırt adları üstünde duran kolu oronymie, çay, çay, ırmak, göl adlarını ele alan kolu da hrydronymie adıyla anılır Bu bakımdan Fransızca toponymie adıyla anılan bu bilim koluna Türkçede yer adları bilgisi adını verebiliriz Son elli yıl içinde yer adları üstünde çoğu kimseler çalışmış, bu alanda birçok çalışmalar yayımlanmıştır Bu alandaki çalışmaların olumlu sonuçlar vermesi toponymie araştırmalarında injuıstique, yani dil bilimi metotlarının kullanmasıyla bir kat daha artmıştır Bu metotlarla yapılan araştırmalar sonunda foponyme'lerin, yani yer adlarının kelimelerden ayırt edilemez olduğu anlaşılmış, yer adlarının da kelimeler gibi fonetik kurallara uyduğu meydana çıkmıştır bundan başka, tüm yer adlarının bir anlam taşıdığı da saptama edilmiştir Buna tarafından, bu adların verilmesinde de birtakım kuralların hâkim olduğu açıktır Toponymie alanında Fransa'da birçok kimseler çalışmıştır Houze, Quicherat, Cocheris, d'Arbois de Jubainvİlle, Auguste Longnon, Albert Dauzat gibi 1922'de Ecole deş Hautes Etudes'de Longnon'un yerine Dauzat geçmiş ve kısa bir zaman içinde böylece çok toponymiste yetiştirmiştir 1932'den başlayarak Revue deş Etudes Anciennesdergisinde toponymie haber ve yazılarına yer verilmiştir 1938'de Paris'te Uluslar arası I Toponymie ve Anthroponymie Kongresi toplanmıştır Bu kongreye 20'ye yakın ülke katılmıştır Bu kongre sonunda Fransa'da bir Toponymie ve Arthroponymie Komisyonu da kurulmuştur Sonraki yıllarda Paris'te (1947) ve diğer yerlerde (Bruxelles, 1949; Uppsala, 1952) bu kongrelere devam edilmiştir Fransa'ya paralel olarak, toponymie çalışmalarının Belçika'da da geliştiğini biliyoruz Belçika'da yetişen toporıymıste'ler Fransa'daki yer adları üzerinde de çalışmalardır Örnek olarak A Vincent'ın 1937'de meydana çıkan Toponymie de la France adlı eserini gösterebiliriz Belçikalı toponoy miste'ler aralarında Vincent'dan diğer, Carnoy, Vannerus, Van de VVijer'i de anabiliriz 1926'da Belçika'da bir Toponymie ve Diyalektoloji Komisyonu kurulmuştur Revue de Dialectologie et de Toponymiedergisi bu kurul tarafından çıkarılmaktadır Toponymie çalışmaları İsviçre'de de büyük bir gelişme göstermiştir İsviçre'de bu alanda Jaccard ve Leş noms de lieux dans leş langues romanes (1930) yazarı Ernest Muret'den daha sonra bugün Aebischer ve Hubschmied gibi seçkin bilginler çalışmaktadır İtalyan toponymiste'leri arasında Battisti, Bertoldi, Bertoni, Olivieri, Pieri, Serra anılabilir Genç İtalyan toponymste'lerinden Alessio, Lambroglia, Pasquali de bereketli çalışmalarıyla tanınmışlardır İspanya ve Portekiz'de de toponymie çalışmalarına büyük bir önem verilmiştir İspanya'da Griera ve Montoliu, Portekiz'de ise Leite de Vasconellos toponmiste olarak ün yapmıştır Almanya'da da yer adları üzerinde ciddî araştırmalar yapılmıştır P Skok ve Kaspers gibi bilginlerin çalışmalarından sonra, H Gröhler (Über Ursprung uıd Bedeutung der französischen Ortsnamen, Heidelberg, I 1913, II, 1933), Gamillscheg ve Schnetz'in bu alanda ciddî yayınlar yaptığını biliyoruz Fransız dilinin etymologique sözlüğünü yazmış olan Gamillscheg, Kuzey Fransa'daki Frank yerleşmeleri üzerinde durmuştur Schnetz ise Zeitschrift für Ortsnamen, forschungenadlı dergiyi çıkarmıştır 1925'te Münih'te çıkmaya başlamış olan bu dergi, 1938'de Zeitschrift für Namen Forschungenadını almış, bu vesile ile programını tüm özel adları kapsayacak ölçüde genişletmiştir