Yeralti Sulari Ve Kaynaklar

Yeraltı suları nedir, Yeraltı sularının özellikleri, Kaynak nedir, Kaynakların özellikleri

Yağışlarla yeryüzüne inen suların bir kısmı akışa geçer, bir kısmı buharlaşır, bir kısmı tümör tarafından tutulur ve bir kısmı ise toprağa sızar Yeraltı sularının oluşabilmesi için üstünkörü suların yeraltına sızması gerekir Yeraltına sızan sular geçirimsiz bir tabaka üstünde birikir ve yeraltı sularını oluşturur Yer altı suyu taşıyan tabakalara akifer adı verilmektedir Yeraltı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yerlere ise kaynak ismi verilir



Yeraltı suyunun miktarını ve beslenmesini, yağış miktarı, yüzeyin eğimi, bitkiler ve taşların geçirimlilik özelliği belirler

Suların yeraltına sızmasını etkileyen faktörler:

1Arazinin geçirimlilik derecesi,
2Yağış miktarı,
3Yağışın şekli,
4Sıcaklık ve uçup gitme,
5Arazinin eğimi,
6Bitki örtüsü

Yağmur ve kar sularını yeraltına basit sızdıran taşlara geçirimli taşlar denir Geçirimli taşların başlıcaları, kumtaşı, çakıl taşı, kalker ve bazalttır Geçirimli taşlarda oluşan tabakalardan geçerek dibe sızan sular geçirimsiz taşlardan oluşan katman üzerinde birikir Geçirimsiz taşların başlıcaları, kil, şist, marn, granittir

Özellikle arazinin geçirim derecesi etili olmaktadır Geçirimsiz arazilerde sular yeraltına fazla sızamamakta, geçirimli ve kayaların gözenekli bir yapıda olduğu arazilerde sızma fazla olmaktadır Bilhassa yağışın fazla ve arazinin geçirgen ve gözenekli olduğu yerler yer altı sularının çok olduğu alanlardır

Yeraltı sularını besleyen kaynaklar:

1Yağışlar,
2Akarsular ve göller,
3Eriyen kar ve buz sularıdır


Yeraltı suları kayaların çatlaklarından ya da tabakaların yamaç, vadi, faylar göre kesildiği yerlerden, ya da değişik şekillerde insanların açtığı kuyulardan yeryüzüne çıkar Yeraltı sularının kendiliğinden yüzeye çıktığı yerlere de “kaynak ( Göze, eşme, memba, pınar) denir

Kaynak sularının kalitesi, suyun geldiği yerdeki kayanın kimyasal özelliğine bağlıdır Silisli kayalardan çıkan kaynak suları, çözünmüş kireç içermediği için içme suyu olarak kullanılmaya uygundur (Örneğin Uludağ, İzmir, Tokat, Niksar olduğu gibi) Kireçli arazilerden çıkan kaynak suları kireçli, jipsli arazilerden meydana çıkan kaynak suları acı olduğu için içme suyu olarak kullanılmaya kullanışlı değildir

Yeraltı sularının önemi:

1 İçme ve kullanma suyu temininde,
2 Sanki kurak ülkemizde yaz kuraklığında tarım alanlarının sulanması,
3 Sağlık ve turizm açısından önemli yeri vardır
4 Kültür balıkçılığı ve son yıllarda paketlenip ihracatta kayda değer yer tutar

KAYNAK ÇEŞİTLERİ ve ÖZELLİKLERİ

Yamaç (Vadi) Kaynağı

Yeraltına sızan suların bulunduğu tabakanın birvadi tarafından kesilmesi ile oluşan kaynaktır Genel Olarak vadi yamaçlarında görülür

Karstik Kaynak (Voklüz)

Karstik sahalarda kalker tabakaları arasındaki boşlukları doldurmuş olan yer altı sularının yüzeye çıktığı kaynaktır çokça kireç taşıyan bu kaynakların suları genel olarak sürekli değildir Yağışlarla beslendikleri için karstik kaynakların suları soğuktur

Fay Kaynağı

Geçirimli tabakalarda toplanan yeraltı sularının kırık hattını peşine düşüp takip ederek yeryüzüne ulaşmasıyla oluşan kaynaklara fay kaynağı denir Fay kaynaklarını suları genelde sıcak olduğu için kaplıca ve ılıca adını alır

Yerkabuğunun derinliklerinden geldiği için suları sıcak olan kaynaklara kaplıca ve ılıca denirBu kaynakların suları 36° den (insan bedeninin sıcaklığından) düşükse ılıca yüksekse kaplıcadırBu sular geçtikleri taş ve tabakalardaki çeşitli mineralleri eriterek bünyelerine aldıkları için mineral bakımından zengindir


Gayzer

Volkanik bölgelerde basınç aşağıda ısınan yeraltındaki suyun, açıklanmış aralıklarla fışkırması ile oluşan kaynaklardırYeni Zelanda ve İzlanda'da yaygındır

Artezyen Kaynağı

İki geçirimsiz katman arasında sıkışmış olan yeraltı sularının üst tabakanın delinmesine emrindeki olarak fışkırarak yeryüzüne meydana çıkan basınçlı yeraltı sularının oluşturduğu kaynaklardır *