Yerel Yönetim Birlikleri Düzenlemeleri

Yerel Idare Birlikleri Düzenlemeleri

IGENEL OLARAK

Lokal yönetimler, bir mahalde yaşayan insan topluluklarının tarihin çok eski dönemlerinden beri,kendi lokal ihtiyaçlarını yerine getirmek üzere kendi aralarında oluşturdukları, kendi kendini yönetme biçimidir Bunun için bu sistemler halka en yakın ve demokratik kuruluşlardır
Lokal yönetimler,dünyanın çoğu ülkesinde köy, kasaba, şehir halkı, büyükşehir ve bölge teşkilatları şeklinde ve bu ölçeklerde teşkilatlanmışlardır Bu teşkilatlar hizmet gördükleri belde ya da belde halkının durumuna kadar, köy, belediye, büyükşehir belediyesi,il mahalli idaresi ya da bölge ölçeğinde yerel yönetim birlikleri biçiminde örgütlenmişlerdir1
Şehir Halkı yönetimleri,yani belediyeler bugün dünyanın çoğu ülkesinde yerel yönetimlerin en etkili ve yaygın olanıdır
Halk hizmetlerinin büyük bir kısmını üslenmiş bulunan ve vatandaşın gündelik hayatında azami muhatap olduğu bu yerel yönetimler ifa ile mükellef oldukları kamu hizmetlerini yürütebilmek için hizmete yeterli şekilde örgütlenip kaynakların maksimum verimlilikte kullanılması gerekmektedir
Yerel yönetimlerin yürüttüğü kamu hizmetlerinin bazıları Büyük yatırım gerektirmekteyken bazıları ise veri ve uzmanlık gerektirmektedir Keza bir takım yatırımlar ise yatırım yapmayı değmeyecek değin küçük olmasına rağmen belediyeler göre yatırım yapılmaktadır

İşte hizmetlerdeki verimlilik artmak ve maliyetleri yıkmak için bu işbirliği şarttır
Çağımızın genel yapısı itibariyle sorunların karmaşıklaşması, sorunların bir bölge ile sınırlı kalmayıp aniden fazla belediye ve mahalli idareyi ilgilendirmesi,çevre hava ve su kirliliği yine ulaşım ve altyapı hizmetlerinin koordine edilmesi yerel yönetimler aralarında işbirliği ve birlikteliği zorunlu kılmıştır
İşte kıt kaynakların daha mantıklı ve etkili değerlendirilmesi daha planlı ve programlı niyetlenmek için bu şekilde bölge ve daha alçak bölge düzeyinde esas karar organları ve birlikler kurulması gerekmiştir
Bu konuda çeºitli alternatifler söz konusudur

IIİLGİLİ MEVZUAT

Bu konudaki birincil hukuki yönetmelik temeli 1961 tarihli anayasadır Bu AY nın 116 maddesimahalli idare kuruluşlarının,kendi arasında birlik kurmaları,görevleri ,yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile iki taraflı tahvil ve ilgileri kanunla düzenlenir Bu idarelere görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır
1982 A Y nın127 Maddesi lokal yönetimlerin birlik kurabilmeleri konusunda küçük bir farklılık göstermektedir Bu da , birlik kurulabilmesi bakanlar kurulunun izni ön şartına bağlanmıştır
Yerel yönetimlerin farklı bir kanunun bulunmamaktadır 1580 sayılı belediye kanununda bir birim olarak düzenlenmiştir
442 sayılı Köy Kanunun 47 ve 48 maddeleri bu konudaki iki ya da daha artı köyün birlikte yapacağı işlerden bahsetmiş oysa lokal yönetim birliklerinin birincil yasal temeli 1580 sayılı belediye kanununun 17 Maddesidir Bu maddeye göreBelde ve köyler,vilayet ve yöneticiliki hususiye'leri kendilerine kanunlarla verilen zoraki ve ihtiyari vazifelerin bir veya birkaçını ortak tesisat ve yöneticilik ile ifa için birlik tesis edebilirler

III İŞBİRLİĞİ ÇEŞİTLERİ

Yönetimler arasındaki işbirliği merkezi yöneticilik mahalli idare ve mahalli idaremahalli yöneticilik elde etmek üzere iki şekilde yürütülmektedir2

AMerkezi yöneticilik ile lokal yönetimler arasındaki işbirliği

Bu konuda en iyi örnekler 3030 sayılı kanunla getirilenalt yapı koordinasyon merkezi(AYKOME) ve Ulaşım Koordinasyon merkezi(UKOME) dir3
Bu merkezler büyük şehirlerdeki alt yapı işleri ile kara ve deniz taşımacılığı hizmetlerinin koordinasyonunu yürütmektedir Koordinasyon merkezleri Büyükşehir belediyesi bünyesinde,belediye ve ilgili ulus kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden oluşan bir kurul özelliğinde çalışmaktadır
Bu merkezlerce alının iki taraflı yatırım ve toplu taşımla ilgili kararlar ilgili bütün belediyeleri,halk kurum ve kuruluşlarını bağlamaktadır4

B Yerel Yönetimlerin Kendi Arasında İşbirliğiLokal Yönetim Birlikleri)

İl belediye ve köy idareleri , zorunlu ve isteğe ast görevlerinden bir ya da bir kaçını, yapmak için, uzlaşma yolu ile birlikadı aşağı işletme ve örgüt kurabilirler Birliklerin üyeleri sadece il, belediye ve köyler ola bileceği gibi bu mahalli idarelerin iki ya da daha fazlası da olabilir Bu idareler kendilerini kuran kuruluşlardan farklı bir tüzel kişiliği ve malvarlıkları vardır5
Mahalli idarelerin kendi arasında yaptıkları kurumsal işbirliği birliklerdir mahalli idarelerin ;belirtilmiş hizmetleri yürütmek için kendi aralarında oluşturdukları örgütlere Lokal idare birlikleri denilmektedir
Bu birliklerin iki temel özelliği bulunmaktadır Bu özellikler:

Ulus tüzel kişiliğine sahip olmaları;
Kurulmalarının isteğe yan oluşlarıdır6

Birlikler ,belediye il özel idaresi, ve köylerin yasalarca kendilerine bahşedilen zorunluveya ihtiyaritabi görevleri arasında yer alan işlevleri yerine getirmektedirler

Birlikler, kamu tüzel kişiliklerinin aksine millet yararı ile birlikte kazanç için de faaliyetlerde bulunabilir
Birliklerin en önemli olanları belediye ve köy birlikleridir
aBelediye birlikleri:
Belediyeler, geçmişte teknik data ve uzmanlık gerektiren, kendi kuvvet ve imkanlarını aşan alanlarda kurumsal yönden işbirliğine gitmişlerdir
Belediye birliklerinin amaçları genellikle şunlardır
Üye belediyelerin yargı ve menfaatlerini koruma ve savunma
Üye belediyelere danışmanlık hizmeti sunma
Yayın faaliyetinde yeralma
Üye belediye personeline eğitim faaliyetlerinde yeralma
Aza belediyelerin sesini kamuoyuna duyurma
Hukuki düzenlemelerde görüntü bildirme ve öneri verme yönetimsel düzenlemelere katılma
Aza belediyelere teknik yardım sunma
Araştırma yapma, sorumlu kuruluşları bir araya getirme
Belediyeler aralarında aralıksız forum oluşturma
Data biriktirme aza belediyeler arasında data alışverişi sağlama
Yöresel statrejik araştırma yapma
Karşılıklı altyapılar faaliyetlerini koordine etme
Çevre korunması ,tarihi ve doğal değerlerin korunması gibi görevleri ifa etmeye çalışmaktadırlar7

Belediye birliklerinin birçok , 1978 ve 1980 yılları aralarında dönemin sosyal ve hesaplı şartları bir sonucu olarak merkezi idarenin desteği ile kurulmuşlardır Birliklerin kurulmasını ve galibiyet şartlarını, o dönemde merkezi idare hazırlamıştır Bu dönemde Yerel Yönetimler Bakanlığı kurulmuştur daha sonra bu bakanlık 1980 yılında kaldırılmış ve bu birliklerin önemi azalmaya başlamıştır

1973 yılında Marmara denizi ve boğazlara kıyısı olan belediyeler bir bir belediye sınırlarını aşan çevre sorunları bilhassa Marmara denizinin kirlenmesinin önlenmesi için çalışma başlatmışlar bilahare 1975 yılında Marmara ve Boğazlar Belediyeler Birliği ni kurmuşlardır Bu birliğe 100 değin belediye üye olmuştur8
Kurulan belediye birliklerinden bazıları şunlardır
Ege Belediyeler Birliği (Kültürlü, Denizli, İzmir, Manisa ,Muğla ,Uşak)
Karadeniz Belediyeler Birliği (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Samsun, Trabzon,Ordu, Sinop )
Marmara ve Boğazlar Birliği (Balıkesir, Bursa, Çanakkale, İstanbul,Kırklareli,Tekirdağ,Edirne,Bilecik, Sakarya, Kocaeli)

bKöy birlikleri

1924 tarihli köy kanunun köyleri birer küçük belediye olarak görmüş ve tüm ödev ve teşkilatının kendisine tatmin edici olacağını varsaymıştır Ama bu teşkilatlanma ve görevler verilirken yeterli parasal imkan verilmemiştir Kaldı oysa böyle bir mali olanak verilse bile fazla eksik nüfuslu bir yerde bu imkanların ne derece bereketli kullanılacağı şüphelidir Nitekim 75 yılık bu kanun uygulaması olumlu sonuç vermemiştir9
Hala nüfusumuzun büyük bir kısmı köylerde yaşamaktadır Planlı kalkınmanın gereği olarak kaynakların akla yatkın kullanılması çabası kıt kaynaklardan mahalli idarelere ayrılan payların yetersiz olması mahalli idarelerin kendi ihtiyaçlarını kendi kaynakları ile karşılama kendi olanaklarını kendi yararlanma gereğini doğurmuştur
Toplum kalkınması çalışmaları içinde yoğun bir şekilde kullanılan köy birliklerinin ülkemizde son zamanlarda sıkça karşılaşılmasının sebebi, ilçelerin Türk toplum hayatında önemli bir birim olmasıdır İlçe biriminin merkezi idarenin en yelken direği birimi olması ve bir mahalli yöneticilik ile desteklenmemesi, özellikle bu birimin başı olan Kaymakamları yeni arayışlara itmiş, bu arayışlar kaynak yaratmak ve kalkınma çabasında yeni potansiyelleri ve insanlar katılımını artıracak olan köy birlikleri sık sık kullanılmaya başlamıştır10
Ama sunuda açıkça belirtmek gerekir ki köy birlikleri beceriksiz kaynakları sebebiyle kendinden beklenen faydaları gerçekleştirememiştir Bilhassa kaymakamın bu birlikler üzerindeki yetkileri bu birlikleri kaymamalara ev tefriş eden ve otomobil yenileyen kuruluşlar haline gelmiştir
Bütün bunlara karşın köy birliklerinin bazı faydaları vardır bunlar:
Demokratik bir katılım sağlanmakta ve köy temsilcilerinin yönetim ve hizmetlere katılması sağlanmaktadır Köylü kısmen de olsa karar alma sürecine dahil olmaktadır
Köyler arasındaki dayanışmayı sağlayabilmektedir
Bu birliklere devletin oluşturacağı yardımlar devlete olan bağlılığı artıracaktır
Gün geçtikçe etkinliği kaybolan kaymakamlara yeni bir kaynak ve hareket imkanı getirmiştir11

IVNETICE
Türk devletinin tarihinden gelen merkeziyetçi yapı bugün en minik yerel ihtiyaçların bile merkezden planlama ve karar verilmesini gerektirmekte merkezi bürokrasi yerel ihtiyaçların aciliyeti açıklama ettiği manâ ve heyecan bulunmadığı için işlerin bir an önce bitirilmesi yönünde bir şevk ve gayret gözükmemektedir
Tüm hizmet ve yatırımların merkezden planlanması halkı sisteme yabancılaştırmakta, yapılan hizmetlere sahip çıkmamaktadırlar
Hizmetlerin daha etkili ve bereketli yürütülebilmesi için mahalli düzeye tekabül eden çoğu yetki ve kaynağın merkezden çevreye aktarılması gerekmektedir
Merkezileştikçe hantallaşan, hantallaştıkça verimsizleşen hareket kabiliyetini yitiren yatırım yapması gerekirken kaynakları personel harcamalarına ayıran âdete imarethane görünümüne gelen çoğu kuruluşun yönetimsel sistemden tasfiye edilerek bunlardaki yetki ve kaynakların taşraya aktarılması aklın ve çağın bir gereğidir12
Tüm bu açıklamalardan sonra günümüzde oldukça etkinliğini kaybeden yerel idare birliklerinin daha demokratik yapılanma sağlandıktan daha sonra daha fazla kaynak aktarılarak lokal hizmetlerin daha etkin daha akılcı ve verimli kullanılması sağlanarak yerel ve Türkiye kalkınması sağlana bilir kaynak israfı önlenmiş olabilir *