Yer kabuğunun yapısını oluşturan kayaclar nelerdir?

Yer kabuğunun yapısını oluşturan kayaclar nelerdir?
Kayac Ceşitleri

a – Magmatik kayaclar
b – Tortul kayaclar
c – Başkalaşım kayacları

Yerkabuğunu Oluşturan Kayaclar (Taşlar)

Yerkabuğu icerisinde yer alan elementler bir araya gelerek mineralleri oluşturmaktadır Minerallerin katı halde bir araya gelmesiyle de kayaclar (taşlar) oluşmaktadır

Yerkabuğunu oluşturan kayaclar uc ana gruba ayrılarak incelenebilir Bunlar; puskuruk (katılaşım) kayaclar, tortul kayaclar ve başkalaşım (metamorfik) kayaclarıdır Jeolojik zamanlarda milyonlarca yıl icerisinde bu kayaclar birbirlerine donuşebilmektedir Kayac dongusu denilen bu olayda mevcut kayaclar yerin derinliklerine inerek magmaya ulaşır ve burada erir Sonra bu kayaclar magma ile birlikte ceşitli şekillerde yeryuzune cıkarak soğurlar Boylece puskuruk (katılaşım) kayacları oluşur Katılaşım kayacları zamanla cozulerek erozyona uğrar

Akarsular, ruzgarlar, dalgalar ve buzullar gibi kuvvetlerin etkisi ile parcalanan bu kayaclar taşınarak yerkabuğunun cukur alanlarında birikirler Boylece tortul kayaclar oluşur Katılaşmış kayaclar ile tortul kayaclar yerkabuğu hareketleri sırasında yuksek sıcaklık ve basıncın etkisi ile başkalaşım (metomorfik) kayaclarına donuşmektedir

Kayaclar oluşumlarına gore uc gruba ayrılır:

1Puskuruk (Katılaşım) Kayacları

Magmanın soğuyup katılaşması sonucunda oluşan taşlardır Yerkabuğundaki oluşum yerine gore iki kısma ayrılır Yandaki resimde graniti gormektesiniz

a İc Puskuruk Kayaclar

Magmanın yeryuzune ulaşmadan, yerkabuğu icerisinde yavaş yavaş soğumasıyla oluşan taşlardır Bu taşlar her ne kadar oluşum itibariyle yer altında dağılış gosterseler de, dış kuvvetlerin ustteki tabakayı aşındırmasıyla bazı yerlerde yuzeye cıktıkları gorulur Bunların başlıcaları granit, siyenit, diyorit ve gabrodur



b Dış Puskuruk Kayaclar

Magmanın yeryuzune cıkıp katılaşması ile oluşan taşlardır Başlıca dış puskuruk taşlar; bazalt, obsidyen (volkan camı), andezit, sungertaşı ve trakit’tir Puskuruk kayaclar ceşitli alanlarda kullanılmaktadır Orneğin; andezit, bazalt ve sunger taşı gibi kayaclar inşaat, ısı yalıtımı gibi alanlarda kullanılmaktadır Yandaki resimde bazaltı gormektesiniz

2 Tortul (Sedimanter) Kayaclar

Yeryuzunde fiziksel (mekanik) veya kimyasal ayrışma ile aşınan malzemeler, dış kuvvetler tarafından taşınarak deniz ve gol tabanları ile vadi ve ova yuzeyinde biriktirilirler Bunlar başlangıcta yumuşak ve ufalanabilir haldedir Ancak, daha sonra sertleşirler ve taş halini alırlar Tortul taşlar birikmenin sonucu olarak, genelde tabakalı yapıya sahiptirler İclerinde fosil bulundururlar Fosiller tortul tabakaların oluşum donemi ve ozellikleri ile ilgili bilgi edinmede kullanılır

Tortul kayaclar oluşumlarına gore uce ayrılır

a Mekanik (Kırıntılı) Tortul Kayaclar:

Akarsular, ruzgarlar, buzullar ve dalgalar gibi dış kuvvetler tarafından aşındırılan malzemenin, yeryuzunun cukur yerlerinde tabakalar halinde biriktirilmesi sonucu oluşurlar Bu taşların başlıcaları kiltaşı, cakıltaşı (konglomera) ve kumtaşıdır

b Kimyasal Tortul Kayaclar:

Suda cozunerek eriyen minerallerin daha sonra cokelmesi ile oluşurlar Kalker (kirectaşı), jlps(alcıtaşı) ve kayatuzu kimyasal tortul taşlardır Başkalaşım kayaclarından mermer inşaat sektorunde, elmas ise ziynet eşyası olarak kullanılmaktadır Yandaki resimde kalkeri gormektesiniz

c Organik Tortul Kayaclar



Ceşitli hayvansal ve bitkisel kalıntıların ustuste birikerek zamanla taşlaşması sonucu oluşurlar Taşkomuru, linyit, turba gibi komurler, mercan kalkeri ve tebeşir organik tortul taşlardandır Taşkomuru, linyit gibi organik taşlar ısınma amaclı ve elektirik enerjisi uretmede kullanılır

3Başkalaşım (Metamorfik) Kayacları


Katılaşım ya da tortulanma sonucunda oluşan taşların yuksek sıcaklık ve basıncın etkisiyle kimyasal ve fiziksel olarak değişime uğraması, başkalaşması sonucu oluşan taşlardır Yandaki resimde gnaysı gormektesiniz