Yunan Mitolojisinin Kaynakları

Yunan Mitolojisinin Kaynakları Homeros: Yunan mitolojisinin birincil ve en kayda değer kaynağı Homeros'tur Homeros'un kim olduğu henüz tam olarak ortaya çıkmış yok Pek çok açıdan bizler için hala bir sır Nerede doğduğu ve yaşadığı konusunda hayli yazılı ve çizilmiş fakat bunların öyle birçok birbirini tutmamaktadır Onu ölümsüzlüğe ulaştıran iki eseri ile tanınmaktadır Bunlar İlyada ve Odysseia'dır Fakat bu iki eserde de kendi yaşamıyla ilgili data yoktur, ozan kendinden söz etmemiştir Homeros hakkında aşina en emin şeyler MÖ850 civarında yaşadığı ve İzmirli olduğudur Homeros'un destanları reel bir dünyayı anlatır Bu dünya iki tarih tabakası üzerine yayılır; kendi yaşadığı devir ve eski çağlar üzerine bildikleri Homeros sözlü geleneği sürdüren bir ozandı sonra fakat ozanlar gibi O da muhtemelen saraydan saraya dolaşıp destan okurdu Yaşadığı 9yyın İonyası'nda 400 sene önce üretilmiş olan Troya Savaşı (MÖ1200) anıları hala fazla canlı ve çok iyi tanıdık bir konuydu Ne var fakat bu savaşta Troya köşeye kıstırılmış ve efsanenin süslediği bu olay Yunanistan'dan gelen Akhaların zaferiyle sonuçlanmıştı Homeros'un sevgisi Troya'ya olsa bile dinleyicilerine yani efendisi olan Yunanlılar'a karşı kendisini beğendirmesinin koşulu Akhaları kahraman ve üstün görmekti Hem İlyada hem de Odysseia sözlü geleneğin ürünleridir ilk kez yazıya geçirilişi Ilk Çağ'da, Yunanistan'da olmuştur Homeros'un Troyası Schliemann'ın 1870'lerde ortaya çıkardığı birim değildir Schliemann pek olduğunu zannetmişti, ancak onun bulduğu şehir halkı, 9 katlı yerleşimin ikinci katmanı yani Anadolu'nun Tunç Çağı'na* ait olan katmandırHomeros'un Troyası ise altıncı katmandır İlyada; Homeros'un Yunanca İlias adını taşıyan destanı, İlyon veya Troya olarak anılan kentin destanıdır Konusu Troya Savaşı olmakla beraber, savaşın fakat kısa bir dönemini kapsar ve Troya efsaneleri diye andığımız büyük efsane ve masal çemberinin küçük bir bölümünü içine alır Troyalılar ile Akhalar arasınadaki Troya Savaşı, öncesi ve sonrasıyla 30 yıl sürmüştür (savaşın kendisi ise 10 yıl)24 bölüm ve 16000'i aşkın dizeden oluşan bu büyük epope ise savaşın tamamını değil, 9yılında son 51 jurnal süreyi kapsar İlyada doğrusu Troya'nın yok Akhilleus'un destanıdır İlyada destanının konusu sınırlıdır Epope Akhilleus ile Yunan ordusunun başkomutanı Agamemnon aralarında, Troya kenti önünde meydana çıkan bir kavgayla başlar Agamemnon, Akhilleus'un hoş gözdesi Briseis'i onun elinden almıştır Buna kızan Akhilleus savaştan çekilir Annesi Thetis'in yalvarmaları üzerine Zeus da savaşın seyrini Troyalılardan yanlamasına çevirir Bunun üstüne Agamemnon Akhilleus'a bir ricacılar heyeti gönderir ve ona Briseis'i geri vermeyi öneri eder Ama Akhilleus savaşa dönmeyi reddeder Bu sırada Troya kahramanı Hektor, Yunan gemilerini yakmıştır Dostunun ölümü Akhilleus'un savaşa girmesine yolaçar Yeni silahlarını kuşanarak Hektor'la teke tek bir mücadeleye girişir ve Hektor'u öldürür Ölüsünü bir arabaya bağlayarak Troya çevresinde sürükletir Sonunda merhamete gelip Hektor'un cesedini babası Troya Kralı ihtiyar Priamos'a verir Odysseia; İlyada bir olayın, Odysseia bir kişinin yani Ithaka kralı Odysseus'un destanıdır Latin dünyasındaki adı Ulisex'tir 24 bölümden oluşan epope, Odysseus'un Troya'dan ülkesine dönüş yolculuğunu anlatır Olaylar burada da İlyada'da olduğu gibi belirli bir kronolojik sıraya tarafından anlatılmaz Odysseus evinden 20 yıl uzak kalmıştır Dönüş yolculuğunda gemisi parçalanır ve Ogygia adasında nymphe Kalypso tarafından alıkonurDestanda Odysseus'un ülkesi Ithaka'da olup bitenlerde ahlatılırSadık karısı Penelope sabırla kocasının dönüşünü beklemiş, oğlu Telemakhos büyümüş, babasını seslenmek için yolculuğa çıkmıştır Destan, Odysseus'un ülkesine dönüşü ve kendisini bekleyen karısına kavuşmasıyla sona erer Yunan mitolojisi hakkında ikinci önemli kaynak Hesiodos'turMÖ8yyda yaşamıştır O da İonyalı'dır Foça'nın kuzeydoğusundaki Kyme şehrinde, fakir bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya gelmiştir Buradan Yunanistan'a göç etmiş, Helikon yamaçlarında koyun güderken Musalar yani esin perileri ona şairlik bağışlamışlardır İşler ve Günler*ve Tanrıların Yaratılışı (Theogonie) isimli iki uzun şiiri bulunmaktadırBunlar, Homeros destanlarından sonra Yunan mitolojisinin en değerli kaynakları olarak kabul edilir MÖ76yyda Lesbos (Midilli) adasında yaşayan ilk Yunan kadın şairi olan Sappho, Pindaros (MÖ 518446), Kallimakhos (MÖ 310240) ve Theokritos (MÖ 3yy başları) Yunan mitoslarını işleyen diğer meşhur Yunan şairleridir Eserlerinde mitosları işlemiş Latin şairleri de bulunmaktadır Bunların en ünlüsü MÖ 7019 yılları arasında yaşamış olan Vergilius'tur Mitolojiye en geniş şekilde kucaklayan eseri Aeneis Destanı'dır Lucretius (MÖ9855) ve Horatius (MÖ 658)'ta mitolojiyi işleyen ünlü Romalı şairlerdir Ayrıca Yunan komedi ve özellikle de tragedyalarının tek kaynağı mitoslardır MÖ 5yy'da yaşayan olan üç büyük tragedya yazarı Aiskhylos, Sophokles ve Euripides ile komedya türünde yazmış olan Aristophanes, Latin edebiyatında ise Seneca (MÖ 4MS 65) ile Plautus mitolojik konuları ele alan şairlerdir Anadolu'da; 30002000 Birincil Tunç Çağı, 20001600 Orta Tunç Çağı, 16001200 Genç Tunç Çağı, 1200800 Erken Demir Çağı'dır *Kalypso Odysseus'a aşık bir nymphe, destandaki en güzelkadın Odysseus'u ele vermek istememiş ama Zeus emredince adamak zorunda kalmıştır ***çevSuat Yakup Baydur, İst1948​