Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Yeryüzündeki sıcaklığı etkileyen faktörler
Yeryüzünde Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktörler Neler?
Yeryüzünde Sıcaklığın Dağılışına Etki Eden Faktörler
SICAKLIK DAGILISINI ETKiLEYEN FAKTÖRLER (SICAKLIK ETMENLERi)
1 Günes isinlarinin yeryüzüne düsme açisi
Yeryüzünde sicaklik dagilisini etkileyen en kayda değer faktördür Günes isinlari bir yere ne kadar dik düserse, orasi öyle artı isinir Düsme açisi küçüldükçe isinma azalir Düsme açisini belirleyen etkenler sunlardir:
a Dünyanin sekli ve enlem: Dünyanin sekline bagli olarak, Ekvatordan kutuplara dogru gidildikçe günes isinlarinin yere düsme açilari küçülür Bunun sonucunda da Ekvatordan kutuplara gidildikçe sicaklik azalir
b Yasanan Mevsim: Dünyanin aks egikligi ve yillik hareketine bagli olarak günes isinlarinin düsme açisi yil her tarafında degisir
Buna göre, Kuzey Yarim Küre, yaz mevsiminde günes isinlarini daha düşey, kisin daha egik alir
c Günün Saati: Dünyanin jurnal hareketine bagli olarak, günes isinlarinin bir noktaya gelis açisi gün her tarafında degisme gösterir Günes isinlari sabahtan ve aksam egik açiyla, ögle vakti ise gelebilecegi en tepede olan açi ile gelir
d Baki ve egim: Günes isinlarinin düsme açisi, yersekillerinin Günese bakma durumuna göre (Bakiya göre) ve yersekillerinin egimine kadar degisir
2 Günes isinlarinin atmosferde katettigi yol
Günes isinlarinin atmosferde aldigi yol uzadikça enerji kaybi o oranda artar Dikey açi ile gelen isinlar daha kisa bir yoldan yeryüzüne ulasir ve daha az kayba ugrar (Ekvator çevresi gibi)
Bakımlı açi ile gelen isinlar ise, daha uzun bir yoldan yeryüzüne ulasir ve daha pozitif kayba ugrar (Uç çevreleri gibi)
3 Güneslenme Süresi
Güneslenme süresi arttikça sicaklik artar Yaz aylarinda güneslenme süresi fazla oldugundan sicaklik degerleri yüksektir Yeniden gün içinde en yüksek sicakliklarin bütün ögle vakti degil, ögleden birkaç saat sonradan olmasi güneslenme süresi ile ilgilidir Geceleri ise, Günesten enerji alinmadigi için soguma görülür böylece günün en soguk ani, sabahtan Günes dogmadan önceki andir
4 Yükselti
Troposfer katinda, yerden yükseldikçe sicaklik degerleri her 100 m de 0,5 °C azalirken, alçaldikça her 100 m de 0,5°C artar
5 Kara ve Denizlerin Dagilisi
Ayni miktarda günes enerjisi alan karalar ve denizler ayni derecede isinmazlar Karalar denizlere oranla daha artı ve ivedi isinirken, denizler daha eksik ve geç isinirlar Yine karalar denizlere oranla daha pozitif ve çabuk sogurken, denizler daha eksik ve geç sogurlar
Denizler karalara oranla geç isinip geç sogudugu için, karasal iklimlerde en sicak ay Temmuz, en soguk ay Ocak iken, denizel iklimlerde en sicak ay Agustos, en soguk ay Subattir
6 Nem Miktari
Nem, bir yerin pozitif isinmasi ve sogumasini önler Sicaklik farkini azaltir Günes isinlarinin dikey ve dike yakin geldigi Ekvator çevresi Dünyanin en sicak yerleri olmasi gerekirken, nemin fazlaligindan dolayi olmamistir Dünyanin en sicak yerleri ise Dönenceler civari (Tropikal çöller) olmustur
Kis mevsiminde, havanin bulutlu oldugu günlerde, isi kaybi azaldigindan sicaklik degerleri yüksektir Havanin bulutsuz oldugu günlerde ise, isi kaybi daha pozitif oldugundan sicaklik degerleri düsüktür Kuru ve ayaz bir hava yasanir
Nemin pozitif oldugu deniz yüzeylerinde, vadilerde ve hain ovalarda nemin fazlaligindan dolayi sicaklik kaybi eksik iken, dag zirvelerinde nemin azligindan dolayi sicaklik kaybi fazladir
7 Okyanus Akintilari
Okyanus akintilari, ayrıca denizler ayrıca de karalar üstünde havanin sicakligini etkilerler Bu akintilar sicakligin Ekvatordan kutuplara dogru ahenkli olarak azalmasini engeller
Ekvator yönünden gelen Gulf Stream, Brezilya, Kurosivo ve Alaska gibi akintilar sicakligi yükseltir Buna karsilik, yelken direği yönünden gelen Labrador, Kanarya, Oyasivo, Benguela ve Kaliforniya gibi akintilar sicakligi düsürür
8 Rüzgârlar
Kuzey Yarim Kürede güneyden, Güney Yarim Kürede de kuzeyden esen rüzgârlar, Ekvator yönünden geldikleri için sicakligi artirir Yelken Direği yönünden gelen rüzgârlar ise, sicakligi düsürürler Bu durum enlem sicaklik iliskisine örnektir
Denizden karaya dogru esen rüzgârlar kisin ilitici, yazin ise serinletici tesir yapar
Karadan denize dogru esen rüzgârlar ise, kisin sicakligi düsürücü, yazin ise sicakligi amplifikatör tesir yapar
9 Tümör
Bitkiler, günes isinlarinin bir kismini emerek gündüz yerin pozitif isinmasini önler Gece ise, yerden isiyan sicakligin bir bölümünü tutarak artı sogumayi engeller Bunun sonucunda, bitki örtüsünün gür oldugu alanlar ile seyrek oldugu alanlar arasinda, sicakligin dagilisi açisindan manâlı farklar ortaya çikar
SICAKLIGIN YERYÜZÜNDEKI DAGILISI
Sicakligin yeryüzüne dagilisi eşısı eğrisi olağan verilen es sicaklik egrileri ile gösterilir Sicaklik haritalarina ise eşısı eğrisi haritalari denir izoterm haritalari günlük, aylik ve yillik olabilir Bu haritalarin bir kismi gerçek sicakliklari gösterir Bunlara gerçek eşısı eğrisi haritalari denir Bu haritalarda yükseltinin etkisi hesaba katilir bir de, yükselti degerleri her tarafta sifir metre kabul edilerek, sicaklik degerlerinin buna tarafından düzenlenip çizildigi haritalar vardir Bu haritalara da indirgenmis eşısı eğrisi haritalari denir Her yerin gerçek sicakligina, yükseltiden dolayi kaybettigi sicakligin eklenmesiyle indirgenmis sicaklik bulunur
Örnegin, 1000 m yükseklikteki bir yerin hakiki sicakligi 16°C ise, buranin indirgenmis sicakligi; *
Yeryüzünde Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktörler Neler?
Yeryüzünde Sıcaklığın Dağılışına Etki Eden Faktörler
SICAKLIK DAGILISINI ETKiLEYEN FAKTÖRLER (SICAKLIK ETMENLERi)
1 Günes isinlarinin yeryüzüne düsme açisi
Yeryüzünde sicaklik dagilisini etkileyen en kayda değer faktördür Günes isinlari bir yere ne kadar dik düserse, orasi öyle artı isinir Düsme açisi küçüldükçe isinma azalir Düsme açisini belirleyen etkenler sunlardir:
a Dünyanin sekli ve enlem: Dünyanin sekline bagli olarak, Ekvatordan kutuplara dogru gidildikçe günes isinlarinin yere düsme açilari küçülür Bunun sonucunda da Ekvatordan kutuplara gidildikçe sicaklik azalir
b Yasanan Mevsim: Dünyanin aks egikligi ve yillik hareketine bagli olarak günes isinlarinin düsme açisi yil her tarafında degisir
Buna göre, Kuzey Yarim Küre, yaz mevsiminde günes isinlarini daha düşey, kisin daha egik alir
c Günün Saati: Dünyanin jurnal hareketine bagli olarak, günes isinlarinin bir noktaya gelis açisi gün her tarafında degisme gösterir Günes isinlari sabahtan ve aksam egik açiyla, ögle vakti ise gelebilecegi en tepede olan açi ile gelir
d Baki ve egim: Günes isinlarinin düsme açisi, yersekillerinin Günese bakma durumuna göre (Bakiya göre) ve yersekillerinin egimine kadar degisir
2 Günes isinlarinin atmosferde katettigi yol
Günes isinlarinin atmosferde aldigi yol uzadikça enerji kaybi o oranda artar Dikey açi ile gelen isinlar daha kisa bir yoldan yeryüzüne ulasir ve daha az kayba ugrar (Ekvator çevresi gibi)
Bakımlı açi ile gelen isinlar ise, daha uzun bir yoldan yeryüzüne ulasir ve daha pozitif kayba ugrar (Uç çevreleri gibi)
3 Güneslenme Süresi
Güneslenme süresi arttikça sicaklik artar Yaz aylarinda güneslenme süresi fazla oldugundan sicaklik degerleri yüksektir Yeniden gün içinde en yüksek sicakliklarin bütün ögle vakti degil, ögleden birkaç saat sonradan olmasi güneslenme süresi ile ilgilidir Geceleri ise, Günesten enerji alinmadigi için soguma görülür böylece günün en soguk ani, sabahtan Günes dogmadan önceki andir
4 Yükselti
Troposfer katinda, yerden yükseldikçe sicaklik degerleri her 100 m de 0,5 °C azalirken, alçaldikça her 100 m de 0,5°C artar
5 Kara ve Denizlerin Dagilisi
Ayni miktarda günes enerjisi alan karalar ve denizler ayni derecede isinmazlar Karalar denizlere oranla daha artı ve ivedi isinirken, denizler daha eksik ve geç isinirlar Yine karalar denizlere oranla daha pozitif ve çabuk sogurken, denizler daha eksik ve geç sogurlar
Denizler karalara oranla geç isinip geç sogudugu için, karasal iklimlerde en sicak ay Temmuz, en soguk ay Ocak iken, denizel iklimlerde en sicak ay Agustos, en soguk ay Subattir
6 Nem Miktari
Nem, bir yerin pozitif isinmasi ve sogumasini önler Sicaklik farkini azaltir Günes isinlarinin dikey ve dike yakin geldigi Ekvator çevresi Dünyanin en sicak yerleri olmasi gerekirken, nemin fazlaligindan dolayi olmamistir Dünyanin en sicak yerleri ise Dönenceler civari (Tropikal çöller) olmustur
Kis mevsiminde, havanin bulutlu oldugu günlerde, isi kaybi azaldigindan sicaklik degerleri yüksektir Havanin bulutsuz oldugu günlerde ise, isi kaybi daha pozitif oldugundan sicaklik degerleri düsüktür Kuru ve ayaz bir hava yasanir
Nemin pozitif oldugu deniz yüzeylerinde, vadilerde ve hain ovalarda nemin fazlaligindan dolayi sicaklik kaybi eksik iken, dag zirvelerinde nemin azligindan dolayi sicaklik kaybi fazladir
7 Okyanus Akintilari
Okyanus akintilari, ayrıca denizler ayrıca de karalar üstünde havanin sicakligini etkilerler Bu akintilar sicakligin Ekvatordan kutuplara dogru ahenkli olarak azalmasini engeller
Ekvator yönünden gelen Gulf Stream, Brezilya, Kurosivo ve Alaska gibi akintilar sicakligi yükseltir Buna karsilik, yelken direği yönünden gelen Labrador, Kanarya, Oyasivo, Benguela ve Kaliforniya gibi akintilar sicakligi düsürür
8 Rüzgârlar
Kuzey Yarim Kürede güneyden, Güney Yarim Kürede de kuzeyden esen rüzgârlar, Ekvator yönünden geldikleri için sicakligi artirir Yelken Direği yönünden gelen rüzgârlar ise, sicakligi düsürürler Bu durum enlem sicaklik iliskisine örnektir
Denizden karaya dogru esen rüzgârlar kisin ilitici, yazin ise serinletici tesir yapar
Karadan denize dogru esen rüzgârlar ise, kisin sicakligi düsürücü, yazin ise sicakligi amplifikatör tesir yapar
9 Tümör
Bitkiler, günes isinlarinin bir kismini emerek gündüz yerin pozitif isinmasini önler Gece ise, yerden isiyan sicakligin bir bölümünü tutarak artı sogumayi engeller Bunun sonucunda, bitki örtüsünün gür oldugu alanlar ile seyrek oldugu alanlar arasinda, sicakligin dagilisi açisindan manâlı farklar ortaya çikar
SICAKLIGIN YERYÜZÜNDEKI DAGILISI
Sicakligin yeryüzüne dagilisi eşısı eğrisi olağan verilen es sicaklik egrileri ile gösterilir Sicaklik haritalarina ise eşısı eğrisi haritalari denir izoterm haritalari günlük, aylik ve yillik olabilir Bu haritalarin bir kismi gerçek sicakliklari gösterir Bunlara gerçek eşısı eğrisi haritalari denir Bu haritalarda yükseltinin etkisi hesaba katilir bir de, yükselti degerleri her tarafta sifir metre kabul edilerek, sicaklik degerlerinin buna tarafından düzenlenip çizildigi haritalar vardir Bu haritalara da indirgenmis eşısı eğrisi haritalari denir Her yerin gerçek sicakligina, yükseltiden dolayi kaybettigi sicakligin eklenmesiyle indirgenmis sicaklik bulunur
Örnegin, 1000 m yükseklikteki bir yerin hakiki sicakligi 16°C ise, buranin indirgenmis sicakligi; *
