Yeryuzunde Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktorler

Yeryuzundeki sıcaklığı etkileyen faktorler
Yeryuzunde Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktorler Neler?
Yeryuzunde Sıcaklığın Dağılışına Etki Eden Faktorler

SICAKLIK DAGILISINI ETKiLEYEN FAKTORLER (SICAKLIK ETMENLERi)
1 Gunes isinlarinin yeryuzune dusme acisi
Yeryuzunde sicaklik dagilisini etkileyen en onemli faktordur Gunes isinlari bir yere ne kadar dik duserse, orasi o kadar fazla isinir Dusme acisi kuculdukce isinma azalir Dusme acisini belirleyen etkenler sunlardir:
a Dunyanin sekli ve enlem: Dunyanin sekline bagli olarak, Ekvatordan kutuplara dogru gidildikce gunes isinlarinin yere dusme acilari kuculur Bunun sonucunda da Ekvatordan kutuplara gidildikce sicaklik azalir

b Yasanan Mevsim: Dunyanin eksen egikligi ve yillik hareketine bagli olarak gunes isinlarinin dusme acisi yil boyunca degisir
Buna gore, Kuzey Yarim Kure, yaz mevsiminde gunes isinlarini daha dik, kisin daha egik alir
c Gunun Saati: Dunyanin gunluk hareketine bagli olarak, gunes isinlarinin bir noktaya gelis acisi gun boyunca degisme gosterir Gunes isinlari sabah ve aksam egik aciyla, ogle vakti ise gelebilecegi en dik aci ile gelir
d Baki ve egim: Gunes isinlarinin dusme acisi, yersekillerinin Gunese bakma durumuna gore (Bakiya gore) ve yersekillerinin egimine gore degisir

2 Gunes isinlarinin atmosferde katettigi yol
Gunes isinlarinin atmosferde aldigi yol uzadikca enerji kaybi o oranda artar Dik aci ile gelen isinlar daha kisa bir yoldan yeryuzune ulasir ve daha az kayba ugrar (Ekvator cevresi gibi)
Dar aci ile gelen isinlar ise, daha uzun bir yoldan yeryuzune ulasir ve daha fazla kayba ugrar (Kutup cevreleri gibi)
3 Guneslenme Suresi
Guneslenme suresi arttikca sicaklik artar Yaz aylarinda guneslenme suresi fazla oldugundan sicaklik degerleri yuksektir Yine gun icinde en yuksek sicakliklarin tam ogle vakti degil, ogleden birkac saat sonra olmasi guneslenme suresi ile ilgilidir Geceleri ise, Gunesten enerji alinmadigi icin soguma gorulur Bu nedenle gunun en soguk ani, sabah Gunes dogmadan onceki andir
4 Yukselti
Troposfer katinda, yerden yukseldikce sicaklik degerleri her 100 m de 0,5 °C azalirken, alcaldikca her 100 m de 0,5°C artar
5 Kara ve Denizlerin Dagilisi
Ayni miktarda gunes enerjisi alan karalar ve denizler ayni derecede isinmazlar Karalar denizlere oranla daha fazla ve cabuk isinirken, denizler daha az ve gec isinirlar Yine karalar denizlere oranla daha fazla ve cabuk sogurken, denizler daha az ve gec sogurlar
Denizler karalara oranla gec isinip gec sogudugu icin, karasal iklimlerde en sicak ay Temmuz, en soguk ay Ocak iken, denizel iklimlerde en sicak ay Agustos, en soguk ay Subattir
6 Nem Miktari
Nem, bir yerin fazla isinmasi ve sogumasini onler Sicaklik farkini azaltir Gunes isinlarinin dik ve dike yakin geldigi Ekvator cevresi Dunyanin en sicak yerleri olmasi gerekirken, nemin fazlaligindan dolayi olmamistir Dunyanin en sicak yerleri ise Donenceler civari (Tropikal coller) olmustur
Kis mevsiminde, havanin bulutlu oldugu gunlerde, isi kaybi azaldigindan sicaklik degerleri yuksektir Havanin bulutsuz oldugu gunlerde ise, isi kaybi daha fazla oldugundan sicaklik degerleri dusuktur Kuru ve ayaz bir hava yasanir
Nemin fazla oldugu deniz yuzeylerinde, vadilerde ve alcak ovalarda nemin fazlaligindan dolayi sicaklik kaybi az iken, dag zirvelerinde nemin azligindan dolayi sicaklik kaybi fazladir
7 Okyanus Akintilari
Okyanus akintilari, hem denizler hem de karalar uzerinde havanin sicakligini etkilerler Bu akintilar sicakligin Ekvatordan kutuplara dogru duzenli olarak azalmasini engeller
Ekvator yonunden gelen Gulf Stream, Brezilya, Kurosivo ve Alaska gibi akintilar sicakligi yukseltir Buna karsilik, kutup yonunden gelen Labrador, Kanarya, Oyasivo, Benguela ve Kaliforniya gibi akintilar sicakligi dusurur
8 Ruzgarlar
Kuzey Yarim Kurede guneyden, Guney Yarim Kurede de kuzeyden esen ruzgarlar, Ekvator yonunden geldikleri icin sicakligi artirir Kutup yonunden gelen ruzgarlar ise, sicakligi dusururler Bu durum enlem sicaklik iliskisine ornektir
Denizden karaya dogru esen ruzgarlar kisin ilitici, yazin ise serinletici etki yapar
Karadan denize dogru esen ruzgarlar ise, kisin sicakligi dusurucu, yazin ise sicakligi yukseltici etki yapar
9 Bitki Ortusu
Bitki ortusu, gunes isinlarinin bir kismini emerek gunduz yerin fazla isinmasini onler Gece ise, yerden isiyan sicakligin bir bolumunu tutarak fazla sogumayi engeller Bunun sonucunda, bitki ortusunun gur oldugu alanlar ile seyrek oldugu alanlar arasinda, sicakligin dagilisi acisindan onemli farklar ortaya cikar

SICAKLIGIN YERYUZUNDEKI DAGILISI
Sicakligin yeryuzune dagilisi izoterm adi verilen es sicaklik egrileri ile gosterilir Sicaklik haritalarina ise izoterm haritalari denir izoterm haritalari gunluk, aylik ve yillik olabilir Bu haritalarin bir kismi gercek sicakliklari gosterir Bunlara gercek izoterm haritalari denir Bu haritalarda yukseltinin etkisi hesaba katilir Bir de, yukselti degerleri her yerde sifir metre kabul edilerek, sicaklik degerlerinin buna gore duzenlenip cizildigi haritalar vardir Bu haritalara da indirgenmis izoterm haritalari denir Her yerin gercek sicakligina, yukseltiden dolayi kaybettigi sicakligin eklenmesiyle indirgenmis sicaklik bulunur
Ornegin, 1000 m yukseklikteki bir yerin gercek sicakligi 16°C ise, buranin indirgenmis sicakligi;